Thoát Vị Đĩa Đệm: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị

Tuổi tác, chấn thương hay những người có tính chất công việc thường xuyên phải mang vác nặng đều có nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm rất cao. Thống kê cho thấy có đêm 30% dân số mắc bệnh này và kèm theo rất nhiều biến chứng nguy hiểm khác nếu không nhanh chóng điều trị kịp thời.

Thoát vị đĩa đệm là bệnh gì?

Đĩa đệm là bộ phận nằm giữa các cột sống có dạng thớ sợi, với cấu trúc bao gồm một bao xơ bao bọc nhân nhầy bên trong. Theo đó, thoát vị đĩa đệm là tình trạng các bao xơ đứt rách khiến các nhân nhầy bị thoát hẳn ra ngoài rồi chèn ép lên các dây thần kinh, ống sống làm người bệnh đau nhức trầm trọng và ảnh hưởng rất nhiều đến chức năng vận động.

Thông thường đĩa đệm sẽ giúp làm giảm áp lực lên cột sống và hạn chế các tổn thương tại đây. Trong mỗi cột sống có tới 23 đĩa đệm nằm dọc từ cổ tới thắt lưng nên tình trạng liên quan đến thoát vị cũng khá đa dạng. Bệnh thường gặp ở lứa tuổi trên 30 và liên quan đến rất nhiều nguyên nhân như tuổi tác, chấn thương..

Các vị trí có thể xuất hiện thoát vị đĩa đệm bao gồm

• Thoát vị đĩa đệm giữa đốt sống L5 S1
• Thoát vị đĩa đệm giữa đốt sống L4 L5.
• Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ
• Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Các chứng bệnh này nếu không nhanh chóng điều trị kịp thời có nguy cơ dẫn đến liệt rất cao nên cần sớm phát hiện và đến bệnh viện để có hướng khắc phục chính xác nhất.

Dấu hiệu thoát vị đĩa đệm

Bệnh lý này thường diễn biến theo 4 giai đoạn với các triệu chứng và mức độ nguy hiểm tăng dần. Theo đó, ở giai đoạn 1, đĩa đệm bị phình lên sau đó lồi ra nhưng chưa quá rõ ràng khi chuyển sang giai đoạn 2. Giai đoạn 3, đĩa đệm đã thoát vị thực sự và cuối cùng là thoát vị có mảnh rời tại đoạn 4.

Các triệu chứng của bệnh xuất hiện theo từng giai đoạn và còn liên quan đến những vị trí thoát vị. Ở giai đoạn đầu các triệu chứng có thể chưa quá rõ ràng nên dễ nhầm lẫn với một số bệnh lý về xương khớp tại lưng khác. Cụ thể các dấu hiệu thoát vị đĩa đệm như sau

• Xuất hiện những cơn đau âm ỉ, kéo dài, dai dẳng từ cổ xuống tới thắt lưng. Các cơn đau có xu hướng ngày càng rõ ràng hơn khiến việc nằm nghỉ đôi khi cũng gây ra khó chịu.
• Đau nhói ở cột sống lưng đi đứng, ngồi hay cúi lưng bất ngờ
• Các cơn đau có thể kéo dài vài giờ, đôi khi có thể vài tuần hay vài tháng nhưng thường có tính chu kỳ
• Đau nhức, tê bì chân tay, đặc biệt cả phần bả vai do bị chèn ép các dây thần kinh. Chân tay bị rối loạn cảm giác và luôn cảm thấy như có kiến đang bò
• Có thể vị đau đầu, choáng váng kéo dài
• Cứng cổ và vai gáy kéo dài thường gặp vào buổi sáng sau khi thức dậy
• Xuất hiện tình trạng bí tiểu hay són tiểu
• Hạn chế khả năng vận động, đặc biệt là những việc có liên quan đến mang vác nặng hay cần phải cúi gập lưng nhiều
• Trong những giai đoạn cuối có thể xuất hiện các biến chứng gây teo cơ, bại liệt. Người bệnh lúc này có thể không di chuyển hoạt động được như bình thường mà cần có xe lăn hoặc sự hỗ trợ từ người thân.

