Thoát vị đĩa đệm gây tê chân: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Thoát vị đĩa đệm là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra cảm giác tê bì chân, khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc di chuyển và sinh hoạt hàng ngày. Tình trạng này xảy ra khi các đĩa đệm giữa các đốt sống bị chệch khỏi vị trí bình thường, chèn ép lên các dây thần kinh, dẫn đến các triệu chứng như đau nhức, tê bì, và mất cảm giác ở vùng chân. Mặc dù thoát vị đĩa đệm chủ yếu ảnh hưởng đến lưng và cổ, nhưng khi tình trạng này lan ra vùng chân, nó có thể gây ra những bất tiện nghiêm trọng trong cuộc sống của người bệnh. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu và tìm kiếm phương pháp điều trị hiệu quả là rất quan trọng để giảm thiểu tác động của bệnh.

Định nghĩa thoát vị đĩa đệm gây tê chân

Thoát vị đĩa đệm gây tê chân là tình trạng xảy ra khi một hoặc nhiều đĩa đệm giữa các đốt sống bị lồi ra ngoài, tạo áp lực lên các dây thần kinh trong cột sống. Các đĩa đệm có vai trò quan trọng trong việc giảm sóc cho các đốt sống và giúp cột sống hoạt động linh hoạt. Khi đĩa đệm bị thoát vị, chúng có thể chèn ép lên các rễ thần kinh ở vùng cột sống thắt lưng hoặc cổ, dẫn đến cảm giác đau nhức, tê bì, và thậm chí là yếu cơ ở chân. Tình trạng này ảnh hưởng đến khả năng đi lại của người bệnh, gây khó khăn trong sinh hoạt và làm giảm chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân thoát vị đĩa đệm gây tê chân

Thoát vị đĩa đệm gây tê chân có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các yếu tố bệnh lý và không bệnh lý. Việc hiểu rõ những nguyên nhân này sẽ giúp người bệnh nhận diện và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân do bệnh lý

• Lão hóa: Theo thời gian, các đĩa đệm trong cột sống sẽ bị hao mòn, khô và mất tính đàn hồi, tạo điều kiện cho đĩa đệm dễ bị thoát vị. Lão hóa là nguyên nhân chủ yếu của thoát vị đĩa đệm ở người trưởng thành.
• Chấn thương cột sống: Các tai nạn hoặc va đập mạnh có thể gây tổn thương cho cột sống, dẫn đến thoát vị đĩa đệm. Đặc biệt là những chấn thương ảnh hưởng đến đĩa đệm thắt lưng và cổ.
• Bệnh lý thoái hóa cột sống: Các bệnh lý như thoái hóa đĩa đệm hoặc viêm khớp cột sống có thể gây tổn thương cấu trúc đĩa đệm, làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.
• Bệnh lý di truyền: Một số bệnh lý di truyền có thể làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm. Ví dụ, một số tình trạng có thể làm suy yếu cấu trúc của đĩa đệm ngay từ khi sinh ra.

Nguyên nhân không do bệnh lý

• Lối sống không lành mạnh: Thói quen ngồi lâu, ít vận động, hoặc các tư thế sai khi làm việc, đặc biệt là ngồi trước máy tính hoặc mang vác vật nặng, có thể tạo áp lực lên đĩa đệm và gây thoát vị.
• Cân nặng dư thừa: Người thừa cân hoặc béo phì có nhiều khả năng bị thoát vị đĩa đệm vì trọng lượng cơ thể dư thừa tạo thêm áp lực lên các đĩa đệm, đặc biệt là vùng lưng dưới.
• Thiếu vận động: Việc thiếu tập thể dục thường xuyên làm giảm sức mạnh của cơ bắp hỗ trợ cột sống, gây ra sự mất cân bằng trong cột sống và góp phần làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.
• Tư thế ngủ không đúng: Ngủ sai tư thế, đặc biệt là nằm trên các bề mặt không đủ mềm hoặc không hỗ trợ cột sống tốt, có thể gây ra sự sai lệch trong cấu trúc đĩa đệm, từ đó gây thoát vị đĩa đệm.

