Viêm phế quản co thắt dạng hen thường kèm theo các triệu chứng đau tức ngực, khó thở, ho nhiều làm ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng sức khỏe và đời sống người bệnh. Cần phát hiện và kiểm soát bệnh ngay từ những giai đoạn đầu để hạn chế những biến chứng nguy hiểm khác có thể xuất hiện làm suy giảm sức khỏe.

Viêm phế quản co thắt dạng hen là gì?

Viêm phế quản co thắt là một dạng biến chứng của viêm phế quản với mức độ nguy hiểm cao hơn. Lúc này tình trạng viêm nhiễm lan nặng hơn khiến ống phế quản bị sưng, phù nề, tăng tiết chất nhầy và co thắt làm đường thở bị chít hẹp lại, lượng không khí đưa đến phổi bị giảm. Bệnh thường có liên quan đến các tế bào gây viêm như mastocyte, eosinophils hay nhóm T lymphocytes.

Bệnh lý này thường có xu hướng xuất hiện nhiều hơn ở trẻ em do sức đề kháng yếu nên các yếu tố dị nguyên có điều kiện tấn công mạnh hơn. Tuy nhiên bệnh cũng có thể xuất hiện trên người lớn với hàng loạt triệu chứng khó chịu chồng chéo lên nhau khiến sức khỏe người bệnh suy giảm. Bệnh có thể xuất hiện ngay cả với những người bệnh không bị hen suyễn trước đó. Nhưng hen suyễn lại làm tăng nguy cơ mắc viêm phế quản co thắt dạng hen hơn.

Những triệu chứng điển hình của bệnh bao gồm

• Khó thở
• Thở khò khè
• Ho, ho gà, đôi khi nghe thấy cả tiếng rít
• Đau thắt ngực
• Dịch nhầy ở cổ họng
• Sốt nhẹ
• Buồn nôn sau khi ăn
• Cơ thể mệt mỏi
• Với trẻ em có thể xuất hiện thêm các triệu chứng như nôn trớ sau ăn, thở khó khăn, chán ăn bỏ bú, người tím tái do lượng không khí lưu thông không đủ
• Ngoài ra ở trẻ nhỏ, khi quan sát bé thở có thể thấy rõ tình tạng co thắt ngực, hõm xương ngực, trên xương quai xanh và các vị trí như kẽ gian sườn. Góc trên bụng sẽ lõm xuống Một cách rõ rệt khi hít vào, nếu nghe sẽ thấy âm rít lên rất giống bị hen suyễn.

So với viêm phế quản, các triệu chứng của Viêm phế quản co thắt dạng hen ở mức độ trầm trọng hơn rất nhiều. Người bệnh có thể nhận biết rõ các triệu chứng trong giai đoạn cấp tính để kiểm soát bệnh kịp thời.

Nguyên nhân gây bệnh

Các tác nhân chính gây bệnh cũng tương tự như các yếu tố gây viêm phế quản như vi khuẩn, virus, các dị nguyên, sự thay đổi thời tiết đột ngột, người có bệnh lý hen suyễn. Các tác nhân này có thể tồn tại sẵn trong môi trường xung quanh hoặc lây nhiễm khi tiếp xúc với người mắc bệnh trước đó. Hầu hết viêm phế quản co thắt dạng hen là gia đoạn biến chứng sang mãn tính do việc điều trị trước đó không dứt điểm hoàn toàn.

