Viêm đại tràng là một trong những căn bệnh phổ biến thuộc hệ tiêu hóa rất khó điều trị dứt điểm. Triệu chứng điển hình của bệnh là những cơn đau co thắt dữ dội vùng bụng dưới, thậm chí kéo dài âm ỉ. Bệnh nếu không được phát hiện và điều trị dứt điểm từ sớm có thể có khả năng khởi phát thêm nhiều biến chứng nguy hiểm. Nắm rõ được một số thông tin của bệnh sẽ giúp người bệnh ý thức và chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe.

Viêm đại tràng là gì?

Đại tràng (còn được gọi là ruột già) là bộ phận đóng vai trò rất quan trọng trong hệ thống đường ruột. Bộ phận này đảm nhiệm chức năng chứa các chất cặn bã của cả quá trình tiêu hóa thức ăn từ ruột non xuống. Song trước khi đào thải cặn bã ra ngoài môi trường thì đại tràng còn hấp thụ một phần nước từ các cặn bã đó. Vì đảm nhiều vai trò này nên đại tràng là nơi thường chứa nhiều vi sinh vật phát triển và gây bệnh. Một trong số đó là bệnh viêm đại tràng.

Viêm đại tràng là tình trạng lớp niêm mạc bên trong của đại tràng bị viêm nhiễm. Tùy thuộc vào mức độ tổn thương nặng nhẹ khác nhau mà người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng như: đau nhiều vùng bụng dưới, xuất huyết, táo bón, ăn uống khó tiêu,… Cụ thể hơn, bệnh viêm đại tràng được phân thành hai dạng chính sau:

• Viêm đại tràng cấp tính: Căn bệnh này có mối liên quan đến chế độ vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường. Vì các môi trường này đều chứa rất nhiều vi sinh vật gây bệnh cho hệ đường ruột;
• Viêm đại tràng mãn tính: Nguyên nhân chính là đại tràng mắc bệnh cấp tính không được điều trị dứt điểm.

Trong các vị trí thì viêm đại tràng sigma là vị trí thường gặp nhất và hầu như mọi đối tượng mắc phải đều rơi vào trường hợp này. Đại tràng sigma là nơi chứa chất cặn bã của cơ thể trước khi bị đẩy ra ngoài nên dễ bị viêm nhiễm bởi sự tấn công của vi khuẩn gây bệnh. Tình trạng viêm nhiễm này nếu kéo dài và không có biện pháp khắc phục nhanh chóng thì khả năng lớn làm ảnh hưởng đến cả sức khỏe tổng thể lẫn thể chất.

Đối tượng có khả năng bị viêm đại tràng

Theo thống kê mới đây cho biết, số người bị viêm đại tràng cấp và mãn tính ở nước ta chiếm khoảng trên 30% dân số và đang có xu hướng tiếp tục gia tăng. Mọi đối tượng đều có khả năng mắc phải, nhưng thường gặp nhất là:

• Người trưởng thành, đặc biệt là người cao tuổi;
• Người bị táo bón kéo dài;
• Người thường xuyên bị căng thẳng, lo âu;
• Đối tượng ăn uống kém vệ sinh, môi trường sống không sạch sẽ;
• Người mắc các bệnh lý liên quan đến đường ruột;
• Người tự ý sử dụng thuốc khi chưa có sự cho phép của bác sĩ chuyên khoa, nhất là thuốc kháng sinh kéo dài gây loạn khuẩn ruột.

