Chàm Sữa Ở Trẻ Do Đâu? Điều Trị Thế Nào? Những Điều Mẹ Cần Biết

Chàm sữa là một bệnh lý về da phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Bệnh gây ra các triệu chứng như da khô, ngứa, nổi mẩn đỏ và bong tróc, ảnh hưởng đến sự thoải mái và giấc ngủ của trẻ. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về bệnh, bao gồm định nghĩa, triệu chứng, nguyên nhân, cách chẩn đoán và điều trị.

Chàm sữa là gì?

Chàm sữa hay còn gọi là viêm da cơ địa, là một bệnh lý viêm da mãn tính, thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, đặc trưng bởi các tổn thương da khô, ngứa, viêm đỏ và có xu hướng tái phát. Bệnh thường khởi phát trong vòng 6 tháng đầu đời, với khoảng 60% trường hợp xuất hiện trong tháng đầu tiên sau sinh.

Khác với các bệnh viêm da khác, chàm sữa đặc trưng bởi sự xuất hiện của các nốt hồng ban đầu khu trú ở hai bên má, sau đó lan dần ra tay, chân và toàn thân. Theo thời gian, các nốt hồng này phát triển thành mụn nước chứa dịch, gây ngứa ngáy khó chịu. Các mụn nước này có thể vỡ ra, rỉ dịch, sau đó đóng vảy và bong tróc.

Dựa trên diễn biến lâm sàng, chàm sữa được chia thành ba thể:

• Chàm sữa cấp tính: Giai đoạn khởi phát với các mụn nước màu hồng, chứa dịch, dễ vỡ và gây ngứa ngáy.
• Chàm sữa bán cấp: Tình trạng viêm da giảm nhẹ, da ít đỏ, ít phù nề, tiết dịch ít hơn.
• Chàm sữa mãn tính: Giai đoạn muộn với tổn thương da lan rộng, da dày, khô ráp, bong tróc vảy, xuất hiện nhiều rãnh ngang dọc. Tình trạng ngứa ngáy kéo dài, gãi nhiều có thể dẫn đến dày sừng lichen hóa. Giai đoạn này tổn thương da nghiêm trọng, rất khó phục hồi và điều trị.

Triệu chứng chàm sữa ở trẻ nhỏ

Nhận biết sớm các triệu chứng của chàm sữa là vô cùng quan trọng để cha mẹ có thể can thiệp kịp thời, giúp trẻ giảm bớt khó chịu và ngăn ngừa các biến chứng tiềm ẩn. Dưới đây là những biểu hiện thường gặp của chàm sữa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ:

Biểu hiện trên da:

• Giai đoạn khởi phát:
  • Xuất hiện các nốt mẩn đỏ trên da, tập trung chủ yếu ở hai má, trán, cằm.
  • Da trở nên khô ráp, sần sùi.
• Giai đoạn tiến triển:
  • Các nốt mẩn đỏ tiến triển thành mụn nước nhỏ li ti, chứa dịch trong.
  • Mụn nước dễ vỡ, gây rỉ dịch, đóng vảy tiết vàng.
  • Da bong tróc vảy trắng hoặc vàng, tạo cảm giác thô ráp khi chạm vào.
  • Vùng da tổn thương lan rộng ra các vùng khác trên cơ thể như cổ, tay, chân, ngực, bụng, đặc biệt là các vùng da có nếp gấp như khuỷu tay, khoeo chân, cổ tay.

Cảm giác khó chịu:

• Ngứa ngáy dữ dội: Đây là triệu chứng điển hình của chàm sữa, khiến trẻ thường xuyên gãi, cọ xát vùng da bị bệnh, gây trầy xước, chảy máu, thậm chí nhiễm trùng.
• Khó chịu, quấy khóc: Ngứa ngáy kéo dài khiến trẻ khó chịu, quấy khóc, ngủ không ngon giấc, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tinh thần.
• Biếng ăn: Trẻ có thể bú ít hơn, bỏ bú do khó chịu, quấy khóc.

Các triệu chứng khác:

• Dấu hiệu dị ứng: Một số trẻ bị chàm sữa có thể kèm theo các biểu hiện dị ứng khác như viêm mũi dị ứng, hen suyễn.
• Nhiễm trùng da: Việc gãi ngứa có thể gây trầy xước da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây nhiễm trùng, biểu hiện bằng các dấu hiệu sưng, đỏ, nóng, đau, chảy mủ.