Biểu hiện thoát vị đĩa đệm gây tê chân

Thoát vị đĩa đệm gây tê chân có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, tùy vào mức độ và vị trí của thoát vị. Việc nhận diện kịp thời các dấu hiệu của tình trạng này sẽ giúp người bệnh tìm được phương pháp điều trị hiệu quả.

• Đau nhức ở lưng hoặc cổ: Đau nhức tại khu vực cột sống thắt lưng hoặc cổ là triệu chứng phổ biến khi đĩa đệm thoát vị, có thể lan xuống chân hoặc tay.
• Tê bì hoặc mất cảm giác: Cảm giác tê bì, ngứa hoặc mất cảm giác ở vùng chân là triệu chứng chính, do sự chèn ép lên các dây thần kinh từ cột sống thắt lưng hoặc cổ.
• Đau lan tỏa: Cơn đau có thể lan từ lưng xuống mông, đùi, hoặc chân, thường xuyên cảm thấy đau khi vận động hoặc đứng lâu.
• Yếu cơ: Trong một số trường hợp nghiêm trọng, sự chèn ép lên thần kinh có thể làm yếu cơ, khiến người bệnh khó khăn khi đi lại, leo cầu thang hoặc đứng dậy từ ghế.
• Giảm khả năng vận động: Do đau và tê bì, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc thực hiện các động tác thường ngày như cúi người, xoay người, hay thậm chí đứng lâu.

Biến chứng thoát vị đĩa đệm gây tê chân

Nếu không được điều trị kịp thời, thoát vị đĩa đệm có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

• Tổn thương thần kinh lâu dài: Nếu tình trạng chèn ép thần kinh kéo dài, có thể gây tổn thương vĩnh viễn, dẫn đến mất cảm giác, yếu cơ, hoặc không thể cử động được các chi.
• Bại liệt hoặc mất khả năng vận động: Một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của thoát vị đĩa đệm là bại liệt, đặc biệt khi các rễ thần kinh bị chèn ép nặng, gây mất khả năng vận động ở chân hoặc tay.
• Hội chứng đuôi ngựa: Đây là tình trạng hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm, khi các dây thần kinh ở vùng cuối cột sống bị chèn ép, có thể gây rối loạn chức năng tiểu tiện, đại tiện, và mất cảm giác ở vùng háng, mông.
• Viêm nhiễm hoặc áp xe: Trong một số trường hợp, nếu thoát vị đĩa đệm gây tổn thương mô mềm hoặc có nhiễm trùng, có thể dẫn đến viêm nhiễm hoặc áp xe, đe dọa sức khỏe toàn thân.

Đối tượng có nguy cơ cao

Một số đối tượng có nguy cơ cao bị thoát vị đĩa đệm gây tê chân. Nhận diện được những nhóm này sẽ giúp việc phòng ngừa và điều trị sớm trở nên hiệu quả hơn.

• Người cao tuổi: Khi tuổi tác tăng lên, các đĩa đệm trong cơ thể dần mất tính đàn hồi và khô đi, làm tăng khả năng thoát vị. Do đó, người cao tuổi thường có nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm cao hơn.
• Người thừa cân, béo phì: Trọng lượng cơ thể dư thừa tạo áp lực lớn lên cột sống, đặc biệt là vùng lưng dưới, làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm. Những người có BMI cao sẽ dễ bị thoát vị đĩa đệm hơn.
• Người ít vận động: Những người có lối sống ít vận động, ngồi lâu hoặc không tập thể dục thường xuyên, có thể khiến các cơ xung quanh cột sống yếu đi, làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.
• Người làm công việc nặng: Những công việc đòi hỏi phải mang vác, nâng vật nặng hoặc làm việc trong tư thế không đúng lâu dài có thể gây áp lực lên cột sống, dẫn đến thoát vị đĩa đệm.
• Người có tiền sử bệnh lý cột sống: Những người từng bị chấn thương cột sống hoặc có các bệnh lý liên quan đến cột sống như thoái hóa cột sống, viêm khớp, sẽ có nguy cơ cao mắc phải tình trạng này.
• Người có thói quen xấu: Các thói quen như ngồi sai tư thế, vẹo cổ hoặc không bảo vệ cột sống khi ngủ hoặc làm việc cũng là một yếu tố nguy cơ dẫn đến thoát vị đĩa đệm.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Dù thoát vị đĩa đệm gây tê chân có thể tự thuyên giảm ở một số trường hợp, nhưng khi triệu chứng nghiêm trọng hơn hoặc kéo dài, người bệnh cần phải tìm kiếm sự giúp đỡ từ bác sĩ.

