Viêm Mũi Dị Ứng: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Phòng Ngừa

Viêm mũi dị ứng là một trong những bệnh lý đường hô hấp phổ biến, gây ra nhiều bất tiện trong cuộc sống hàng ngày. Bệnh thường xuất hiện khi cơ thể phản ứng quá mức với các tác nhân như phấn hoa, bụi bẩn, lông thú cưng hoặc thay đổi thời tiết. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và áp dụng biện pháp điều trị, phòng ngừa sẽ giúp bạn kiểm soát viêm mũi dị ứng hiệu quả và bảo vệ sức khỏe tốt hơn.

Viêm mũi dị ứng là gì?

Viêm mũi dị ứng là một tình trạng viêm niêm mạc mũi do phản ứng quá mức của hệ miễn dịch với các chất gây dị ứng trong môi trường, chẳng hạn như phấn hoa, mạt bụi nhà, lông động vật hoặc nấm mốc. Từ đó dẫn đến các triệu chứng như hắt hơi, chảy nước mũi và ngứa mũi.

Triệu chứng viêm mũi dị ứng

Các dấu hiệu của viêm mũi dị ứng rất đa dạng và có thể gây nhầm lẫn với cảm lạnh thông thường. Một số biểu hiện phổ biến như:

Các triệu chứng điển hình:

• Hắt hơi liên tục: Đây là một trong những triệu chứng phổ biến nhất, thường xảy ra thành từng cơn, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc sau khi tiếp xúc với các chất gây dị ứng như bụi nhà, phấn hoa, lông động vật.
• Sổ mũi: Chảy nước mũi trong, loãng và có thể kèm theo nghẹt mũi.
• Ngứa mũi, ngứa mắt, chảy nước mắt: Cảm giác ngứa ngáy khó chịu ở mũi và mắt, có thể kèm theo chảy nước mắt và đỏ mắt.
• Nghẹt mũi: Khó thở bằng mũi, có thể gây khó chịu ở tai và xoang, ảnh hưởng đến giấc ngủ và chất lượng cuộc sống.
• Ho, khò khè: Thường gặp ở trẻ em, do dịch nhầy từ mũi chảy xuống họng gây kích ứng.

Các triệu chứng ít gặp hơn:

• Đau đầu, nặng mặt: Do nghẹt mũi và xoang, có thể gây đau đầu và cảm giác nặng mặt.
• Giảm khứu giác: Do niêm mạc mũi bị viêm và phù nề, có thể làm giảm khả năng ngửi.
• Viêm kết mạc: Ngứa, đỏ mắt, chảy nước mắt.

Nguyên nhân gây bệnh

Các nguyên nhân gây viêm mũi dị ứng đều xuất phát từ việc hệ miễn dịch phản ứng thái quá với một chất vốn vô hại. Khi một người bị viêm mũi dị ứng tiếp xúc với chất gây dị ứng, cơ thể sẽ sản xuất ra kháng thể IgE. Các kháng thể này gắn vào tế bào mast và giải phóng histamine cùng các hóa chất khác, gây ra triệu chứng dị ứng.

Dưới đây là các nhóm nguyên nhân chính gây viêm mũi dị ứng:

Các chất gây dị ứng ngoài tự nhiên:

• Phấn hoa: Phấn hoa từ cỏ, cây cối và hoa dại là nguyên nhân phổ biến gây viêm mũi dị ứng theo mùa (hay còn gọi là sốt cỏ khô). Mùa phấn hoa thường thay đổi tùy theo loại cây và khu vực địa lý.
• Mạt bụi nhà: Đây là những sinh vật cực nhỏ sống trong bụi nhà, giường nệm, thảm và các vật dụng mềm khác. Phân và xác của chúng là chất gây dị ứng mạnh.
• Lông động vật: Lông, vảy da, nước bọt và nước tiểu của chó, mèo và các vật nuôi khác có thể chứa chất gây dị ứng.
• Nấm mốc: Bào tử nấm mốc phát tán trong không khí, đặc biệt là trong môi trường ẩm ướt, có thể gây dị ứng.
• Bụi bẩn và ô nhiễm không khí: Bụi mịn, khói bụi, khí thải từ xe cộ và các chất ô nhiễm khác có thể kích thích niêm mạc mũi và làm trầm trọng thêm các triệu chứng dị ứng.