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh bao gồm

• Người có hệ miễn dịch suy yếu
• Bệnh nhân có tiền sử hen suyễn
• Người có cơ địa dễ dị ứng
• Người bị rối loạn tiêu hóa, hệ thống đường ruột yếu, thường xuyên bị stress.. Những tác nhân này chủ yếu gặp ở những người lớn
• Lạm dụng các loại thuốc aspirin, thuốc chẹn beta
• Người hút thuốc và người thường xuyên hít phải khói thuốc
• Người làm trong những môi trường ô nhiễm kéo dài

Phân biệt viêm phế quản co thắt dạng hen và hen suyễn

Cần chú ý rằng dù có tên khá tương tự đồng thời các triệu chứng khá giống nhau nhưng đây hoàn toàn là hai bệnh lý khác nhau. Cần phân biệt chính xác bệnh để có hướng khắc phục phù hợp, tránh điều trị sai cách có thể làm tình trạng bệnh trầm trọng hơn và ảnh hưởng trực tiếp đến tình mạng của bệnh nhân.

Một số yếu tố để phân biệt hai bệnh lý này bao gồm

• Nguyên nhân bệnh: viêm phế quản dạng hen xuất hiện do tình trạng viêm nhiễm ống khí quản do các vi khuẩn, virus tấn công trong khi hen suyễn có yếu tố xuất hiện đột ngột khi đường hô hấp bị nhiễm trùng, tổn thương.
• Thời gian bệnh: Tùy từng nguyên nhân, Viêm phế quản co thắt dạng hen có thể được điều trị và kết thúc sớm trong 5- 10 ngày trong khi đó hen suyễn thường có yếu tố tái phát, lặp đi lặp lại nhiều lần nhất là khi gặp các điều kiện thuận lợi.
• Triệu chứng: Bên cạnh các triệu chứng ho, khó thở, người vị viêm phế quản còn có thể bị sốt nhẹ, ớn lạnh, có đờm nhầy màu xanh hay vàng. Trong khi đó hen suyễn hầu như không có triệu chứng này.
• Tiên lượng: Viêm phế quản co thắt dạng hen có thể điều trị khỏi dựa vào thời điểm phát hiện và nguyên nhân gây bệnh. Tuy hiện việc điều trị hen suyễn hầu như chỉ mang tính chất kiểm soát hỗ trợ để giảm tần suất tái phát.
• Mức độ nguy hiểm: hen suyễn có thể có mức độ cao hơn do có thể dễ dàng tái phát, nhất khi người bệnh sợ hãi. Tuy nhiên Viêm phế quản co thắt dạng hen nếu không nhanh chóng điều trị kịp thời dẫn đến giai đoạn mãn tính và gặp các yếu tố thuận lợi thì mức độ nguy hiểm cũng cao không kém.

Tuy nhiên nếu chỉ thông qua các triệu chứng thông thường rất khó có thể phán đoán chính xác là bệnh nào nếu không được đào tạo chuyên sâu. Tốt nhất ngay khi phát hiện các triệu chứng bất thường như ho, đau tức ngực, khó thở kéo dài người bệnh nên tiến hành thăm khám sớm để có hướng điều trị phù hợp.

Viêm phế quản co thắt dạng hen có nguy hiểm không?

Viêm phế quản co thắt dạng hen là bệnh lý cực kỳ nguy hiểm với trẻ nhỏ, đặc biệt là nhóm trẻ sơ sinh. Bệnh có thể nhanh chóng chuyển biến sang giai đoạn nặng chỉ sau 2- 3 sau khi xuất hiện các triệu chứng. Lúc này lượng không khí đưa vào phổi không đủ khiến oxi trong máu thiếu và không đủ để đưa đến các cơ quan khác. Chức năng của các cơ quan bị suy giảm đáng kể, ở trẻ nhỏ có thể tím tái toàn bộ cơ thể hoặc ngưng thở khi ngủ.

Những biến chứng khác có thể xuất hiện nếu không nhanh chóng kiểm soát bệnh bao gồm

• Viêm tai giữa
• Viêm phổi
• Xẹp phổi
• Tổn thương phổi một phần hoặc toàn phần
• Suy giảm chất lượng cuộc sống, sức khỏe, tinh thần. Trẻ nhỏ có thể chậm phát triển hơn so với các bạn đồng trang lứa.