Nguyên nhân gây ra viêm đại tràng

Bệnh viêm đại tràng xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, điển hình nhất là:

• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Thực phẩm không đảm bảo vệ sinh, thức ăn không được nấu chín, nguồn nước bẩn,… đều chứa lượng lớn các vi khuẩn gây nhiễm khuẩn đường ruột khi tiêu thụ. Không những vậy, khi ăn quá nhiều thực phẩm giàu protein và chất béo sẽ làm tăng tiết dịch mật, thúc đẩy vi khuẩn đường ruột phát triển và gây tổn thương cho đại tràng. Và đây cũng chính là nguyên nhân chủ yếu gây viêm đại tràng;
• Nhiễm khuẩn đường ruột: Các loại vi khuẩn E.Coli, Salmonella, virus Rota, sán, lỵ amip và một số vi nấm khác xâm nhập vào cơ thể sẽ giải phóng độc tố gây viêm nhiễm. Lâu ngày, lớp niêm mạc đại tràng có thể bị tổn thương;
• Tác dụng phụ của thuốc Tây y: Lạm dụng thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau trong khoảng thời gian dài có thể tiêu diệt các vi khuẩn có lợi trong đường ruột, từ đó gây mất cân bằng hệ vi sinh. Đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi cho các vi khuẩn có hại xâm nhập, phát triển và làm tổn thương đại tràng;
• Táo bón kéo dài: Tình trạng táo bón kéo dài kèm với hiện tượng đi ngoài ra máu, bụng đau âm ỉ đều là những yếu tố có khả năng dẫn đến bệnh viêm đại tràng.

Ngoài ra, còn khá nhiều nguyên nhân khác cũng có thể trở thành “thủ phạm” gây bệnh viêm đại tràng như: bệnh Crohn, bệnh lao, nhiễm độc, cơ thể thường xuyên bị căng thẳng, áp lực quá mức,… Xác định đúng nguyên nhân gây bệnh sẽ giúp người bệnh có hướng điều trị phù hợp.

Triệu chứng của bệnh viêm đại tràng

Tùy vào từng cấp độ bệnh cụ thể mà triệu chứng của viêm đại tràng cũng khác nhau. Nhìn chung, dù bệnh ở mức độ nhẹ hay nặng đều có thể gặp phải một số triệu chứng sau:

• Đau thắt vùng bụng là triệu chứng điển hình của viêm đại tràng. Thường gặp là cơn đau ở vùng hố chậu hai bên hoặc vùng hạ sườn phải và trái. Thậm chí, cơn đau lan dịch theo chiều dài đại tràng, đau thắt từng cơn, có khi đau âm ỉ. Tùy vào tình trạng bệnh mà cơn đau xuất hiện nhẹ hay nặng, thưa hay dày;
• Vì trực tràng bị tổn thương nên việc tiêu hóa thức ăn và chuyển hóa thành các dạng năng lượng sẽ gặp khó khăn, từ đó gây khó tiêu, chướng bụng, đầy hơi và buồn nôn;
• Đi ngoài nhiều lần ngay cả những lúc không có phân. Ngoài ra còn có hiện tượng táo bón, táo lỏng xen kẽ;
• Phân có nhầy hoặc mủ nhiều, thậm chí còn xuất hiện máu lẫn trong phân khi đi đại tiện. Trường hợp này thường gặp nhiều ở các đối tượng bị viêm loét đại tràng;
• Cơ thể chóng mệt mỏi, chán ăn, suy giảm trí nhớ, dễ cáu gắt. Một số trường hợp có thể kèm sốt;
• Luôn có cảm giác nóng rát và ngứa ngáy hậu môn.

Bên cạnh đó, người bệnh khi dùng tay ấn vào hố chậu có thể có tiếng óc ách, chướng hơi, đau nhức khi ấn dọc khung. Đây có thể là dấu hiệu ban đầu dễ nhận biết.

Bệnh viêm đại tràng có nguy hiểm không?