Các chất gây dị ứng khác:

• Các chất kích thích: Khói thuốc lá, nước hoa, hóa chất, mùi mạnh và thay đổi thời tiết đột ngột cũng có thể kích thích niêm mạc mũi và gây ra các triệu chứng tương tự như viêm mũi dị ứng. Tuy nhiên, đây không phải là phản ứng dị ứng thực sự mà là do sự kích ứng trực tiếp.
• Thực phẩm (ít phổ biến hơn): Một số người có thể bị viêm mũi dị ứng do dị ứng thực phẩm, chẳng hạn như sữa, trứng, đậu phộng, hải sản,… Tuy nhiên, các triệu chứng thường tập trung ở đường tiêu hóa và da hơn là ở mũi.

Yếu tố di truyền:

• Tiền sử gia đình có người bị dị ứng, hen suyễn hoặc chàm làm tăng nguy cơ mắc viêm mũi dị ứng.

Viêm mũi dị ứng gây nguy hiểm không?

Bản thân bệnh viêm mũi dị ứng không phải là một bệnh nguy hiểm đến tính mạng. Nhưng nó có thể gây ra nhiều phiền toái và ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Nếu không được kiểm soát và điều trị đúng cách, viêm mũi dị ứng có thể dẫn đến một số biến chứng khó chịu.  

Viêm mũi dị ứng không trực tiếp gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng có thể gây ra:

• Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: Các triệu chứng như hắt hơi liên tục, sổ mũi, nghẹt mũi, ngứa mũi và mắt có thể gây khó chịu, ảnh hưởng đến giấc ngủ, khả năng tập trung và làm việc, học tập.
• Giảm năng suất làm việc và học tập: Do các triệu chứng khó chịu, người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, khó tập trung, từ đó ảnh hưởng đến hiệu suất công việc và học tập.
• Khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày: Nghẹt mũi có thể gây khó thở, ảnh hưởng đến các hoạt động thể chất và sinh hoạt hàng ngày.

Nếu không được điều trị hoặc điều trị không đúng cách, viêm mũi dị ứng có thể dẫn đến các biến chứng sau:

• Viêm xoang: Viêm mũi dị ứng kéo dài có thể làm tắc nghẽn các lỗ thông xoang, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây viêm xoang.
• Viêm tai giữa: Tình trạng viêm nhiễm ở mũi có thể lan sang tai giữa qua ống Eustache, gây viêm tai giữa.
• Polyp mũi: Viêm mạn tính có thể kích thích sự phát triển của polyp trong mũi, gây nghẹt mũi nặng hơn và ảnh hưởng đến khứu giác.
• Hen suyễn: Viêm mũi và hen suyễn thường đi kèm với nhau. Viêm mũi dị ứng có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng bệnh hen suyễn.
• Rối loạn giấc ngủ: Nghẹt mũi và các triệu chứng khác có thể gây khó ngủ, dẫn đến mệt mỏi và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
• Ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ: Ở trẻ em, viêm mũi dị ứng kéo dài có thể ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ, gây khó khăn trong học tập và giao tiếp xã hội.

Phương pháp chẩn đoán

Chẩn đoán viêm mũi dị ứng cần kết hợp 3 yếu tố:

Hỏi bệnh sử:

• Triệu chứng (xuất hiện khi nào, tần suất, mức độ).
• Tiền sử dị ứng của bản thân và thành viên trong gia đình.
• Tiếp xúc với chất gây dị ứng (phấn hoa, bụi nhà, lông thú…).
• Các yếu tố khác (hút thuốc, thuốc xịt mũi…).

Khám lâm sàng:

• Kiểm tra mũi (niêm mạc, dịch).
• Kiểm tra mắt (đỏ, ngứa, chảy nước mắt).
• Kiểm tra tai, họng.

Xét nghiệm (khi cần):

• Test lẩy da (xác định chất gây dị ứng).
• Xét nghiệm máu IgE (đo kháng thể dị ứng).
• Xét nghiệm tế bào mũi (tìm tế bào viêm).

Phân biệt với bệnh khác:

• Cảm lạnh: Nghẹt mũi, sổ mũi đặc, đau họng, có thể sốt, tự khỏi trong 7-10 ngày.
• Viêm xoang: Đau nhức mặt, nghẹt mũi, mủ, đau đầu, có thể sốt, kéo dài.

Điều trị viêm mũi dị ứng

Có nhiều phương pháp điều trị viêm mũi dị ứng, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và tình trạng sức khỏe của từng người.