Ở người lớn mức độ nguy hiểm có phần thấp hơn nhưng vẫn không nên chủ quan mà cần sớm khắc phục. Đặc biệt nếu nguyên nhân gây bệnh có liên quan đến virus hoặc chuyển sang giai đoạn mãn tính bệnh có thể không được điều trị hoàn toàn. Mọi biện pháp điều trị lúc này chỉ mang tính chất kiểm soát để giảm nhẹ triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng. Bệnh có thể tái phát sau đó nếu gặp các điều kiện thuận lợi.

Chẩn đoán viêm phế quản co thắt dạng hen

Như đã nói Viêm phế quản co thắt dạng hen có các triệu chứng khá tương đồng với hen suyễn đồng thời cũng có mức độ nguy hiểm hơn viêm phế quản nên cần phải kiểm tra chính xác để hỗ trợ điều trị. Người bệnh nên đến các bệnh viện chuyên khoa uy tín có đầy đủ các trang thiết bị cần thiết giúp hỗ trợ chẩn đoán chính xác bệnh, tránh nhầm lẫn với những bệnh lý khác gây khó khăn trong điều trị.

Một số phương pháp thường được dùng trong chẩn đoán Viêm phế quản co thắt dạng hen bao gồm

• Đo phế dung: Bác sĩ sẽ hướng dẫn bệnh nhân hít vào và thở ra để kiểm tra chức năng phổi thông qua một thiết bị chuyên dụng gọi là khí dung,
• Kiểm tra lưu lượng thở ra: Kiểm tra sức ép của khí khi thở ra cao nhất
• X-quang ngực: Xquang sẽ giúp xem xét chính xác các tổn thương tại phổi và khí quản, nhờ đó góp phần đưa ra chẩn đoán chính xác hơn. Với viêm phế quản co thắt dạng hen có thể thấy hình ảnh ống khí phế quản dày hơn mức bình thường do những tổn thương viêm nhiễm
• Xét nghiệm đờm: nhằm xác định chính xác hơn nguyên nhân gây bênh do virus, vi khuẩn hay không để chỉ định điều trị phù hợp
• Một số xét nghiệm khác: xét nghiệm tiểu cầu, nội soi phế quản bằng những thiết bị chuyên dụng.

Sau khi xác định chính xác bệnh lý, nguyên nhân gây bệnh, mức độ bệnh, bác sĩ sẽ lên phác đồ điều trị phù hợp cho bệnh nhân để nhanh chóng kiểm soát bệnh, tránh các biến chứng nguy hiểm khác có thể xảy ra.

Hướng điều trị viêm phế quản co thắt dạng hen

Trong điều trị bệnh lý này thường hướng tới điều trị nguyên nhân và triệu chứng, kết hợp với phục hồi sức khỏe để nhanh chóng chống lại tác nhân gây bệnh lâu dài. Với các trường hợp nhẹ bác sĩ hầu hết sẽ chỉ định điều trị tại nhà bằng thuốc, tuy nhiên trong các bệnh nhân có dấu hiệu xấu, đặc biệt với trẻ sơ sinh thường được yêu cầu theo dõi tại bệnh viện để có hướng kiểm soát kịp thời.

Điều trị triệu chứng

Giải quyết các triệu chứng ho, ho có đờm, khó thở trước tiên sẽ giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn, tránh được những nguy hiểm trước mắt. Tùy thuộc vào từng nguyên nhân bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc phù hợp bao gồm

• Thuốc giãn phế quản: thường chỉ định các thuốc phổ biến như Albuterol (Proventil HFA, ProAir, Ventolin HFA) cho tác dụng tại chỗ để làm giảm tình trạng khó thở. Hoặc dùng formoterol (Foradil), salmeterol (Serevent)…có tác dụng chậm để dùng hằng ngày
• Thuốc giảm sưng ở phế quản: giúp lượng khí lưu thông đến phổi nhiều hơn, giảm tình trạng viêm nhiễm tức ngực khi ho. Các thuốc phổ biến thường dùng như nhóm Budesonide (Pulmicort, Rhinocort), nhóm Fluticasone (Flovent, Arnuity Ellipta) hoặc nhóm Mometasone (Asmanex)
• Thuốc giảm ho: có thể dùng Acetylcystein để trị ho có đờm hay một số thuốc chuyên dụng khác..
• Thuốc hạ sốt: thường chỉ định paracetamol trong trường hợp người bệnh sốt cao trên 38 độ C
• Bù nước và chất điện giải