• Đau kéo dài và không giảm: Nếu bạn bị đau lưng hoặc tê chân kéo dài hơn vài ngày, dù đã nghỉ ngơi hoặc áp dụng các biện pháp giảm đau tại nhà, bạn nên đến gặp bác sĩ để được kiểm tra.
• Tê bì không hết: Cảm giác tê bì hoặc mất cảm giác ở chân không giảm, thậm chí lan rộng ra các vùng khác, có thể là dấu hiệu của sự chèn ép dây thần kinh nghiêm trọng, cần thăm khám bác sĩ ngay lập tức.
• Yếu cơ và khó khăn khi di chuyển: Nếu bạn cảm thấy yếu cơ hoặc khó khăn trong việc di chuyển, leo cầu thang hoặc đứng dậy từ ghế, đây là một dấu hiệu nghiêm trọng của thoát vị đĩa đệm, bạn nên đi khám bác sĩ ngay để được điều trị kịp thời.
• Rối loạn chức năng tiểu tiện hoặc đại tiện: Nếu bạn gặp phải tình trạng không thể kiểm soát việc tiểu tiện hoặc đại tiện, đây có thể là dấu hiệu của hội chứng đuôi ngựa, một biến chứng nghiêm trọng cần được điều trị ngay lập tức.
• Đau lan tỏa và không giảm: Nếu cơn đau lan từ lưng xuống mông, đùi hoặc chân, không giảm khi nghỉ ngơi, bạn cần tìm đến bác sĩ để xác định nguyên nhân và có phương pháp điều trị phù hợp.

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm gây tê chân

Việc chẩn đoán thoát vị đĩa đệm gây tê chân đòi hỏi bác sĩ phải thực hiện các phương pháp kiểm tra lâm sàng và xét nghiệm để xác định chính xác nguyên nhân.

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra sức khỏe, xem xét các triệu chứng của người bệnh như đau, tê bì, yếu cơ. Đồng thời, họ sẽ yêu cầu người bệnh thực hiện các động tác để xác định mức độ hạn chế vận động và chèn ép thần kinh.
• Chẩn đoán hình ảnh: Các phương pháp như X-quang, CT scan (chụp cắt lớp vi tính) và MRI (chụp cộng hưởng từ) sẽ giúp bác sĩ nhìn rõ tình trạng của đĩa đệm, mức độ thoát vị và các dây thần kinh bị chèn ép.
• Điện cơ: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện điện cơ để kiểm tra chức năng của các dây thần kinh và cơ bắp, xác định xem có sự tổn thương thần kinh do thoát vị đĩa đệm hay không.
• Xét nghiệm máu: Đôi khi bác sĩ cũng có thể yêu cầu xét nghiệm máu để loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng giống như thoát vị đĩa đệm, như viêm nhiễm hoặc bệnh lý tự miễn.