Phần lớn các bệnh lý liên quan đến bộ phận nội tạng cơ thể đều tiềm ẩn nhiều mối nguy hiểm mà không phải ai cũng có thể biết hết. Riêng bệnh viêm đại tràng, nếu người bệnh không chủ động phát hiện và điều trị bệnh từ sớm thì có thể có nguy cơ đối mặt với những biến chứng sau:

• Xuất huyết đại tràng: Tình trạng viêm loét đại tràng mãn tính khiến lớp niêm mạc đại tràng bị tổn thương nặng nề. Lúc này, đại tràng phải chịu sự tác động của nhiều tác nhân kích thích, điều này có thể dẫn đến hiện tượng xuất huyết (chảy máu) đại tràng. Tình trạng này kéo dài trong khoảng thời gian dài có thể gây nguy hiểm đến tính mạng;
• Thiếu máu: Ở các trường hợp nặng, thường có xu hướng thất thoát nhiều máu khi đại tiện. Triệu chứng này không chỉ gây ra cảm giác đau rát, ngứa ngáy khó chịu mà còn khiến bệnh nhân bị thiếu máu nếu tình trạng này kéo dài trong khoảng thời gian dài. Lúc này, người bệnh luôn cảm thấy mệt mỏi, uể oải, nhanh mất sức, da xanh xao, dễ ốm vặt,…;
• Hình thành vết loét rộng: Khi bệnh chuyển sang giai đoạn mãn tính, các vị trí viêm có thể hình thành nên các vết loét lớn hơn. Trong khoảng thời gian dài, chúng có thể lan rộng qua thành ruột và tạo nên lỗ rò giữa ruột và da hoặc một số cơ quan khác như bàng quang, âm đạo;
• Giãn đại tràng cấp tính: Cấu trúc của đại tràng bị rối loạn chức năng nếu bệnh tình chuyển sang giai đoạn mãn tính. Đại tràng không chỉ bị viêm loét nặng mà có khả năng toàn bộ đại tràng bị giãn. Nếu tình trạng này kéo dài và không có biện pháp khắc phục kịp thời, người bệnh có thể đối mặt với trường hợp xấu nhất là tử vong;
• Thủng đại tràng: Ổ viêm loét sau khoảng thời gian dài không được điều trị có thể khiến lớp niêm mạc đại tràng bị viêm loét nặng. Bên cạnh đó, ổ loét ăn sâu vào bên trong đại tràng, dần bào mỏng thành và tạo thành lỗ thủng. Đây là trường hợp nguy hiểm, có khả năng đe dọa đến tính mạng người bệnh. Cần đưa người bệnh cấp cứu kịp thời khi có các dấu hiệu như cơn đau xuất hiện dữ đội, mặt tái xanh, chỉ số huyết áp tụt, mạch đập mạch, thành bụng phía trước co cứng,…;
• Ung thư đại tràng: Là một trong những biến chứng nguy hiểm và nặng nề nhất của bệnh viêm đại tràng. Đây là hậu quả của tình trạng viêm loét lâu năm khiến các tế bào xung quanh ổ viêm loét có nguy cơ tăng sinh, phát triển thành khối ác tính và hình thành bệnh ung thư đại tràng. Trên thực tế, nếu phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm thì khả năng chữa khỏi cao và ngược lại nếu bệnh tình phát triển nặng.

Đây đều là những biến chứng nguy hiểm, thậm chí có cả trường hợp xấu nhất đe dọa đến tính mạng con người. Do đó, người bệnh tuyệt đối không được thờ ơ với sức khỏe của bản thân, cần nhanh chóng tiến hành thăm khám và có những phác đồ điều trị phù hợp.

Chẩn đoán bệnh viêm đại tràng như thế nào?

Nếu chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng thì rất khó có thể khẳng định bản thân bị viêm đại tràng. Bởi những triệu chứng này rất dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Vì thế, thăm khám và chẩn đoán bệnh là việc mà người bệnh tuyệt đối không nên bỏ qua.

Bác sĩ sẽ tra hỏi bệnh nhân bằng những câu hỏi xoay quanh triệu chứng thường gặp trong khoảng thời gian gần đây, có thể hỏi thêm chế độ ăn uống và sinh hoạt thường ngày. Qua đó, bác sĩ có thể tạm khoanh phạm vi và đánh giá trường hợp bệnh nhân có khả năng gặp phải. Sau thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân làm một số xét nghiệm cận lâm sàng để chẩn đoán chắc chắn bệnh.