Người bệnh cần tuyệt đối thực hiện theo đúng đơn thuốc từ bác sĩ, không được tự ý tăng hay giảm liều thuốc vì đều có thể làm giảm kết quả điều trị. Việc dùng thuốc cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ nên người bệnh cần dành thời gian nghỉ ngơi nhiều hơn để mau chóng phục hồi sức khỏe.

Điều trị nguyên nhân

Đây chính là một trong những yếu tố hàng đầu để loại bỏ bệnh tối đa, ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm khác xuất hiện. Người bệnh cần hạn chế tối đa tần suất tiếp xúc với các tác nhân dị ứng có thể kích thích các phản ứng ho hay các vi khuẩn, virus làm tấn công niêm mạc phế quản trầm trọng hơn.Cụ thể như sau

• Kháng sinh: thường chỉ dùng khi nguyên nhân gây bệnh có liên quan đến vi khuẩn, không có tác dụng trên virus. Các kháng sinh phổ biến thường dùng như Ampicillin, Amoxicillin, Cephalosporin, Cephalexin,.. Tuy nhiên chú ý không dùng chung kháng sinh với các thuốc giãn phế quản nhóm Xanthin và thuốc nhóm IMAO.. Tham khảo thật kỹ ý kiến bác sĩ chuyên môn trước khi dùng. Bác sĩ cũng có thể chỉ định Corticosteroid dạng hít dạng hít trong trường hợp viêm nặng nhưng không được lạm dụng quá nhiều.
• Nếu liên quan đến các tác nhân dị ứng hay hen suyễn: Thuốc ức chế thụ thể leukotriene
• Máy thở oxy: Trong trường hợp có dấu hiệu biến chứng sang suy hô hấp cấp
• Tăng cường đề kháng: bổ sung các vitamin và khoáng chất cần thiết để tăng cường miễn dịch, sớm chống lại những tác nhân gây bệnh
• Điều trị hen suyễn: Sử dụng các loại thuốc đặc trị bệnh hen suyễn nếu có liên quan đến nguyên nhân này

Hầu hết nếu bệnh có liên quan đến các virus thì chưa thể có cách giải quyết nguyên nhân tận gốc mà chỉ có thể hỗ trợ giảm nhẹ các triệu chứng.

Điều trị tại nhà

Bên cạnh phác đồ điều trị từ bác sĩ, người bệnh có thể kết hợp với các phương pháp điều trị tại nhà đơn giản để giảm thiểu các triệu chứng mà không cần lạm dụng thuốc quá nhiều. Chú ý các phương pháp này không giúp điều trị bệnh triệt để mà chỉ hỗ trợ kiểm soát bệnh phần nào.