Các triệu chứng của bệnh khá đa dạng, nếu xuất hiện ở vị trí thắt lưng, cổ hay giữ cột sống lưng thì khu vực đó sẽ rõ ràng hơn. Tuy nhiên người bệnh cần phải đi đến bệnh viện kiểm tra thăm khám từ những công cụ chuyên môn để đảm bảo kết quả chính xác nhất, tránh tự chẩn đoán hay điều trị tại nhà.

Nguyên nhân thoát vị đĩa đệm

Có rất nhiều nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm mà người bệnh cần xác định chính xác để có hướng điều trị hiệu quả nhất. Trong đó yếu tố tuổi tác thường liên quan chính đến nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm cùng rất nhiều bệnh lý liên quan đến xương khớp khác.

Cụ thể những nguyên nhân gây bệnh bao gồm

• Tuổi tác: Tuổi càng cao, quá trình lão hóa cũng diễn ra mạnh mẽ, theo đó các đĩa đệm cũng bị suy giảm chức năng trầm trọng. Khả năng thẩm thấu của đĩa đệm bị giảm, các bao xơ bên ngoài dần bị nứt rách tạo cơ hội cho các đĩa đệm thoát ra ngoài gây đau nhức và lệch khỏi vị trí ban đầu.
• Chấn thương: tai nạn giao thông hay tai nạn lao động đột ngột khiến phần cột sống bị va đập mạnh cũng có thể khiến các đĩa đệm bị lệch ra khỏi vị trí ban đầu nhanh chóng và có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm sau đó nếu không được điều trị dứt điểm.
• Di truyền: thường gặp ở những người có cha hoặc mẹ có cột sống yếu, người bị thoái hóa bẩm sinh hay thiếu chất khiến hệ thống xương khớp yếu kém nên dễ tổn thương hơn.
• Thói quen sinh hoạt: người ngồi lệch khiến cột sống bị cong vẹo, lâu ngày các khối thoát vị cũng dần di chuyển ra khỏi vị trí ban đầu, lớp bao xơ dần bị phá vỡ khiến các nhân nhầy thoát ra ngoài gây đau nhức trầm trọng
• Tính chất công việc: những người làm các công việc tay chân thường xuyên mang vác nặng tạo áp lực trầm trọng lên cột sống cũng có nguy cơ mắc bệnh rất cao.
• Thừa cân béo phì: Cột sống phải gánh vác phần lớn trọng lượng cơ thể nên cũng rất dễ bị hư tổn và mắc bệnh.
• Một số nguyên nhân khác: người thường xuyên sử dụng bia rượu, chất kích thích; người ăn uống thiếu chất, đặc biệt là canxi; người có cấu trúc cột sống bất thường

Do đó đối tượng mắc bệnh chủ yếu là những người lớn tuổi, thường là độ tuổi 30 trở lên; người làm các công việc như công nhân, nông dân, người khuân vác cũng là nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh rất cao.

Thoát vị đĩa đệm có nguy hiểm không?

Không chỉ khiến người bệnh đau nhức mệt mỏi với những cơn đau xuất hiện thường xuyên mà bệnh còn có thể gây ra rất nhiều biến chứng nguy hiểm là suy giảm chức năng vận động. Đặc biệt bệnh rất khó chữa khỏi 100%, trừ khi nhanh chóng phát hiện và điều trị bệnh từ những giai đoạn đầu. Sau đó kể cả khi đã thay đĩa đệm nhân tạo nhưng vẫn không thể đảm bảo khôi phục chức năng vận động như bình thường.