Một số xét nghiệm cận lâm sàng thường được chỉ định như:

• Nội soi đại tràng: Là một trong những thủ thuật chẩn đoán bệnh đại tràng điển hình. Nội soi đại tràng sẽ cho phép bác sĩ quan sát trực tiếp các tổn thương, viêm loét niêm mạc đại tràng. Không những vậy, thủ thuật này còn cho phép bác sĩ phát hiện được những tổn thương tiền ung thư và các xét nghiệm cận lâm sàng khác không đáp ứng được;
• Chụp X – quang đại tràng: Thủ thuật chẩn đoán này thường áp dụng cho các trường hợp bệnh nhân không thể thực hiện được nội soi đại tràng. Thông qua hình ảnh chụp X – quang, bác sĩ có thể chẩn đoán được bệnh lý khác liên quan đến đại tràng mà nội soi không thể thực hiện được như: co thắt đại tràng, phình đại tràng,…;
• Chụp CT (cắt lớp vi tính) hoặc MRI (chụp cộng hưởng từ): Thủ thuật này cho pháp bác sĩ quan sát rõ hơn các mô mềm bên trong ổ bụng. Thông qua hình ảnh, bác sĩ có thể xác định được phạm vi ruột già bị ảnh hưởng cũng như phát hiện sớm các biến chứng liên quan đến đại tràng;
• Siêu âm đại tràng: Thủ thuật này ít được chỉ định hơn so với nội soi đại tràng và chụp X – quang, chủ yếu chỉ định ở các bệnh nhân có sức khỏe yếu không đáp ứng được với nội soi. Thông qua hình ảnh siêu âm, bác sĩ có thể quan sát được cấu trúc của đại tràng;
• Xét nghiệm phân: Xét nghiệm này thường được chỉ định cho các bệnh nhân nghi ngờ bị viêm đại tràng do nhiễm khuẩn hoặc virus;
• Xét nghiệm máu: Thủ thuật này thường được chỉ định cho các trường hợp có triệu chứng liên quan đến phân lẫn trong máu, táo bón, tiêu chảy,… Dựa vào kết quả xét nghiệm, bác sĩ có thể định lượng được số lượng tiểu cầu, hồng cầu và bạch cầu.

Dựa vào kết quả chẩn đoán, bác sĩ sẽ đưa ra kết luận cuối cùng và phác đồ điều trị phù hợp. Đồng thời, trao đổi với bệnh nhân về những vấn đề liên quan đến việc điều trị và chăm sóc bệnh. Từ đó giúp bệnh nhân ý thức hơn về tình trạng sức khỏe hiện tại.

Các phương pháp điều trị viêm đại tràng

Với nền y học ngày càng phát triển, bệnh viêm đại tràng hoàn toàn có thể chữa khỏi theo nhiều hướng khác nhau. Điển hình nhất là điều trị nội khoa và điều trị ngoại khoa. Tùy vào mức độ nặng nhẹ cụ thể mà bác sĩ có thể đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

1. Điều trị nội khoa

Tính đến thời điểm hiện tại, hiện chưa có thuốc đặc trị bệnh viêm đại tràng. Các loại thuốc sử dụng hiện nay được chỉ định sử dụng nhằm phục đích cải thiện triệu chứng lâm sàng, đẩy lùi bệnh và phòng tránh bệnh trở nặng. Một số loại thuốc Tây y thường được bác sĩ chỉ định như:

• Thuốc kháng sinh, kháng nấm, chống ký sinh trùng: Nhóm thuốc này thường được chỉ định cho các trường hợp bị viêm đại tràng do vi khuẩn, ký sinh trùng, lao,… gây ra. Bên cạnh đó, thuốc còn được chỉ định khi có viêm đại tràng do lỵ;
• Thuốc chống viêm: Thuốc có tác dụng chống viêm tại chỗ đường tiêu hóa. Một số loại thuốc thông dụng như: Sulfasalazine, Olsalazine, Balsalazide,… Tuy nhiên, thuốc có thể gây ra một số tác dụng phụ như buồn nôn, đau nhức đầu, tiêu chảy,…;
• Thuốc giảm đau, chống co thắt đại tràng: Nhóm thuốc này có tác dụng chống co thắt, hướng cơ làm giảm đau. Bên cạnh đó, thuốc còn có tác dụng cải thiện triệu chứng đầy hơi, khó tiêu, rối loạn vận động của đại tràng. Một số loại thuốc thường được kê đơn như: Trimebutin, Phloroglucinol, Mebeverine,…;
• Thuốc chống táo bón: Táo bón là một trong những nguyên nhân điển hình gây viêm đại tràng. Một số trường hợp sẽ được bác sĩ kê đơn nhóm thuốc này để hạn chế tối đa tình trạng táo bón khởi phát. Chủ yếu là các loại thuốc như: Sorbitol, Folax, Microlax,…;
• Thuốc cầm tiêu chảy: Nhóm thuốc này có tác dụng cầm tiêu chảy, hỗ trợ ổn định hệ tiêu hóa và cân bằng vận động của đại tràng. Bác sĩ có thể kê cho bệnh nhân dùng một số loại thuốc như: Smecta, Actapulgite, loperamid,…;
• Thuốc trị đầy hơi, chướng bụng: Có tác dụng khắc phục tình trạng rối loạn hệ tiêu hóa, đầy hơi, chướng bụng, ổn định đường ruột. Người bệnh có thể được bác sĩ chỉ định dùng một số loại thuốc như: Than hoạt tính, Sorbitol, Carbophos, Duspatalin, Debridat,…

Do người bệnh thường gặp nhiều triệu chứng nên sẽ được bác sĩ chỉ định dùng đồng thời nhiều loại thuốc khác nhau. Chính vì điều này đã khiến người bệnh có thể gặp phải một số tác dụng phụ của thuốc. Vì thế, người bệnh cần lưu ý trong suốt lộ trình sử dụng thuốc. Đồng thời, không tự ý sử dụng thuốc khi chưa có sự cho phép.

2. Điều trị ngoại khoa

Đối với các trường hợp bệnh chuyển biến theo hướng nghiêm trọng (viêm loét nặng, nhiễm trùng nặng) hoặc xuất hiện biến chứng nguy hiểm thì khả năng việc điều trị độc vị bằng thuốc không mang lại kết quả khả quan. Lúc này, bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân thực hiện một số phương pháp điều trị ngoại khoa. Đây là giải pháp giúp người bệnh nhanh chóng loại bỏ phần đại tràng bị viêm loét nặng nhằm ngăn chặn một số tiềm ẩn khác phát sinh làm ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và sức khỏe tổng thể.

Hiện nay, có hai phương pháp phẫu thuật đại tràng đã và đang được nhiều đơn vị y tế triển khai:

• Phẫu thuật mổ hở: Bác sĩ sẽ rạch một đường lớn tại vị trí nhất định nhằm tiếp xúc được với vùng bị viêm loét. Sau khi hoàn thành việc loại bỏ đại tràng bị viêm loét, bác sĩ sẽ tiến hành khâu lại vết thương;
• Phẫu thuật mổ nội soi: Đối với thủ thuật này, bác sĩ chỉ cần rạch một đường nhỏ đủ để đưa ống nội soi và dụng cụ phẫu thuật vào vị trí đại trạng bị viêm loét. So với phẫu thuật mổ hở, phương pháp này ít xâm lấn hơn, ít đau đớn hơn và khả năng phục hồi nhanh chóng.

