Thoái Hóa Khớp: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Thoái hóa khớp là một bệnh lý phổ biến, đặc biệt ở người cao tuổi, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Đây là quá trình thoái hóa của các mô khớp, làm tổn thương sụn khớp, gây đau đớn, khó vận động và dẫn đến mất khả năng thực hiện các hoạt động thường ngày. Các yếu tố như tuổi tác, di truyền, thừa cân và chấn thương khớp có thể là nguyên nhân gây ra bệnh. Việc nhận biết sớm các triệu chứng của thoái hóa khớp và điều trị đúng cách sẽ giúp giảm đau, cải thiện chức năng vận động và ngăn ngừa tiến triển bệnh.

Định nghĩa và phân loại thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp là một bệnh lý mạn tính của khớp, xảy ra khi các mô sụn trong khớp bị thoái hóa, dẫn đến sự tổn thương và biến dạng khớp. Bệnh này ảnh hưởng chủ yếu đến các khớp có tần suất hoạt động cao như khớp gối, khớp hông, khớp cột sống và khớp tay. Sự thoái hóa này làm cho khớp mất đi tính đàn hồi, gây khó khăn trong việc cử động và gây đau đớn cho người bệnh.

Thoái hóa khớp được chia thành hai loại chính: thoái hóa khớp nguyên phát và thoái hóa khớp thứ phát. Thoái hóa khớp nguyên phát chủ yếu xảy ra do quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể, trong khi thoái hóa khớp thứ phát phát sinh do các yếu tố tác động như chấn thương, viêm khớp hoặc các bệnh lý nội khoa khác. Bệnh có thể diễn biến âm thầm trong nhiều năm mà không gây ra triệu chứng rõ rệt, nhưng khi khớp bị tổn thương nặng, các triệu chứng sẽ trở nên rõ ràng hơn, ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh.

Triệu chứng của thoái hóa khớp

Triệu chứng của thoái hóa khớp thường xuất hiện dần dần, ban đầu là những cơn đau nhẹ và có thể tự khỏi sau một thời gian nghỉ ngơi. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, các triệu chứng sẽ trở nên rõ rệt hơn và gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.

Một trong những triệu chứng điển hình của thoái hóa khớp là đau khớp. Cơn đau thường xuất hiện sau khi người bệnh hoạt động hoặc vận động mạnh và có thể giảm đi khi nghỉ ngơi. Đau có thể kèm theo cứng khớp, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu.

Ngoài đau và cứng khớp, người bệnh có thể cảm thấy khớp bị sưng tấy và có thể nghe thấy tiếng lạo xạo, cọ xát khi cử động khớp. Điều này là dấu hiệu của sự mài mòn của sụn khớp, khiến các đầu xương ma sát trực tiếp vào nhau. Khi bệnh tiến triển nặng, việc di chuyển sẽ trở nên khó khăn hơn, đôi khi người bệnh có thể cảm thấy mất cân đối, khó đi lại, thậm chí là mất khả năng tự chăm sóc bản thân.

Với các khớp như khớp gối, khớp hông hay khớp tay, các triệu chứng sẽ ngày càng nghiêm trọng, khiến người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc leo cầu thang, đứng lên ngồi xuống, hoặc nắm bắt vật dụng.

Nguyên nhân gây thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp có thể xảy ra do nhiều yếu tố khác nhau, và mỗi nguyên nhân đều góp phần làm tăng tốc quá trình lão hóa của khớp. Các yếu tố chính gây thoái hóa khớp bao gồm:

• Lão hóa tự nhiên: Quá trình lão hóa là yếu tố chính gây thoái hóa khớp, khi tuổi tác tăng lên, sụn khớp dần mất đi tính đàn hồi và khả năng phục hồi. Điều này làm giảm khả năng hấp thụ lực và dẫn đến tổn thương khớp.
• Di truyền: Yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của khớp, làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp ở một số người. Nếu trong gia đình có người bị thoái hóa khớp, bạn có thể có nguy cơ cao mắc bệnh hơn.
• Chấn thương khớp: Các chấn thương do tai nạn, vận động mạnh hoặc các hoạt động thể thao có thể làm tổn thương sụn và xương, gây ra thoái hóa khớp. Những tổn thương này có thể gây ra sự suy giảm dần dần trong khả năng vận động của khớp.
• Thừa cân, béo phì: Việc mang thừa cân làm tăng áp lực lên các khớp, đặc biệt là khớp gối và khớp hông. Điều này có thể gây tổn thương và thoái hóa khớp sớm, bởi các khớp phải làm việc vất vả hơn để chịu tải trọng.
• Các bệnh lý viêm khớp: Một số bệnh lý viêm khớp như viêm khớp dạng thấp hoặc bệnh gout có thể gây tổn thương khớp và tăng nguy cơ thoái hóa. Viêm kéo dài sẽ dẫn đến việc sụn khớp bị hư hại dần.
• Môi trường sống và công việc: Những người làm việc trong môi trường có tác động cơ học lên các khớp, như công nhân xây dựng hoặc những người phải mang vác nặng, dễ bị thoái hóa khớp do áp lực và lực tác động liên tục lên khớp.

Đối tượng dễ mắc thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp không phải là bệnh lý chỉ gặp ở người cao tuổi, tuy nhiên, một số đối tượng có nguy cơ cao bị bệnh hơn. Các nhóm đối tượng dễ mắc thoái hóa khớp bao gồm:

• Người cao tuổi: Quá trình lão hóa tự nhiên khiến cơ thể mất dần khả năng phục hồi và duy trì các mô sụn trong khớp. Vì vậy, người cao tuổi thường gặp phải các vấn đề về thoái hóa khớp do sụn khớp dần bị mài mòn.
• Người thừa cân, béo phì: Thừa cân làm tăng áp lực lên các khớp, đặc biệt là khớp gối và khớp hông. Những người béo phì có nguy cơ bị thoái hóa khớp sớm hơn và thường gặp phải triệu chứng nghiêm trọng hơn.
• Người có tiền sử chấn thương khớp: Những người từng bị chấn thương khớp, dù đã được điều trị khỏi, có nguy cơ cao bị thoái hóa khớp. Các chấn thương gây tổn thương sụn và xương có thể là yếu tố kích hoạt quá trình thoái hóa sau này.
• Những người có yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người bị thoái hóa khớp, bạn có nguy cơ cao mắc bệnh. Di truyền ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng khớp, làm tăng khả năng mắc bệnh.
• Người làm việc trong môi trường khắc nghiệt: Các công việc phải chịu tác động vật lý mạnh mẽ, như công nhân xây dựng, vận động viên thể thao, hoặc những người phải đứng lâu và mang vác nặng, có nguy cơ bị thoái hóa khớp cao do sự áp lực liên tục lên các khớp.
• Phụ nữ sau mãn kinh: Phụ nữ ở giai đoạn sau mãn kinh có nguy cơ bị thoái hóa khớp cao hơn do sự suy giảm estrogen, một hormone giúp duy trì sức khỏe của xương và khớp.

Biến chứng của thoái hóa khớp

Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, thoái hóa khớp có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Các biến chứng phổ biến của thoái hóa khớp bao gồm:

• Giảm khả năng vận động: Khi các khớp bị tổn thương, người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc di chuyển và thực hiện các hoạt động hàng ngày như đi bộ, lên xuống cầu thang hay thậm chí là đứng lên ngồi xuống. Cơn đau và sự cứng khớp có thể làm giảm phạm vi vận động của các khớp bị ảnh hưởng.
• Biến dạng khớp: Thoái hóa khớp có thể gây biến dạng các khớp, đặc biệt là các khớp lớn như khớp gối và khớp hông. Khi sụn bị mài mòn, xương có thể cọ xát trực tiếp vào nhau, dẫn đến việc hình thành các u xương hoặc các sự thay đổi trong cấu trúc của khớp.
• Đau mãn tính: Cơn đau khớp có thể trở nên mãn tính và kéo dài nếu không được điều trị, khiến người bệnh phải sống chung với nỗi đau suốt thời gian dài. Đau khớp có thể làm giảm chất lượng cuộc sống và ảnh hưởng đến khả năng làm việc, sinh hoạt.
• Viêm khớp thứ phát: Thoái hóa khớp có thể dẫn đến viêm khớp thứ phát, đặc biệt khi khớp bị cọ xát và tổn thương nặng. Viêm khớp thứ phát gây sưng, nóng, đỏ và đau nhức khớp, làm tăng mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh.
• Tổn thương chức năng sinh hoạt: Thoái hóa khớp có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tự chăm sóc bản thân của người bệnh, khiến họ không thể tham gia vào các hoạt động sinh hoạt bình thường như nấu ăn, vệ sinh cá nhân, hay di chuyển một cách độc lập.