Theo đó, những biến chứng thoát vị đĩa đệm có thể xuất hiện nếu không điều trị kịp thời bao gồm

• Hội chứng đau mỏi vai gáy: do các nhân nhầy chèn ép lên các dây thần kinh tại đây, cấu trúc cột sống mất ổn định và gây áp lực lên các cơ quan này. Người bệnh sẽ vô cùng mệt mỏi khó chịu và không thể làm việc như bình thường.
• Đau thần kinh tọa: thường xuất hiện từ thắt lưng kéo xuống chân do đĩa đệm sưng phồng bất thường, các nhân nhầy chèn ép lên dây thần kinh hông to làm đau thần kinh tọa. Bệnh khiến người bệnh khó di chuyển và đi lại như bình thường.
• Hội chứng đuôi ngựa: người bệnh bị rối loạn cảm giác tại vùng xương chậu do bị chèn ép dây thần kinh, dần trở nên mất kiểm soát khi đi đại tiểu tiện đồng thời mất khả năng cử động tại ngón chân, bàn chân và cả cẳng chân.
• Rối loạn cơ vòng: với các triệu chứng đặc trưng như bí tiểu, dần dần trở nên mất kiểm soát trong việc đi ngoài khiến nước tiểu chảy ra một cách thụ động. Bệnh lý này cũng liên quan đến sự chèn ép thần kinh khiến cơ thắt kiểu ngoại vi bị liệt nên không thể giữ được nước tiểu như bình thường.
• Rối loạn vận động và teo cơ: người bệnh có thể không đi lại như bình thường, dần mấy khả năng vận động và dẫn tới teo cơ
• Một số biến chứng khác: các biến chứng nguy hiểm khác mà người bệnh có thể gặp như thiểu năng tuần hoàn não, cong vẹo cột sống thậm chí là bại liệt.

Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến chức năng vận động mà còn làm suy giảm sức khỏe và tinh thần của mỗi người. Hầu hết nếu tiến triển đến các giai đoạn nặng người bệnh rất khó di chuyển làm việc như bình thường mà luôn cần có người bên cạnh hỗ trợ trong các sinh hoạt hằng ngày.

Điều trị thoát vị đĩa đệm

Để điều trị bệnh lý này người bệnh cần đến kiểm tra chính xác tại các bệnh viện có chuyên khoa riêng và xương khớp và có đầy đủ các cơ sở vật chất hiện đại để xác định bệnh, Theo đó bác sĩ sẽ chỉ định chụp X quang, nội noi hay MRI để xác định mức độ tổn thương và nguyên nhân, từ đó mới có thể đưa ra hướng điều trị.

Ngoài ra bác sĩ cũng có thể chỉ định tiêm Myelogram vào tủy sống trước khi chụp X quang nhằm xác định các áp lực trên tủy sống hoặc dân thần kinh. Dựa vào đó để xác định dùng các phương pháp nội khoa hay can thiệp ngoại khoa.

Sử dụng thuốc Tây

Việc dùng thuốc chủ yếu mang tác dụng giảm đau tạm thời và hạn chế nguy cơ các biến chứng khác xuất hiện. Các loại thuốc này hầu hết chỉ được chỉ định dùng trong thời gian ngắn vì có thể gây ra nhiều tác dụng phụ không tốt cho người dùng nên bạn cần chú ý.