Sử dụng thuốc

Có nhiều loại thuốc có thể giúp giảm các triệu chứng bệnh viêm mũi:

• Thuốc kháng histamine: Giúp giảm hắt hơi, sổ mũi, ngứa mũi và mắt. Có hai loại kháng histamine: thế hệ cũ (ví dụ: Chlorpheniramine) có thể gây buồn ngủ và thế hệ mới (ví dụ: Loratadine, cetirizine, fexofenadine) ít gây buồn ngủ hơn.
• Thuốc xịt mũi corticosteroid: Giúp giảm viêm niêm mạc mũi và các triệu chứng nghẹt mũi, chảy nước mũi. Thuốc này thường được sử dụng lâu dài để giúp kiểm soát các triệu chứng.  
• Thuốc thông mũi: Giúp giảm nghẹt mũi bằng cách co mạch máu trong mũi. Tuy nhiên, không nên sử dụng thuốc này quá 3-5 ngày liên tục vì có thể gây tác dụng phụ rebound (nghẹt mũi trở lại nghiêm trọng hơn).  
• Thuốc ức chế leukotriene: Giúp giảm viêm và các triệu chứng dị ứng. (ví dụ: Montelukast)
• Thuốc xịt mũi cromolyn natri: Ngăn chặn sự giải phóng histamine và các chất trung gian hóa học khác gây dị ứng. Thuốc này thường được sử dụng trước khi người bệnh tiếp xúc với chất gây dị ứng.
• Liệu pháp miễn dịch (giải mẫn cảm): Liệu pháp này được sử dụng cho những người bị viêm mũi dị ứng nặng và không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Liệu pháp miễn dịch bao gồm việc tiêm một lượng nhỏ chất gây dị ứng vào cơ thể. Theo thời gian cơ thể sẽ dần dần quen với chất gây dị ứng và giảm phản ứng dị ứng. 
• Phẫu thuật: Phẫu thuật chỉ được xem xét trong những trường hợp rất hiếm, khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả và có biến chứng như polyp mũi hoặc viêm xoang nặng.

Mẹo dân gian

Dưới đây là một số mẹo dân gian phổ biến giúp giảm triệu chứng viêm mũi dị ứng:

• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Hòa tan 9g muối ăn vào 1 lít nước sạch đã đun sôi để nguội. Sử dụng bình xịt mũi hoặc dụng cụ rửa mũi chuyên dụng để rửa mũi 2-3 lần mỗi ngày.
• Xông hơi: Xông hơi với nước ấm hoặc kết hợp với một vài giọt tinh dầu có thể giúp làm loãng dịch nhầy, giảm nghẹt mũi. Bạn có thể đổ nước nóng vào một bát lớn, thêm tinh dầu, trùm khăn lên đầu và cúi mặt xuống bát để hít hơi nước.  
• Sử dụng gừng: Gừng có tính ấm, có tác dụng kháng viêm và giảm nghẹt mũi. Bạn có thể uống trà gừng ấm bằng cách thái lát gừng tươi, hãm với nước nóng và thêm chút mật ong. 
• Uống nước ấm: Uống nhiều nước ấm giúp làm loãng dịch nhầy trong mũi và họng, giúp dễ dàng loại bỏ chúng ra ngoài.
• Tía tô: Lá tía tô có chứa các chất có tác dụng kháng histamine, giúp giảm các triệu chứng dị ứng. Có thể ăn sống, nấu cháo hoặc sắc nước uống.
• Hoa ngũ sắc: Theo kinh nghiệm dân gian, hoa ngũ sắc có tác dụng hỗ trợ điều trị viêm mũi dị ứng. Tuy nhiên, bạn cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng.

Biện pháp phòng ngừa bệnh

Dưới đây là các biện pháp phòng ngừa bệnh viêm mũi dị ứng:

• Giữ môi trường sống sạch sẽ, trong lành, thông thoáng.
• Sử dụng máy lọc không khí để loại bỏ bụi bẩn và dị nguyên.
• Đeo khẩu trang khi ra ngoài, đặc biệt ở nơi có nhiều bụi hoặc phấn hoa.
• Tránh tiếp xúc với lông thú cưng và các tác nhân gây dị ứng.
• Vệ sinh giặt giũ chăn ga, gối đệm một cách thường xuyên.
• Hạn chế sử dụng thảm và đồ dùng dễ bám bụi.
• Tăng cường sức đề kháng bằng chế độ ăn uống khoa học và luyện tập thể dục.
• Không hút thuốc lá hoặc ngửi phải khói thuốc lá.

Viêm mũi dị ứng tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống nếu không được điều trị và phòng ngừa đúng cách. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có thêm kiến thức để nhận biết bệnh sớm và áp dụng các biện pháp phù hợp để bảo vệ bản thân và gia đình. Hãy duy trì lối sống lành mạnh, giữ môi trường sống trong lành và đừng quên tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần thiết!

CLICK NGAY

GIẢI THOÁT KHỎI Nỗi Khổ Viêm Mũi Không Cần Kháng Sinh, Thuốc Xịt

Bí Quyết KHỎI HẲN Viêm Mũi Dị Ứng Của Cô Giáo Trẻ Vùng Cao