Nguyên nhân gây bệnh

Chàm sữa là một bệnh lý da phức tạp với nguyên nhân đa yếu tố. Mặc dù chưa có câu trả lời chính xác về nguyên nhân duy nhất gây bệnh, nhưng các nghiên cứu đã chỉ ra sự liên quan chặt chẽ của các yếu tố sau:

• Yếu tố di truyền: Tiền sử gia đình mắc các bệnh dị ứng (chàm sữa, hen suyễn, viêm mũi dị ứng…) và các biến đổi gen liên quan đến chức năng hàng rào bảo vệ da và hệ miễn dịch làm tăng nguy cơ mắc chàm sữa.
• Rối loạn chức năng hàng rào bảo vệ da: Hàng rào bảo vệ da bị suy yếu, mất cân bằng lipid biểu bì khiến da dễ bị mất nước, khô, nhạy cảm và dễ bị kích ứng bởi các yếu tố bên ngoài.
• Hệ thống miễn dịch: Hệ miễn dịch hoạt động quá mức, phản ứng viêm mạnh mẽ với các dị nguyên, mất cân bằng hệ vi sinh vật trên da góp phần gây ra các triệu chứng chàm sữa.
• Yếu tố môi trường: Khí hậu khô hanh, lạnh, thay đổi nhiệt độ đột ngột, tiếp xúc với các chất kích ứng (xà phòng, hóa chất, bụi bẩn…), ô nhiễm môi trường, nhiễm trùng da, dị ứng thức ăn và stress đều có thể là yếu tố khởi phát hoặc làm nặng thêm triệu chứng chàm sữa.

Chàm sữa có nguy hiểm không?

Chàm sữa thường không nguy hiểm đến tính mạng, tuy nhiên, bệnh có thể gây ra nhiều phiền toái cho trẻ và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống:

• Ngứa ngáy khó chịu: Ngứa ngáy dữ dội khiến trẻ quấy khóc, khó ngủ, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tinh thần.
• Nhiễm trùng da: Việc gãi ngứa có thể gây trầy xước da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây nhiễm trùng.
• Ảnh hưởng tâm lý: Tình trạng da khô, ngứa, mẩn đỏ kéo dài có thể khiến trẻ tự ti, mặc cảm.

Chẩn đoán tình trạng bệnh chính xác

Chẩn đoán chàm sữa thường dựa trên việc quan sát các triệu chứng lâm sàng và khai thác tiền sử bệnh của trẻ. Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, thời điểm xuất hiện, các yếu tố làm nặng thêm bệnh, cũng như tiền sử dị ứng của gia đình.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các xét nghiệm nhằm loại trừ các bệnh lý da khác có triệu chứng tương tự như chàm sữa.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Ba mẹ nên đưa trẻ đi khám bác sĩ ngay khi thấy xuất hiện các dấu hiệu của chàm sữa, đặc biệt là khi:

• Triệu chứng nặng, gây khó chịu nhiều cho trẻ.
• Các biện pháp chăm sóc tại nhà không mang đến hiệu quả như mong muốn.
• Có dấu hiệu nhiễm trùng da (sưng, đỏ, nóng, đau, chảy mủ).
• Trẻ sốt cao, kém ăn, ngủ kém.

Phương pháp điều trị

Mục tiêu điều trị chàm sữa tập trung vào việc kiểm soát triệu chứng, giảm tần suất bùng phát, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho trẻ.

Do chàm sữa là bệnh lý mãn tính, không có phương pháp điều trị dứt điểm hoàn toàn, nên việc điều trị cần được thực hiện lâu dài và kết hợp nhiều phương pháp khác nhau. Dưới đây là các phương pháp điều trị chàm sữa thường được áp dụng:

Chăm sóc da tại nhà

Đây là nền tảng trong điều trị chàm sữa, giúp duy trì độ ẩm cho da, làm dịu da, giảm ngứa và ngăn ngừa bùng phát. Các biện pháp chăm sóc da bao gồm:

• Dưỡng ẩm: Sử dụng kem dưỡng ẩm dịu nhẹ, không mùi, không chứa cồn, an toàn cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Thoa kem dưỡng ẩm thường xuyên lên da bé, ít nhất 2 lần/ngày, đặc biệt là sau khi tắm. Lựa chọn kem dưỡng ẩm có chứa các thành phần như ceramide, glycerin, dầu khoáng… giúp phục hồi hàng rào bảo vệ da và giữ ẩm hiệu quả.
• Tắm rửa: Tắm cho bé bằng nước ấm, không quá nóng, với sữa tắm dịu nhẹ, không chứa xà phòng, hương liệu, chất tạo màu. Tránh chà xát mạnh lên da khi tắm, chỉ nên dùng khăn mềm thấm nhẹ nhàng. Thời gian tắm nên giới hạn trong khoảng 5-10 phút để tránh làm mất đi lớp dầu tự nhiên trên da.
• Mặc quần áo thoáng mát: Ưu tiên chọn quần áo làm từ chất liệu cotton mềm mại, thấm hút mồ hôi, rộng rãi, thoải mái. Tránh mặc quần áo len, dạ, sợi tổng hợp vì có thể gây kích ứng da. Giặt quần áo mới trước khi cho bé mặc và sử dụng loại nước giặt dịu nhẹ, không chứa hương liệu.