Chẩn đoán thoái hóa khớp

Để xác định chính xác tình trạng thoái hóa khớp và đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả, việc chẩn đoán là bước đầu tiên và rất quan trọng. Quy trình chẩn đoán thoái hóa khớp thường bao gồm:

• Lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh lý, các triệu chứng mà người bệnh gặp phải như đau khớp, cứng khớp, khó khăn khi vận động, và mức độ ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày. Việc này giúp xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh.
• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các khớp của bệnh nhân để đánh giá sự đau đớn, sưng tấy, và phạm vi vận động. Việc kiểm tra này giúp phát hiện các dấu hiệu tổn thương khớp, chẳng hạn như sự biến dạng, tiếng kêu lạo xạo trong khớp, hoặc sự mất cân đối của khớp.
• Chụp X-quang: Chụp X-quang là phương pháp chẩn đoán chính để xác định mức độ thoái hóa của khớp. Những hình ảnh X-quang có thể cho thấy sự thu hẹp khe khớp, mài mòn sụn khớp, và các thay đổi cấu trúc xương như sự hình thành u xương hay sự thay đổi hình dáng khớp.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Trong một số trường hợp, chụp MRI có thể được sử dụng để quan sát chi tiết hơn về tình trạng sụn khớp, xương và các mô mềm khác trong khớp. MRI giúp phát hiện sớm các tổn thương sụn và dây chằng mà chụp X-quang không thể phát hiện.
• Xét nghiệm máu: Mặc dù xét nghiệm máu không thể chẩn đoán trực tiếp thoái hóa khớp, nhưng có thể được sử dụng để loại trừ các bệnh lý khác gây ra triệu chứng tương tự, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp. Các chỉ số viêm trong máu cũng có thể hỗ trợ trong việc đánh giá mức độ viêm và tổn thương.

Việc kết hợp nhiều phương pháp chẩn đoán giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp và giúp bệnh nhân quản lý tình trạng bệnh hiệu quả hơn.

Khi nào cần gặp bác sĩ về thoái hóa khớp?

Thoái hóa khớp có thể tiến triển âm thầm và không rõ rệt trong giai đoạn đầu, nhưng khi bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, các triệu chứng sẽ ảnh hưởng lớn đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống. Dưới đây là một số trường hợp bạn cần gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời:

• Cơn đau kéo dài hoặc nghiêm trọng: Nếu bạn gặp phải cơn đau khớp kéo dài, không giảm khi nghỉ ngơi hoặc sử dụng thuốc giảm đau, đây là dấu hiệu cho thấy tình trạng thoái hóa khớp có thể đang tiến triển và cần được kiểm tra y tế.
• Khó khăn trong việc vận động: Khi các khớp bắt đầu gặp khó khăn trong việc vận động, chẳng hạn như khó khăn trong việc đi lại, leo cầu thang hay cử động khớp, bạn nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị sớm, tránh tình trạng mất chức năng vận động.
• Sưng tấy, nóng đỏ hoặc biến dạng khớp: Nếu bạn nhận thấy khớp bị sưng, nóng, đỏ hoặc biến dạng, có thể là dấu hiệu của viêm khớp hoặc tình trạng thoái hóa khớp nặng hơn. Việc điều trị kịp thời sẽ giúp giảm nguy cơ tổn thương nghiêm trọng.
• Khớp phát ra tiếng kêu lạ: Khi khớp phát ra âm thanh lạo xạo, cọ xát, điều này có thể cho thấy sụn khớp bị mài mòn, gây tổn thương các mô khớp. Nếu hiện tượng này kéo dài, bạn cần gặp bác sĩ để xác định mức độ tổn thương và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
• Mất khả năng tự chăm sóc bản thân: Nếu thoái hóa khớp làm bạn không thể thực hiện được các hoạt động sinh hoạt bình thường như vệ sinh cá nhân, đi lại hay làm việc, đó là lúc bạn cần tìm sự trợ giúp từ bác sĩ để cải thiện chức năng khớp.