Người bệnh có thể tham khảo những biện pháp sau đây

• Súc miệng bằng nước muối sinh lý sẽ giúp sát khuẩn, giảm viêm tại hầu họng, đặc biệt với các tình trạng ho có đờm. Thực hiện súc miệng ngày 2- 3 lần sẽ giúp người bệnh dễ chịu hơn rất nhiều và ngăn ngừa các nguy cơ viêm nhiễm nặng hơn. Bệnh nhân có thể dùng nước muối sinh lý có bán sẵn tại các hiệu thuốc hoặc pha 1 muỗng muối hạt với nước ấm cũng mang lại tác dụng tương tự.
• Sử dụng máy tạo độ ẩm không khí hay máy xông hơi tinh dầu sẽ vừa giúp tạo độ ẩm cho niêm mạc họng, vừa giúp loại bỏ bớt các dị nguyên có trong môi trường nghỉ ngơi. Tuy nhiên bạn không nên lạm dụng quá nhiều thiết bị này, có thể dùng trong khu vực phòng nghỉ trong một thời điểm nhất định để tránh việc phụ thuộc vào các máy này, đặc biệt với trẻ em bị viêm phế quản dạng hen thở khò khè.
• Uống nhiều nước vừa giúp giữ ẩm cho ống phế quản, vừa giúp loại bỏ bớt đờm nhầy để làm thông thoáng ống phế quản. Bệnh nhân nên ưu tiên uống nước ấm hoặc bổ sung thêm một số nước trái cây để tăng cường vitamin và khoáng chất. Chú ý tránh dùng các loại nước quá nhiều đường do đường có thể kích hoạt các phản ứng viêm.
• Tránh xa các tác nhân gây dị ứng đặc biệt là các dị nguyên có thể xâm nhập vào đường thở và kích hoạt các phản ứng ho. Ho nhiều sẽ làm người bệnh cảm thấy đau tức ngực khó chịu. Vì vậy nên hạn chế tiếp xúc với phấn hoa, bụi bẩn, tránh nuôi chó mèo trong phòng ngủ.
• Dùng máy hút hoặc các cây lăn tĩnh điện để loại bỏ bớt lông, vải xơ trên chăn màn có thể kích thích phế quản
• Sử dụng một số loại trà thảo dược như trà gừng, trà bạc hà, trà hoa cúc có thể giúp ổn định tinh thần, làm loãng đờm, tăng cường đề kháng để sớm chống lại một số tác nhân gây bệnh.
• Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ để sớm phục hồi năng lượng, tăng cường hệ miễn dịch để người bệnh nhanh chóng khoẻ lại.

Các phương pháp tại nhà trên đây đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong chế độ điều trị và phòng ngừa nguy cơ bệnh tái phát trở lại. Người bệnh có thể trao đổi thêm với các bác sĩ chuyên môn nhằm để có hướng chăm sóc tại nhà phù hợp hơn.

Phòng tránh viêm phế quản co thắt dạng hen

Với mức độ nguy hiểm của viêm phế quản co thắt dạng hen, tốt nhất bạn nên có biện pháp phòng tránh càng sớm càng tốt. Thực hiện như sau

• Đeo khẩu trang trước khi ra ngoài để hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh
• Giữ ấm cổ họng, đặc biệt vào các thời điểm thay đổi thời tiết
• Hút bụi thường xuyên cho nhà cửa, giặt giũ chăn màn, nêm ga thường xuyên
• Tránh nuôi động vật trong phòng ngủ, tránh trồng các loại hoa có thể gây dị ứng
• Bỏ thuốc lá và tránh xa những nơi có khói thuốc
• Thay đổi nơi ở hay những công việc tiếp xúc thường xuyên với hoá chất, bụi bẩn hoặc có biện pháp bảo vệ cơ thể an toàn
• Vệ sinh tay chân răng miệng sạch sẽ mỗi ngày, tạo thói quen súc miệng với nước muối sinh lý hằng ngày
• Hạn chế tiếp xúc với những người mắc bệnh trước đó
• Với trẻ sơ sinh nên đảm bảo tiêm vắc xin đầy đủ cho bé để phòng tránh nguy cơ mắc bệnh.
• Tập thể dục thể thao hằng ngày để tăng cường đề kháng

Viêm phế quản co thắt dạng hen nếu không kiểm soát kịp thời khiến bệnh tái đi tái lại nhiều lần và gây ra nhiều ảnh hưởng xấu cho sức khoẻ. Thay đổi lối sống và sinh hoạt khoa học mỗi ngày chính là cách tốt nhất để phòng tránh nguy cơ mắc bệnh ngay từ đầu.