Cách phòng ngừa thoát vị đĩa đệm gây tê chân

Mặc dù không thể phòng ngừa hoàn toàn thoát vị đĩa đệm, nhưng có thể giảm thiểu nguy cơ bằng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

• Duy trì cân nặng hợp lý: Một trong những biện pháp quan trọng để giảm áp lực lên cột sống là duy trì cân nặng khỏe mạnh. Người bệnh cần ăn uống khoa học, kết hợp với việc luyện tập thể dục để giảm thiểu nguy cơ thừa cân, béo phì.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập tăng cường sức mạnh cơ bắp lưng, bụng và chân sẽ giúp hỗ trợ cột sống, giảm thiểu nguy cơ thoát vị đĩa đệm. Yoga, bơi lội hoặc đi bộ là những lựa chọn tốt cho người muốn cải thiện sức khỏe cột sống.
• Tránh mang vác vật nặng sai cách: Khi phải mang vác đồ vật nặng, hãy luôn sử dụng các kỹ thuật đúng để bảo vệ cột sống. Lưng nên thẳng, sử dụng cơ chân để nâng vật thay vì cúi xuống hoặc mang vác bằng lưng.
• Điều chỉnh tư thế làm việc: Đảm bảo tư thế làm việc đúng, đặc biệt là khi ngồi trước máy tính. Nên sử dụng ghế có tựa lưng hỗ trợ, tránh ngồi lâu một chỗ và thường xuyên thay đổi tư thế.
• Ngủ đúng tư thế: Cần chọn nệm mềm và thoải mái để hỗ trợ cột sống khi ngủ. Tư thế nằm nghiêng hoặc nằm ngửa sẽ giúp giảm áp lực lên đĩa đệm cột sống.
• Không hút thuốc: Hút thuốc lá có thể làm giảm lưu thông máu và ảnh hưởng đến sức khỏe đĩa đệm. Do đó, việc bỏ thuốc lá sẽ giúp cột sống khỏe mạnh hơn và giảm nguy cơ thoát vị đĩa đệm.

Thông qua các biện pháp phòng ngừa trên, bạn có thể giảm nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm gây tê chân và duy trì một lối sống lành mạnh, bảo vệ cột sống khỏe mạnh lâu dài.

Phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm gây tê chân

Việc điều trị thoát vị đĩa đệm gây tê chân có thể bao gồm nhiều phương pháp khác nhau, từ việc sử dụng thuốc, các liệu pháp không dùng thuốc đến các phương pháp y học cổ truyền. Mỗi phương pháp điều trị đều có mục đích giảm đau, cải thiện chức năng cột sống và giảm thiểu các triệu chứng như tê chân.

Điều trị bằng thuốc

Sử dụng thuốc là một trong những phương pháp phổ biến để giảm đau và cải thiện tình trạng thoát vị đĩa đệm. Các loại thuốc thường được chỉ định để giảm viêm, giảm đau, và hỗ trợ phục hồi các chức năng thần kinh.

• Thuốc giảm đau (NSAIDs): Các thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) là loại thuốc đầu tiên được chỉ định để giảm đau và viêm. Những thuốc này giúp giảm sự sưng tấy ở các khu vực cột sống bị thoát vị, làm giảm áp lực lên các dây thần kinh. Một số thuốc điển hình bao gồm Ibuprofen (Advil), Naproxen (Aleve), và Diclofenac.
• Thuốc giảm đau dạng opioid: Đối với các trường hợp đau dữ dội mà thuốc NSAIDs không có hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định thuốc giảm đau mạnh hơn như Tramadol hoặc Oxycodone. Tuy nhiên, những thuốc này chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn vì có thể gây nghiện và các tác dụng phụ không mong muốn.
• Thuốc giãn cơ: Để giảm co thắt cơ và cải thiện khả năng vận động, bác sĩ có thể kê các loại thuốc giãn cơ như Cyclobenzaprine (Flexeril) hoặc Methocarbamol (Robaxin). Những loại thuốc này giúp giảm đau cơ và cải thiện sự linh hoạt.
• Thuốc steroid: Trong những trường hợp nặng, bác sĩ có thể sử dụng thuốc steroid để giảm viêm nghiêm trọng xung quanh các dây thần kinh bị chèn ép. Một trong các thuốc thường dùng là Prednisone hoặc có thể tiêm steroid vào khu vực bị tổn thương để giảm đau nhanh chóng.
• Thuốc thần kinh: Đối với những người bị đau do chèn ép thần kinh, các loại thuốc như Gabapentin (Neurontin) hoặc Pregabalin (Lyrica) có thể giúp giảm các triệu chứng đau thần kinh như tê bì, ngứa và đau nhói.