Điều trị chàm sữa bằng thuốc

Trong trường hợp chàm sữa ở mức độ trung bình đến nặng, bác sĩ có thể kê đơn một số loại thuốc để kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng:

• Thuốc bôi ngoài da chứa corticosteroid: Là loại thuốc chống viêm mạnh, giúp giảm ngứa, đỏ, sưng. Tuy nhiên, cần sử dụng theo đúng chỉ định của bác sĩ, không lạm dụng vì có thể gây ra các tác dụng phụ như teo da, giãn mạch… Ví dụ Hydrocortisone 1%, Fluticasone propionate 0.05% (Cutivate), Mometasone furoate 0.1% (Elocon).
• Thuốc kháng histamin: Có tác dụng giảm ngứa, dị ứng nhanh chóng. Thuốc có thể sử dụng ở dạng bôi ngoài da hoặc uống. Ví dụ Cetirizine (Zyrtec), Loratadine (Claritin), Fexofenadine (Allegra)…
• Thuốc ức chế miễn dịch: Được chỉ định trong trường hợp chàm sữa nặng, không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Thuốc ức chế miễn dịch có tác dụng ức chế hệ thống miễn dịch, giảm phản ứng viêm. Tuy nhiên, loại thuốc này có thể gây ra một số tác dụng phụ, cần được theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ. Ví dụ Tacrolimus (Protopic), Pimecrolimus (Elidel)…
• Thuốc kháng sinh: Được chỉ định sử dụng khi bé có dấu hiệu nhiễm trùng da do vi khuẩn. Ví dụ Cephalexin, Axit fusidic, Amoxicillin, Mupirocin (Bactroban)…

Liệu pháp bổ trợ

Bên cạnh các biện pháp trên, một số liệu pháp bổ trợ có thể được áp dụng để hỗ trợ điều trị chàm sữa:

• Liệu pháp ánh sáng: Việc cho bé tiếp xúc với ánh sáng mặt trời hoặc ánh sáng nhân tạo (quang trị liệu) có thể giúp cải thiện triệu chứng chàm sữa ở một số trẻ. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng liệu pháp này.
• Chăm sóc da ướt: Đắp gạc ướt lên vùng da bị chàm có thể giúp làm dịu da, giảm ngứa và viêm.

Phòng ngừa chàm sữa bằng cách nào?

Mặc dù không thể ngăn chặn hoàn toàn chàm sữa, nhưng ba mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau để giảm nguy cơ bùng phát và kiểm soát triệu chứng:

• Chế độ dinh dưỡng:
  • Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu vì sữa mẹ cung cấp các kháng thể và dưỡng chất giúp tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ.
  • Tránh các thực phẩm gây dị ứng nếu trẻ có tiền sử dị ứng như trứng, sữa bò, đậu phộng, hải sản…
  • Đảm bảo chế độ ăn uống đa dạng, đủ chất cho bé.
• Vệ sinh môi trường:
  • Giữ nhà cửa sạch sẽ, thoáng mát, thường xuyên lau dọn, hút bụi.
  • Hạn chế sử dụng thảm, rèm cửa, hoặc vệ sinh chúng thường xuyên.
  • Tránh cho bé tiếp xúc với khói thuốc, bụi bẩn, lông thú cưng, nước hoa, xà phòng…
  • Sử dụng máy tạo độ ẩm khi thời tiết giao mùa, khô hanh.
  • Tránh để bé ở những nơi quá nóng hoặc quá lạnh.
• Chăm sóc da:
  • Thoa kem dưỡng ẩm thường xuyên cho bé, đặc biệt sau khi tắm.
  • Tắm cho bé bằng nước ấm và sữa tắm dịu nhẹ, không chà xát mạnh.
  • Cắt móng tay cho bé để tránh gãi ngứa.
• Các biện pháp khác:
  • Giúp bé tránh căng thẳng, lo âu.
  • Theo dõi các triệu chứng và yếu tố làm bệnh nặng thêm để báo với bác sĩ.
  • Đưa bé đi thăm khám sức khỏe định kỳ.

Chàm sữa tuy là bệnh lý da liễu phổ biến, nhưng với sự hiểu biết đúng đắn về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị, cha mẹ hoàn toàn có thể kiểm soát bệnh hiệu quả, mang lại sự thoải mái và làn da khỏe mạnh cho bé yêu. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, bạn  hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn cụ thể.