Một số loại thuốc thường được dùng như

• Nhóm thuốc giảm đau: thường dùng để giảm tần suất cơn đau nhanh chóng để người bệnh thấy dễ chịu hơn. Liều ban đầu với tình trạng nhẹ thường là Paracetamol, nếu không có hiệu quả có thể dùng các thuốc mạnh hơn hoặc thuốc giảm đau gây nghiện (opioids) cho những trường hợp đau nặng.
• Thuốc kháng viêm không Steroid: giúp làm giảm sưng phình tại các bao xơ, từ đó làm giảm sự chèn ép lên các dây thần kinh và làm giảm đau hiệu quả. Thường dùng như ibuprofen, naproxen.
• Nhóm thuốc giãn cơ:  giúp các cơ được thư giãn, thả lỏng, phục hồi các chức năng vận động tạm thời. Thường dùng các nhóm thuốc như carisoprodol và diazepam…
• Thuốc tiêm Corticoid: dùng cho những trường hợp đau nặng, có cả dạng uống và tiêm nhưng có khá nhiều tác dụng phụ kèm theo. Trong đó dạng tiêm được dùng trực tiếp vào cột sống để giảm đau nhanh chóng nhưng không gây quá nhiều tác dụng phụ trên toàn thân.
• Thuốc giảm đau thần kinh: thường dùng khi có các triệu chứng đau đầu, chóng mặt mệt mỏi khi bị chèn ép dây thần kinh.
• Nhóm các loại vitamin, canxi và omega 3: giúp hệ thống xương khớp chắc khỏe hơn và cung cấp các dưỡng chất để mau hồi phục.
• Thuốc chống thoái hóa tác dụng chậm: Dùng khi bệnh có liên quan đến yếu tố thoái hóa, giúp cột thoái hóa hơn và kích thích quá trình phục hồi tại đây. Thường dùng các loại thuốc như Glucosamine, Chondroitin và MSM..

Việc dùng thuốc cần thực hiện theo đúng chỉ định của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý tăng hay giảm liều thuốc đều làm giảm tác dụng thuốc cùng rất nhiều tác dụng phụ khác.

Điều trị bằng Đông y

Với các triệu chứng bệnh trong giai đoạn đầu bạn có thể tham khảo một số bài thuốc Đông y  để cải thiện các triệu chứng bệnh. Theo đó y học cổ truyền cho rằng, nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm là do kinh lạc tắc nghẽn, yêu thống làm cho khí huyết tuần hoàn kém ổn định. Giải quyết tình trạng này chính là chìa khóa để điều trị bệnh.

Theo đó các bài thuốc Đông y có nguồn gốc từ thảo dược cũng giúp người bệnh ăn ngon, ngủ ngon, điều hòa khí huyết lưu thông tuần hoàn nên giúp người bệnh mau khỏe và có thể cải thiện nhanh chóng hơn. Tuy nhiên do có nguồn gốc từ thảo dược nên cho hiệu quả khá chậm và chỉ phù hợp cho những trường hợp thoát vị đĩa đệm trong giai đoạn đầu.

Một số bài thuốc Đông y bạn có thể tham khảo sau đây

• Bài thuốc 1: Dùng 300g rễ ngưu tất; ý dĩ, đỗ trọng mỗi dược liệu dùng 20g cùng 16g lá lốt. Làm sạch rồi sắc dược liệu cùng 4 bát nước trong 20 phút rồi chia thuốc ra uống hết trong ngày.
• Bài thuốc 2: Sử dụng Tang ký sinh 18g; Thạch chi 15g; Tân giao 12g; Cỏ xước, Đẳng sâm, xuyên khung, độc hoạt mỗi vị 9g;Cam thảo và Tế tân 3g mỗi loại. Làm sạch rồi sắc mỗi ngày 1 thang chia ra uống 3 lần trong ngày.
• Bài thuốc 3: Sử dụng Sơn thù 15g, Thục địa 12g; Cỏ xước, Tang ký sinh mỗi thứ 9g; Cao ban long 6g, Cao quy bản, Đỗ trọng mỗi thứ 3g. Làm sạch rồi sắc mỗi ngày 1 thang chia ra uống 3 lần trong ngày.

Người bệnh nên tìm đến những cơ sở Đông y để đảm bảo việc bốc thuốc an toàn, uy tín và phù hợp với từng tình trạng bệnh. Người bệnh còn cần kiên trì sử dụng thuốc trong ít nhất 2 tuần mới thực sự đem lại kết quả cải thiện bệnh.

