Viêm Đa Xoang Mạn Tính: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Viêm đa xoang mạn tính là tình trạng viêm nhiễm kéo dài ở nhiều xoang trong hệ thống xoang mũi, gây ra các triệu chứng khó chịu như tắc nghẽn mũi, đau đầu, sổ mũi, và giảm khứu giác. Bệnh có thể kéo dài trong nhiều tháng hoặc tái phát liên tục, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe của người bệnh. Việc điều trị viêm đa xoang mạn tính đòi hỏi sự kết hợp giữa các phương pháp y khoa hiện đại và biện pháp chăm sóc tại nhà để kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa tái phát. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, và phương pháp điều trị viêm đa xoang mạn tính hiệu quả.

Định nghĩa và phân loại viêm đa xoang mạn tính

Viêm đa xoang mạn tính là một bệnh lý về đường hô hấp trên, trong đó nhiều xoang mũi (bao gồm các xoang trán, xoang hàm, xoang bướm và xoang sàng) đều bị viêm nhiễm kéo dài. Khác với viêm xoang cấp tính, viêm đa xoang mạn tính kéo dài ít nhất ba tháng và thường xuyên tái phát. Bệnh có thể ảnh hưởng đến các mô xoang, gây tổn thương vĩnh viễn nếu không được điều trị đúng cách.

Các yếu tố gây viêm đa xoang mạn tính rất đa dạng. Ngoài các nguyên nhân như vi khuẩn, virus hoặc nấm, bệnh cũng có thể liên quan đến các yếu tố cơ địa, như dị ứng, hoặc các bệnh lý mạn tính khác như viêm mũi dị ứng, polyp mũi, và bệnh lý miễn dịch. Viêm đa xoang mạn tính được phân loại dựa trên nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng đến các xoang, trong đó có thể phân thành ba nhóm chính: viêm xoang mạn tính không có polyp mũi, viêm xoang mạn tính có polyp mũi, và viêm xoang mạn tính có nhiễm trùng kéo dài.

Triệu chứng của viêm đa xoang mạn tính

Triệu chứng của viêm đa xoang mạn tính thường xuất hiện từ từ và có thể thay đổi theo mức độ nghiêm trọng của bệnh. Một trong những triệu chứng phổ biến nhất là tắc nghẽn mũi, khiến người bệnh cảm thấy khó thở qua mũi, đặc biệt là khi ngủ. Cảm giác nặng nề ở khu vực vùng mặt, đặc biệt là quanh mắt, trán và mũi, là dấu hiệu điển hình của bệnh. Đau đầu, có thể dai dẳng hoặc nhói theo từng cơn, cũng là triệu chứng dễ nhận biết.

Ngoài ra, sổ mũi kéo dài, có thể kèm theo mủ vàng hoặc xanh, cũng là dấu hiệu cho thấy tình trạng viêm đang diễn tiến. Giảm khả năng khứu giác là một triệu chứng khác mà người bệnh hay gặp phải. Viêm đa xoang mạn tính còn có thể gây ho kéo dài, thường tồi tệ hơn vào ban đêm. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi hoặc bị sốt nhẹ.

Những triệu chứng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, nhất là khi các dấu hiệu tái phát thường xuyên, kéo dài. Việc nhận diện đúng triệu chứng là yếu tố quan trọng trong việc điều trị hiệu quả bệnh lý này.

Nguyên nhân gây viêm đa xoang mạn tính

Viêm đa xoang mạn tính là một bệnh lý phức tạp với nhiều nguyên nhân có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng viêm nhiễm ở các xoang mũi. Dưới đây là một số nguyên nhân chính dẫn đến bệnh:

• Nhiễm trùng vi khuẩn, virus hoặc nấm: Viêm đa xoang mạn tính thường bắt đầu từ một đợt nhiễm trùng cấp tính, nhưng nếu không được điều trị đúng cách hoặc không kịp thời, nó có thể chuyển sang dạng mạn tính. Vi khuẩn hoặc virus gây viêm có thể tồn tại lâu dài trong các xoang, dẫn đến sự viêm nhiễm kéo dài.
• Dị ứng mũi: Viêm mũi dị ứng là một trong những yếu tố quan trọng gây ra viêm xoang mạn tính. Các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, bụi, nấm mốc, hoặc lông động vật có thể làm tăng phản ứng viêm, gây tắc nghẽn và tổn thương các xoang mũi.
• Polyp mũi: Polyp mũi là các u lành tính xuất hiện trong mũi hoặc xoang, gây tắc nghẽn đường thở và tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Đây là nguyên nhân phổ biến ở những bệnh nhân viêm đa xoang mạn tính có liên quan đến polyp mũi.
• Bất thường cấu trúc mũi: Các vấn đề về cấu trúc mũi, như vẹo vách ngăn mũi, hoặc các khối u trong mũi có thể làm giảm khả năng lưu thông không khí trong xoang, từ đó gây ra sự viêm nhiễm kéo dài.
• Rối loạn hệ miễn dịch: Các bệnh lý về miễn dịch như viêm khớp dạng thấp hoặc HIV có thể làm suy yếu khả năng chống lại nhiễm trùng của cơ thể, tạo điều kiện cho các vi khuẩn, virus gây bệnh tấn công các xoang mũi.

Đối tượng dễ mắc viêm đa xoang mạn tính

Mọi người đều có thể bị viêm đa xoang mạn tính, nhưng có một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh này hơn. Những đối tượng sau đây cần đặc biệt chú ý:

• Người có tiền sử dị ứng: Những người có tiền sử mắc các bệnh dị ứng mũi, như viêm mũi dị ứng hay hen suyễn, dễ bị viêm đa xoang mạn tính do hệ miễn dịch quá phản ứng với các tác nhân gây dị ứng.
• Người có polyp mũi: Những người đã từng mắc bệnh polyp mũi có nguy cơ cao mắc viêm đa xoang mạn tính. Các polyp này cản trở sự lưu thông không khí và dịch trong xoang, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm.
• Người có bệnh lý miễn dịch yếu: Những người mắc các bệnh lý như HIV, bệnh tự miễn (viêm khớp dạng thấp, lupus) hay những người đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ cao phát triển viêm đa xoang mạn tính.
• Người có dị tật bẩm sinh về mũi: Những người có các dị tật về cấu trúc mũi như vẹo vách ngăn mũi hoặc các khối u lành tính trong xoang có thể dễ dàng mắc phải viêm đa xoang mạn tính vì sự cản trở lưu thông dịch và không khí trong các xoang.
• Người hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với khói bụi: Hút thuốc lá và tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, khói bụi là yếu tố làm tăng nguy cơ viêm đa xoang mạn tính, bởi vì các chất độc hại trong khói thuốc và không khí ô nhiễm gây tổn thương niêm mạc mũi và xoang.

Việc nhận diện đúng đối tượng nguy cơ cao sẽ giúp có biện pháp phòng ngừa và điều trị bệnh sớm, tránh các biến chứng nghiêm trọng.

Biến chứng của viêm đa xoang mạn tính

Viêm đa xoang mạn tính nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Những biến chứng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, mà còn có thể làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh. Dưới đây là một số biến chứng có thể gặp phải:

• Viêm tai giữa: Viêm đa xoang mạn tính có thể lan ra và gây viêm nhiễm tại các vùng lân cận, trong đó có tai giữa. Tình trạng viêm tai giữa có thể dẫn đến đau tai, tắc nghẽn và thậm chí là suy giảm thính lực.
• Nhiễm trùng mắt: Các xoang mũi nằm rất gần với các cơ quan trong mắt. Viêm xoang mạn tính có thể gây nhiễm trùng lan vào các mô quanh mắt, gây viêm mô quanh hốc mắt, có thể dẫn đến sưng tấy, đỏ mắt và nghiêm trọng hơn là mất thị lực.
• Viêm xoang mãn tính nặng hơn: Nếu bệnh không được kiểm soát, viêm đa xoang mạn tính có thể tiến triển nặng hơn, làm tổn thương các mô xoang và dẫn đến sự mất khả năng phục hồi của các cấu trúc này.
• Hội chứng đau đầu mạn tính: Các cơn đau đầu kéo dài, đặc biệt là vùng trán, mắt, và khuôn mặt, có thể trở nên mạn tính và khó điều trị. Những cơn đau này không chỉ làm giảm khả năng làm việc mà còn ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày.
• Khó thở và ngưng thở khi ngủ: Viêm đa xoang mạn tính có thể làm cản trở đường thở, dẫn đến tình trạng khó thở, nghẹt mũi kéo dài. Điều này có thể gây ngưng thở khi ngủ hoặc làm tăng các triệu chứng của bệnh ngưng thở khi ngủ.