Phòng ngừa thoái hóa khớp

Mặc dù thoái hóa khớp là bệnh lý có liên quan đến quá trình lão hóa tự nhiên, nhưng có một số biện pháp có thể giúp phòng ngừa hoặc làm chậm tiến triển của bệnh. Việc duy trì một lối sống lành mạnh có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và cải thiện chức năng khớp:

• Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Thừa cân hoặc béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ chính dẫn đến thoái hóa khớp, đặc biệt là ở các khớp chịu trọng lực như khớp gối và khớp hông. Giữ cân nặng ở mức độ hợp lý sẽ giúp giảm tải cho các khớp, làm giảm nguy cơ thoái hóa.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập thể dục nhẹ nhàng giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp và sự linh hoạt của khớp. Các bài tập như đi bộ, bơi lội hoặc yoga có thể giúp duy trì sự dẻo dai của khớp mà không gây áp lực quá mức lên chúng.
• Tránh chấn thương khớp: Chấn thương khớp là một yếu tố nguy cơ dẫn đến thoái hóa khớp sớm. Hãy chú ý bảo vệ khớp trong các hoạt động thể thao hoặc công việc cần mang vác nặng. Sử dụng bảo vệ khớp khi chơi thể thao và thực hiện các biện pháp an toàn trong công việc để giảm nguy cơ chấn thương.
• Ăn uống đầy đủ dưỡng chất: Chế độ ăn uống lành mạnh giúp cung cấp đủ các dưỡng chất cần thiết cho sức khỏe khớp. Các thực phẩm giàu omega-3, vitamin D, canxi và collagen có thể giúp duy trì sự khỏe mạnh của sụn và xương khớp.
• Bổ sung các chất dinh dưỡng cho khớp: Một số chất bổ sung như glucosamine và chondroitin có thể giúp làm chậm quá trình thoái hóa khớp bằng cách bảo vệ sụn và hỗ trợ quá trình tái tạo mô khớp. Tuy nhiên, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các loại bổ sung này.
• Kiểm soát các bệnh lý liên quan: Các bệnh như viêm khớp dạng thấp, gout, hay tiểu đường có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp. Kiểm soát và điều trị các bệnh lý này sẽ giúp giảm nguy cơ mắc thoái hóa khớp.

Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bạn duy trì sức khỏe khớp lâu dài, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Phương pháp điều trị thoái hóa khớp

Khi bị thoái hóa khớp, mục tiêu điều trị là giảm đau, cải thiện chức năng vận động và ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm sự kết hợp giữa các biện pháp y học hiện đại và những liệu pháp hỗ trợ từ y học cổ truyền, giúp người bệnh duy trì khả năng vận động và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Thuốc Tây y trong điều trị thoái hóa khớp

Thuốc Tây y được sử dụng chủ yếu để giảm đau và làm giảm viêm, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn và duy trì khả năng vận động. Các loại thuốc phổ biến bao gồm:

• Thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs): Các thuốc này giúp giảm đau và viêm khớp một cách hiệu quả. Một số thuốc NSAIDs thường được sử dụng cho người bệnh thoái hóa khớp là ibuprofen, diclofenac, và naproxen. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc sử dụng lâu dài có thể gây tác dụng phụ như viêm loét dạ dày hoặc tổn thương thận, vì vậy cần tham khảo ý kiến bác sĩ khi sử dụng.
• Thuốc giảm đau paracetamol: Được sử dụng khi cơn đau khớp không quá nặng. Paracetamol là một lựa chọn an toàn với tác dụng giảm đau nhưng không có tác dụng chống viêm như NSAIDs. Tuy nhiên, việc sử dụng lâu dài cần theo dõi chức năng gan.
• Thuốc tiêm corticosteroid: Trong những trường hợp viêm khớp nặng hoặc khớp bị tổn thương sâu, bác sĩ có thể chỉ định tiêm corticosteroid như methylprednisolone hoặc triamcinolone vào trong khớp. Những thuốc này giúp giảm viêm nhanh chóng và cải thiện triệu chứng, nhưng cần thận trọng vì sử dụng dài hạn có thể làm yếu xương.