Sử dụng trị liệu vật lý

Trị liệu vật lý được đánh giá là một phương pháp tốt nhất để có thể duy trì và cải thiện chức năng vận động. Với các trường hợp bệnh chưa quá trầm trọng người bệnh thường được chỉ định kết hợp thuốc và các phương pháp trị liệu để cải thiện. Ngoài ra sau phẫu thuật người bệnh cũng được chỉ định trị liệu vật lý để sớm phục hồi chức năng đi lại sinh hoạt như bình thường.

Một số phương pháp vật lý tị liệu thường được dùng như

• Sử dụng đai lưng, nẹp cổ: Mục đích của việc dùng các công cụ này để cố định cột sống về lại vị trí ban đầu cũng như phân tán lực đều lên đĩa đệm. Từ đó giúp hạn chế tình trạng chèn ép lên các dây thần kinh thụ cảm, giúp người bệnh nhanh chóng lấy lại tư thế ban đầu, hạn chế các cơn đau xuất hiện khi vận động. Việc đeo nẹp có thể kéo dài đến khi các triệu chứng thực sự phục hồi.
• Bài tập trị liệu: Người bệnh sẽ được tập luyện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ và các chuyên gia để đảm bảo đúng tư thế và an toàn tuyệt đối. Các bài tập này có thể được chỉ định ngay cả sau khi phẫu thuật để nhanh chóng phục hồi chức năng vận động của cổ, lưng, thắt lưng.
• Massage trị liệu: các phương pháp này chủ yếu giúp máu huyết tuần hoàn, giúp các cơ được thư giãn và giải tỏa áp lực, nhờ đó có thể giảm đau hiệu quả và kích thích khả năng tự hồi phục diễn ra nhanh chóng hơn.

Vật lý trị liệu cũng thường được tiến hành lâu dài mới thực sự đem đến hiệu quả. Người bệnh nên đến các cơ sở bệnh viện có chuyên khoa để được hỗ trợ tốt nhất.

Một số phương pháp bảo tồn khác

Tùy từng mức độ bệnh, một số phương pháp cũng được áp dụng như dùng tia laser, châm cứu, cấy chỉ… Các phương pháp này không chỉ giúp giảm đau mà còn kích thích quá trình tái tạo các tế bào mới mà phục hồi diễn ra nhanh chóng hơn. Các phương pháp này cũng cần thực hiện tại bệnh viện chuyên khoa để đảm bảo an toàn.

Một số phương pháp thường được thực hiện như

• Giảm áp suất đĩa đệm bằng laser:  Theo đó, bác sĩ sẽ dùng tia la với bước sóng phù hợp để triệt tiêu một lượng nhân nhầy nhỏ tại đĩa đệm nhằm giảm áp lực hay các nguy cơ chèn ép lên các dây thần kinh.
• Điều trị thoát vị đĩa đệm bằng sóng radio: bác sĩ cũng sử dụng sóng radio với bước sóng phù hợp nhằm đưa nhân nhầy lại vị trí cũ và dần phục hồi chức năng của nó.
• Sử dụng tế bào gốc chữa thoát vị đĩa đệm: đây là phương pháp có độ hiệu quả và tương thích rất cao nhờ sử dụng chính mô mỡ của vùng bụng dưới người bệnh. Bằng các dụng cụ chuyên dụng bác sĩ sẽ chiết tách thành các tế bào gốc tạo máu và tế bào gốc trung mô. Ngoài ra huyết tương giàu tiểu cầu cũng được tách chiết từ máu người bệnh rồi đưa ngược lại vào trong để kích thích tái tạo các tế bào mới để bao bọc các nhân nhầy.
• Cấy chỉ: đây là phương pháp kết hợp giữa y học cổ truyền và y học hiện đại để kích thích quá trình làm lành từ bên trong.
• Châm cứu: thầy thuốc sẽ đưa những cây kim có tẩm thuốc vào vị trí các kinh mạch để giải tỏa các chèn ép tại đây, từ đó giúp giảm đau và hỗ trợ máu huyết lưu thông ổn định hơn.