Chẩn đoán viêm đa xoang mạn tính

Việc chẩn đoán viêm đa xoang mạn tính cần sự kết hợp giữa các phương pháp khám lâm sàng và xét nghiệm cận lâm sàng. Chẩn đoán chính xác giúp lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và tránh các biến chứng nghiêm trọng. Các bước chẩn đoán bao gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành khám vùng mặt, đặc biệt là khu vực mũi và xoang để đánh giá mức độ viêm, đau hoặc tắc nghẽn. Bệnh nhân sẽ được hỏi về các triệu chứng như đau đầu, nghẹt mũi, sổ mũi, và các dấu hiệu khác có liên quan.
• Chẩn đoán hình ảnh (CT scan hoặc MRI): Các xét nghiệm hình ảnh như chụp cắt lớp vi tính (CT scan) hoặc cộng hưởng từ (MRI) là công cụ quan trọng để xác định mức độ viêm và sự hiện diện của polyp mũi hoặc các tổn thương khác trong xoang. Chúng giúp bác sĩ nhìn rõ cấu trúc xoang và đánh giá mức độ nghiêm trọng của viêm.
• Nội soi mũi: Đây là kỹ thuật giúp bác sĩ nhìn trực tiếp vào bên trong mũi và xoang để phát hiện polyp, nhiễm trùng, hoặc các bất thường khác trong niêm mạc xoang. Nội soi mũi thường được thực hiện khi cần chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây viêm.
• Xét nghiệm dịch mũi: Trong trường hợp viêm xoang do vi khuẩn, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm dịch mũi để xác định loại vi khuẩn gây bệnh. Việc này giúp lựa chọn kháng sinh phù hợp trong điều trị.
• Kiểm tra dị ứng: Nếu nghi ngờ viêm xoang mạn tính có liên quan đến dị ứng, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm da hoặc xét nghiệm máu để xác định các tác nhân dị ứng.

Quá trình chẩn đoán giúp loại bỏ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự và hướng đến phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho bệnh nhân.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị viêm đa xoang mạn tính

Viêm đa xoang mạn tính có thể được kiểm soát nếu được điều trị sớm, nhưng có những thời điểm bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là các tình huống mà bạn nên tìm sự giúp đỡ từ bác sĩ:

• Triệu chứng kéo dài và không cải thiện: Nếu bạn đã điều trị viêm đa xoang mạn tính bằng thuốc hoặc các phương pháp chăm sóc tại nhà nhưng triệu chứng không giảm hoặc tiếp tục tái phát, việc gặp bác sĩ là cần thiết. Bác sĩ sẽ đánh giá lại tình trạng bệnh và điều chỉnh phương pháp điều trị.
• Cơn đau đầu dữ dội và liên tục: Nếu cơn đau đầu trở nên nghiêm trọng và kéo dài mà không có dấu hiệu thuyên giảm, điều này có thể là dấu hiệu của viêm nhiễm nặng hoặc biến chứng liên quan đến viêm xoang mạn tính.
• Vùng mặt sưng tấy hoặc đau: Khi bạn cảm thấy vùng mặt, đặc biệt là quanh mắt, trán hoặc mũi bị sưng và đau, đây có thể là dấu hiệu của một nhiễm trùng xoang nghiêm trọng. Đặc biệt, nếu có sự thay đổi trong màu sắc hoặc tính chất của dịch mũi (ví dụ như dịch mủ), bạn cần tham khảo bác sĩ ngay lập tức.
• Khó thở hoặc tắc nghẽn mũi nghiêm trọng: Nếu bạn gặp phải tình trạng khó thở kéo dài hoặc tắc nghẽn mũi nghiêm trọng khiến bạn không thể thở qua mũi, điều này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe chung và chất lượng cuộc sống của bạn, cần đến sự can thiệp y tế.
• Mất khứu giác hoặc vị giác: Nếu bạn nhận thấy khả năng khứu giác hoặc vị giác của mình bị suy giảm hoặc mất hẳn, đây có thể là dấu hiệu của tình trạng viêm xoang nặng hoặc kéo dài, cần sự kiểm tra và điều trị của bác sĩ chuyên khoa.