Điều trị không dùng thuốc

Ngoài việc sử dụng thuốc, có nhiều phương pháp không dùng thuốc cũng rất hiệu quả trong việc giảm đau và cải thiện chức năng cho người bị thoát vị đĩa đệm gây tê chân.

• Vật lý trị liệu: Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị thoát vị đĩa đệm, giúp cải thiện sự linh hoạt của cột sống và giảm đau. Các kỹ thuật như kéo giãn cột sống, xoa bóp, và các bài tập tăng cường cơ bắp sẽ giúp giảm áp lực lên đĩa đệm và các dây thần kinh. Bác sĩ vật lý trị liệu sẽ thiết kế các bài tập phù hợp giúp tăng cường sức mạnh cơ lưng và bụng, hỗ trợ cải thiện tư thế và giảm nguy cơ thoát vị đĩa đệm.
• Chườm nóng, lạnh: Một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả là sử dụng chườm nóng hoặc lạnh để giảm đau và viêm. Chườm lạnh giúp giảm sưng tấy và giảm đau, trong khi chườm nóng có thể làm thư giãn cơ bắp và cải thiện tuần hoàn máu ở khu vực bị thoát vị.
• Điều trị bằng sóng xung kích: Phương pháp này sử dụng sóng âm thanh cường độ cao để tác động vào vùng tổn thương, giúp giảm đau và tăng cường quá trình phục hồi của mô mềm. Sóng xung kích giúp giảm viêm và hỗ trợ tái tạo các mô đĩa đệm.
• Tập yoga hoặc pilates: Các bài tập yoga hoặc pilates có thể giúp người bệnh cải thiện sự dẻo dai của cơ thể, giúp nâng cao sức mạnh cơ bắp hỗ trợ cột sống, từ đó giảm áp lực lên các đĩa đệm. Những bài tập này cũng giúp tăng cường sự linh hoạt của các khớp và cơ bắp.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền cũng có những phương pháp đặc biệt giúp giảm đau và điều trị thoát vị đĩa đệm gây tê chân, đặc biệt là khi bệnh chưa quá nặng hoặc khi các phương pháp hiện đại chưa đem lại hiệu quả tối ưu.

• Châm cứu: Châm cứu là một phương pháp truyền thống giúp giảm đau và tăng cường tuần hoàn máu, từ đó giảm viêm và cải thiện chức năng cột sống. Các mũi kim được châm vào các huyệt đạo có liên quan đến cột sống giúp giảm đau, cải thiện sự linh hoạt của các cơ, giảm tê bì chân.
• Xoa bóp, bấm huyệt: Xoa bóp và bấm huyệt giúp giải phóng căng thẳng cơ bắp, tăng cường tuần hoàn máu và giảm sưng viêm tại vùng bị thoát vị đĩa đệm. Các huyệt đạo như huyệt Đại chùy, Hợp cốc, và Dương lăng tuyền thường được các thầy thuốc y học cổ truyền lựa chọn để tác động vào cột sống và các khu vực liên quan.
• Sử dụng thuốc thảo dược: Một số loại thảo dược có tác dụng giảm đau và kháng viêm hiệu quả trong điều trị thoát vị đĩa đệm. Các loại thảo dược như Đỗ trọng, Cẩu tích, Đương quy, hoặc Tỳ giải được sử dụng trong các bài thuốc uống hoặc thuốc xoa bóp để giúp điều trị tình trạng đau và tê bì chân. Những bài thuốc này có tác dụng làm tăng cường sự dẻo dai của cột sống và giảm thiểu các triệu chứng.

Phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm gây tê chân có thể kết hợp nhiều phương pháp khác nhau tùy vào tình trạng và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Điều quan trọng là người bệnh cần thăm khám bác sĩ để xác định phương pháp điều trị phù hợp nhất, từ việc sử dụng thuốc, các liệu pháp vật lý trị liệu, đến việc áp dụng các phương pháp y học cổ truyền.