Các phương pháp này cũng chỉ được áp dụng với các trường hợp bệnh chưa quá trầm trọng. Nếu sau đó không có chế độ sinh hoạt cải thiện ổn định bệnh sẽ mau chóng tái phát với những mức độ trầm trọng hơn rất nhiều.

Can thiệp ngoại khoa

Hầu hết chỉ khi việc điều trị nội khoa không còn tác dụng, các tổn thương diễn ra mạnh mẽ có có nguy cơ biến chứng thì bác sĩ mới chỉ định phẫu thuật. Do việc phẫu thuật có thể gây ra nhiều biến chứng, chi phí cũng rất cao nhưng vẫn bắt buộc phải thực hiện để ngăn chặn nguy cơ bại liệt.

Các phương pháp phẫu thuật thường được sử dụng như

• Phẫu thuật thay đĩa đệm nhân tạo
• Phẫu thuật lấy nhân đĩa đệm di trú
• Phẫu thuật cắt gai xương và chỉnh hình cột sống

Cần chú ý rằng phẫu thuật cũng không thể làm phục hồi chức năng vận động hoàn toàn như bình thường. Nguy cơ tái phát cũng rất cao nếu không nhanh chóng có chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng phù hợp. Tỷ lệ tái phát theo thống kê là 1% ở 4 năm đầu, 10 năm tiếp theo là 4% và có thể xuất hiện ở vị trí cũ.

Người bệnh cần tìm đến các bệnh viện lớn có chuyên khoa xương khớp, có đầy đủ các thiết bị cơ sở vật chất để đảm bảo an toàn tuyệt đối khi phẫu thuật.

Phòng tránh thoát vị đĩa đệm

Thực tế việc phòng tránh bệnh lý này vô cùng đơn giản, chỉ cần thay đổi chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng khoa học. Đồng thời sau điều trị người bệnh cũng cần duy trì chế độ này để ngăn ngừa nguy cơ tái phát tối đa.

Theo đó, cần chú ý các vấn đề sau đây

• Hạn chế mang vác nặng, nếu liên quan đến các yếu tố công việc cần cân bằng thời gian làm việc và nghỉ ngơi hiệu quả
• Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, đặc biệt là các chất tốt cho xương khớp như canxi, vitamin D, Omega 3.. trong thực phẩm như thịt cá, rau xanh hay các loại trái cây mọng
• Có thể sử dụng một số loại sữa hay viên uống canxi cho các đối tượng như người trung niên hay phụ nữ có thai
• Uống đủ 2- 2,5 lít nước mỗi ngày, bổ sung thêm các loại nước trái cây để tăng cường các vitamin và khoáng chất.
• Hạn chế các thực phẩm có thể phá hủy xương khớp như đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ ăn muối chua, bia rượu các chất kích thích hay nội tạng động vật
• Giảm cân khoa học trong trường hợp cần thiết
• Thận trọng khi luyện tập thể thao, không quá gắng sức
• Nghỉ ngơi đầy đủ, ngủ đủ 8 tiếng mỗi ngày
• Luyện tập tư thế đi, đứng, nằm ngồi đúng cách
• Điều trị triệt để chấn thương hay các bệnh lý liên quan
• Duy trì thói quen luyện tập thể dục thể thao hằng ngày đặc biệt các bài tập tốt cho xương khớp như yoga, dưỡng sinh hay thiền
• Tắm nước nóng mỗi ngày có thể giúp thư giãn xương khớp

Thoát vị đĩa đệm là bệnh lý thường gặp và có thể gây ra rất nhiều biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe và tinh thần. Thay đổi chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng khoa học lành mạnh chính là chìa khóa để phòng tránh bệnh lý này hiệu quả nhất.

Có thể bạn quan tâm

• TOP 10 cách chữa thoát vị đĩa đệm tại nhà giúp giảm đau nhanh
• 10+ bài thuốc dân gian chữa thoát vị đĩa đệm từ thảo dược dễ tìm