Phòng ngừa viêm đa xoang mạn tính

Viêm đa xoang mạn tính có thể tái phát nhiều lần nếu không có biện pháp phòng ngừa hợp lý. Dưới đây là một số cách giúp bạn phòng ngừa tình trạng viêm xoang mạn tính và duy trì sức khỏe đường hô hấp:

• Giữ vệ sinh mũi và xoang: Việc làm sạch mũi bằng nước muối sinh lý giúp loại bỏ bụi bẩn, vi khuẩn, và các tác nhân gây dị ứng. Điều này có thể giảm nguy cơ viêm nhiễm và làm thông thoáng các xoang.
• Tránh các yếu tố gây dị ứng: Nếu bạn có tiền sử dị ứng, cần hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, bụi mốc, lông động vật. Sử dụng các thuốc chống dị ứng theo chỉ định của bác sĩ có thể giúp giảm nguy cơ tái phát bệnh.
• Duy trì độ ẩm không khí: Không khí khô có thể làm cho niêm mạc mũi trở nên khô và dễ bị tổn thương, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập. Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng, đặc biệt là trong mùa đông hoặc những nơi có khí hậu khô, sẽ giúp duy trì độ ẩm cần thiết cho niêm mạc mũi.
• Không hút thuốc và tránh khói bụi: Khói thuốc lá và ô nhiễm không khí là các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm xoang mạn tính. Hút thuốc lá gây kích thích niêm mạc mũi và làm suy giảm khả năng bảo vệ tự nhiên của cơ thể. Vì vậy, việc tránh tiếp xúc với khói thuốc và ô nhiễm là rất quan trọng.
• Điều trị các bệnh lý liên quan: Nếu bạn mắc các bệnh lý có liên quan đến viêm đa xoang mạn tính như viêm mũi dị ứng hoặc polyp mũi, việc điều trị triệt để và theo dõi thường xuyên sẽ giúp giảm nguy cơ viêm nhiễm tái phát.
• Tăng cường sức đề kháng: Duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc để tăng cường sức đề kháng, giúp cơ thể chống lại vi khuẩn và virus gây bệnh. Cơ thể khỏe mạnh sẽ giảm thiểu nguy cơ mắc viêm đa xoang mạn tính.

Việc thực hiện những biện pháp phòng ngừa trên không chỉ giúp bạn giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh mà còn giúp duy trì một hệ thống hô hấp khỏe mạnh, ngăn chặn các đợt viêm nhiễm xoang kéo dài và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Phương pháp điều trị viêm đa xoang mạn tính

Việc điều trị viêm đa xoang mạn tính yêu cầu sự kết hợp giữa các phương pháp điều trị nội khoa và chăm sóc tại nhà. Tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh, bác sĩ có thể chỉ định các biện pháp điều trị khác nhau để kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa tái phát.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Một trong những phương pháp chính để điều trị viêm đa xoang mạn tính là sử dụng thuốc Tây y nhằm giảm viêm, giảm triệu chứng và ngăn ngừa nhiễm trùng. Dưới đây là các nhóm thuốc thường được chỉ định:

• Kháng sinh: Nếu viêm đa xoang mạn tính do nhiễm trùng vi khuẩn, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng sinh để điều trị nhiễm trùng. Một số loại kháng sinh phổ biến bao gồm Amoxicillin, Amoxicillin/Clavulanate, hoặc Doxycycline. Các thuốc này giúp tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh, giảm viêm và cải thiện các triệu chứng như chảy dịch mũi và đau đầu.
• Thuốc kháng histamine: Được chỉ định khi viêm xoang mạn tính có liên quan đến dị ứng. Thuốc kháng histamine giúp giảm ngứa, chảy nước mũi và tắc nghẽn do phản ứng dị ứng. Các thuốc phổ biến như Cetirizine (Zyrtec), Loratadine (Claritin), và Fexofenadine (Allegra) có thể giúp làm giảm các triệu chứng này.
• Thuốc xịt mũi corticosteroid: Thuốc xịt mũi corticosteroid như Fluticasone (Flonase), Budesonide (Rhinocort) hoặc Mometasone (Nasonex) giúp giảm viêm trong niêm mạc mũi và xoang, làm giảm các triệu chứng như tắc nghẽn mũi và sổ mũi. Đây là một trong những thuốc hiệu quả nhất trong điều trị viêm xoang mạn tính.
• Thuốc giảm đau và hạ sốt: Để kiểm soát cơn đau và giảm sốt, bác sĩ có thể chỉ định thuốc giảm đau như Paracetamol (Tylenol) hoặc Ibuprofen (Advil). Những thuốc này giúp giảm đau đầu, đau vùng mặt và giúp cơ thể cảm thấy thoải mái hơn trong quá trình điều trị.
• Thuốc long đờm: Trong trường hợp viêm xoang có dịch nhầy đặc, thuốc long đờm như Guaifenesin (Mucinex) có thể được chỉ định để giúp loãng dịch, làm thông thoáng các xoang mũi và dễ dàng loại bỏ dịch mũi.

Điều trị không dùng thuốc

Bên cạnh việc sử dụng thuốc Tây y, các phương pháp điều trị không dùng thuốc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng viêm đa xoang mạn tính. Những biện pháp này bao gồm:

• Rửa mũi bằng dung dịch muối: Rửa mũi bằng nước muối sinh lý là một trong những phương pháp hiệu quả để giảm tắc nghẽn và làm sạch các xoang. Điều này giúp loại bỏ bụi bẩn, vi khuẩn, và chất gây dị ứng khỏi niêm mạc mũi, giảm nguy cơ viêm nhiễm.
• Sử dụng máy tạo độ ẩm: Độ ẩm trong không khí giúp làm giảm tình trạng khô mũi và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình làm sạch xoang. Máy tạo độ ẩm trong phòng có thể giúp duy trì độ ẩm lý tưởng, đặc biệt trong mùa đông khi không khí thường khô.
• Xông hơi với tinh dầu: Xông hơi với các loại tinh dầu như tinh dầu bạc hà, tinh dầu tràm hoặc tinh dầu eucalyptu giúp làm thông thoáng các xoang, giảm tắc nghẽn và cải thiện khả năng thở. Ngoài ra, hơi nước cũng giúp làm dịu niêm mạc mũi bị viêm.
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Một chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là các thực phẩm giàu vitamin C và các chất chống viêm như nghệ và tỏi, có thể giúp tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ quá trình điều trị viêm đa xoang mạn tính.

Phẫu thuật trong trường hợp nặng

Trong một số trường hợp viêm đa xoang mạn tính không đáp ứng với điều trị nội khoa, phẫu thuật có thể được xem xét. Phẫu thuật nhằm loại bỏ polyp mũi, sửa chữa cấu trúc vách ngăn mũi hoặc thông thoáng các xoang bị tắc nghẽn. Phẫu thuật nội soi mũi là phương pháp thường được áp dụng để giảm thiểu sự xâm lấn và thời gian phục hồi.

Phẫu thuật là giải pháp cuối cùng khi các phương pháp điều trị khác không mang lại hiệu quả. Sau khi phẫu thuật, bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ dẫn của bác sĩ để hồi phục tốt nhất và tránh tái phát bệnh.

Xem thêm

[REVIEW] Hiệu quả bài thuốc tai mũi họng ĐỖ MINH ĐƯỜNG chứng minh qua phản hồi từ người bệnh

Ký sự “Vàng” đại ngàn Kỳ I: Tìm về nguồn cội bài thuốc viêm xoang Đỗ Minh Đường 150 năm tuổi