Vì đây là một cuộc phẫu thuật lớn nên trước khi tiến hành điều trị, bệnh nhân sẽ được bác sĩ tiêm liều thuốc gây mê toàn thân nhằm hạn chế sự đau đớn cũng như tạo sự thuận lợi trong suốt quá trình điều trị.

Mặc dù chữa viêm đại tràng bằng thủ thuật ngoại khoa nhưng việc cắt bỏ sẽ làm ảnh hưởng lớn đến chức năng ruột và tâm lý người bệnh. Nhưng vì sức khỏe về sau cũng như phòng trường hợp xấu nhất xảy ra, người bệnh nên khẩn trương điều trị theo chỉ định. Đồng thời, trao đổi với bác sĩ chuyên khoa để biết thêm một số thông tin hữu ích khác.

Biện pháp chăm sóc và phòng ngừa bệnh viêm đại tràng

Để phòng ngừa bệnh viêm đại tràng hay bệnh tiêu hóa khác khởi phát, bạn cần đặc biệt lưu ý đến một số vấn đề sau:

• Ăn chín uống sôi là tiêu chí hàng đầu mà mọi đối tượng cần nhớ rõ. Hạn chế sử dụng các loại thực phẩm tươi sống hoặc được chế biến sẵn như nem chua, gỏi, rau sống, tiết canh,…;
• Nên chia nhỏ bữa ăn trong ngày để tránh tạo nhiều áp lực cho hệ đường ruột. Đặc biệt, không nên ăn quá nhiều vào buổi tối;
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tăng cường bổ sung các thực phẩm chứa nhiều thành phần dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể;
• Uống đủ nước để cân bằng điện giải trong cơ thể. Có thể bổ sung thêm các loại nước ép từ rau củ, hoa quả tươi,…;
• Hạn chế tối đa việc dùng nhiều chất kích thích, đồ uống có cồn, nước ngọt có gas, thực phẩm cay nóng, thức ăn chế biến sẵn,…;
• Nếu người thân trong gia đình có người mắc bệnh do lỵ trực khuẩn, tả, hàn,… gây ra thì bạn nên vệ sinh sạch sẽ các dụng cụ cá nhân bằng cách ngâm qua nước nóng hoặc rửa sạch sẽ bằng xà phòng. Bên cạnh đó, phân của người bệnh cũng cần được xử lý đúng cách, không để vương vãi ra ngoài;
• Dùng thuốc tẩy giun định kỳ 6 tháng 1 lần;
• Các đối tượng bị lao phổi cần điều trị bệnh một cách tích cực để không khởi phát bệnh viêm đại tràng;
• Không tự ý sử dụng thuốc giảm đau hay thuốc kháng sinh khi chưa có sự đồng ý của bác sĩ chuyên khoa. Bởi các loại thuốc này nếu dùng sai cách có thể làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh đại tràng. Đặc biệt là thuốc Aspirin, Celebrex, Vioxx,…;
• Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng sau khi đi đại tiện, trước khi chế biến thức ăn và trước khi ăn;
• Tăng cường vận động cơ thể bằng bài tập vừa sức để nâng cao sức khỏe tổng thể, sức khỏe tinh thần và phòng chống ốm vặt;
• Hạn chế căng thẳng, mệt mỏi quá mức. Luôn duy trì cho bản thân một tâm lý ổn định;
• Thăm khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bệnh viêm đại tràng nếu có.

Khi phát hiện bản thân bị viêm đại tràng, người bệnh cần tiến hành điều trị dứt điểm từ sớm. Nếu bệnh tình kéo dài mà không có phương án điều trị tích cực thì khả năng cao người bệnh có thể đối diện với biến chứng nguy hiểm, một trong số đó là thủng đại tràng, ung thư đại tràng. Tốt hơn hết, người bệnh nên chủ động thăm khám và trao đổi với bác sĩ chuyên khoa để biết thêm những thông tin khác của căn bệnh này.