Phẫu thuật trong điều trị thoái hóa khớp

Khi các phương pháp điều trị nội khoa không đạt hiệu quả và tình trạng thoái hóa khớp đã trở nên nghiêm trọng, phẫu thuật có thể là lựa chọn cuối cùng. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm:

• Phẫu thuật nội soi khớp: Đây là phương pháp ít xâm lấn, giúp loại bỏ các phần sụn khớp bị tổn thương hoặc làm sạch các mảnh vụn trong khớp. Phẫu thuật này có thể giúp cải thiện phạm vi vận động và giảm đau cho bệnh nhân mà không cần phải thay thế toàn bộ khớp.
• Phẫu thuật thay khớp: Khi thoái hóa khớp không thể điều trị bằng các phương pháp khác, phẫu thuật thay khớp có thể là giải pháp tốt nhất. Phẫu thuật thay khớp gối hoặc khớp hông thường sử dụng các khớp giả làm bằng kim loại hoặc nhựa để thay thế khớp đã bị thoái hóa. Các loại khớp giả này giúp người bệnh hồi phục khả năng vận động và giảm cơn đau khớp.

Liệu pháp vật lý trị liệu trong điều trị thoái hóa khớp

Liệu pháp vật lý trị liệu là một phần không thể thiếu trong quá trình điều trị thoái hóa khớp, giúp cải thiện khả năng vận động và làm giảm cơn đau. Một số biện pháp vật lý trị liệu bao gồm:

• Châm cứu: Châm cứu là một phương pháp được sử dụng trong y học cổ truyền, giúp giảm đau và cải thiện chức năng khớp. Phương pháp này tác động lên các huyệt đạo trên cơ thể để kích thích quá trình tuần hoàn máu và giảm căng cơ.
• Xoa bóp và massage: Các kỹ thuật massage nhẹ nhàng có thể giúp thư giãn cơ bắp, giảm đau khớp và cải thiện lưu thông máu tại khu vực bị tổn thương. Ngoài ra, xoa bóp cũng có tác dụng giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn trong thời gian điều trị.
• Bài tập phục hồi chức năng: Việc thực hiện các bài tập nhẹ nhàng giúp cải thiện độ linh hoạt của khớp và tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh khớp. Các bài tập này được thiết kế đặc biệt để phù hợp với tình trạng bệnh của từng người bệnh, giúp duy trì hoặc tăng khả năng vận động của khớp.

Sử dụng thảo dược trong điều trị thoái hóa khớp

Bên cạnh các phương pháp điều trị Tây y, một số loại thảo dược có tác dụng hỗ trợ điều trị thoái hóa khớp trong y học cổ truyền có thể giúp giảm viêm, giảm đau và bảo vệ khớp. Các thảo dược này có thể sử dụng dưới dạng viên, cao hoặc sắc thang, bao gồm:

• Nhân sâm: Nhân sâm được biết đến với tác dụng kích thích tuần hoàn máu và giảm viêm. Ngoài ra, nhân sâm còn có khả năng cải thiện sức khỏe tổng thể và tăng cường năng lượng cho người bệnh.
• Gừng: Gừng là một trong những loại thảo dược có tác dụng giảm đau và chống viêm hiệu quả. Nghiên cứu cho thấy gừng có thể giúp làm giảm viêm ở các khớp và cải thiện khả năng vận động.
• Mã tiền: Mã tiền là một vị thuốc quý trong Đông y, giúp giảm đau và chống viêm rất hiệu quả trong điều trị các bệnh lý liên quan đến khớp như thoái hóa khớp. Tuy nhiên, mã tiền cần được sử dụng đúng cách dưới sự giám sát của thầy thuốc để tránh tác dụng phụ.

Phương pháp điều trị thoái hóa khớp bao gồm sự kết hợp giữa thuốc Tây y, phẫu thuật, vật lý trị liệu và thảo dược sẽ giúp giảm đau, cải thiện chức năng khớp và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Khi thực hiện điều trị, người bệnh cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ để đạt được kết quả tốt nhất và duy trì sức khỏe khớp lâu dài.