Viêm xoang cấp mủ: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Viêm xoang cấp mủ là tình trạng nhiễm trùng xoang mũi gây sưng viêm và chảy mủ, thường xuất hiện đột ngột và có thể gây đau đớn nghiêm trọng. Triệu chứng điển hình của bệnh gồm đau nhức vùng trán, má, hoặc quanh mắt, chảy mủ mũi đặc, kèm theo sốt và cảm giác khó chịu. Bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống nếu không được điều trị kịp thời. Viêm xoang cấp mủ thường xảy ra khi viêm xoang không được điều trị đúng cách hoặc khi có sự tắc nghẽn trong mũi. Điều trị sớm và hiệu quả là cần thiết để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Định nghĩa và phân loại viêm xoang cấp mủ

Viêm xoang cấp mủ là tình trạng nhiễm trùng xoang mũi gây ra sự sưng viêm, tắc nghẽn và sản xuất mủ trong các xoang. Bệnh có thể bắt đầu đột ngột và tiến triển nhanh chóng, thường gây ra cảm giác khó chịu nghiêm trọng. Viêm xoang cấp mủ có thể do nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu là do nhiễm vi khuẩn sau khi viêm xoang cấp tính kéo dài hoặc không được điều trị đúng cách. Khi vi khuẩn xâm nhập vào các xoang, chúng gây viêm và dẫn đến hiện tượng tích tụ dịch mủ trong khoang xoang, gây ra các triệu chứng rõ rệt.

Trong y học, viêm xoang cấp mủ được chia thành các nhóm phụ thuộc vào vị trí và mức độ tổn thương của xoang. Các xoang chính bị ảnh hưởng thường gặp là xoang trán, xoang hàm, xoang sàng và xoang bướm. Mỗi loại viêm xoang có những biểu hiện riêng biệt nhưng đều có chung một nguyên nhân là sự tắc nghẽn và nhiễm trùng.

Triệu chứng của viêm xoang cấp mủ

Viêm xoang cấp mủ thường gây ra nhiều triệu chứng nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt và chất lượng sống của người bệnh. Đặc trưng nhất là cơn đau dữ dội tại các khu vực bị viêm như vùng trán, má, quanh mắt và sau mắt. Cảm giác đau này có thể lan rộng và trở nên tồi tệ hơn khi người bệnh cúi đầu hoặc nghiêng người.

Chảy mủ mũi đặc và có mùi hôi là một trong những triệu chứng nổi bật của bệnh. Dịch mủ có thể có màu vàng hoặc xanh đặc trưng, điều này phản ánh tình trạng nhiễm trùng nặng. Ngoài ra, người bệnh còn cảm thấy nghẹt mũi, khó thở, đặc biệt vào ban đêm khi nằm, dẫn đến khó ngủ.

Sốt là một triệu chứng kèm theo trong nhiều trường hợp, thường kèm theo cảm giác mệt mỏi và suy giảm sức khỏe chung. Cảm giác nặng đầu và giảm khả năng khứu giác cũng là những dấu hiệu thường gặp, do sự tắc nghẽn tại các xoang mũi khiến cho việc hít thở trở nên khó khăn.

Nếu không được điều trị đúng cách, viêm xoang cấp mủ có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như viêm tai giữa, viêm phế quản hoặc thậm chí là nhiễm trùng máu. Do đó, nhận biết sớm các triệu chứng và tìm kiếm sự chăm sóc y tế là rất quan trọng trong việc ngăn ngừa những hệ quả tiêu cực của bệnh.

Nguyên nhân viêm xoang cấp mủ

Viêm xoang cấp mủ có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này:

• Nhiễm khuẩn: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm xoang cấp mủ. Khi vi khuẩn xâm nhập vào các xoang, chúng gây nhiễm trùng và dẫn đến sự sản xuất mủ trong khoang xoang. Viêm xoang cấp mủ thường xảy ra sau một cơn cảm lạnh hoặc viêm mũi, khi các vi khuẩn có cơ hội phát triển do sự tắc nghẽn trong đường mũi.

• Tắc nghẽn xoang: Sự tắc nghẽn trong các xoang mũi, do các yếu tố như polyp mũi hoặc dị ứng, có thể tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn sinh sôi và gây nhiễm trùng. Tắc nghẽn xoang khiến cho dịch nhầy không thể thoát ra ngoài, gây ứ đọng và nhiễm khuẩn.

• Virus: Viêm xoang cấp mủ cũng có thể khởi phát từ một bệnh viêm mũi do virus, thường là do cảm cúm hoặc cảm lạnh thông thường. Trong trường hợp này, virus làm suy giảm khả năng phòng vệ tự nhiên của niêm mạc mũi, khiến vi khuẩn dễ dàng xâm nhập và gây nhiễm trùng.

• Nhiễm trùng đường hô hấp trên: Viêm mũi hoặc viêm họng do vi khuẩn hoặc virus cũng có thể lan rộng xuống các xoang, gây ra viêm xoang cấp mủ.

• Hút thuốc lá và ô nhiễm không khí: Các chất độc hại từ khói thuốc hoặc ô nhiễm môi trường có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm trong xoang.

• Dị ứng: Những người bị dị ứng mũi mãn tính có nguy cơ cao mắc phải viêm xoang cấp mủ, vì phản ứng dị ứng gây sưng viêm niêm mạc mũi, làm cản trở lưu thông dịch trong xoang và dễ dẫn đến nhiễm trùng.

Đối tượng dễ mắc viêm xoang cấp mủ

Viêm xoang cấp mủ có thể ảnh hưởng đến mọi đối tượng, nhưng có một số nhóm người có nguy cơ cao hơn. Dưới đây là các đối tượng dễ mắc bệnh:

• Người bị dị ứng mũi: Những người có tiền sử dị ứng mũi hoặc viêm mũi dị ứng dễ bị viêm xoang cấp mủ vì niêm mạc mũi của họ dễ bị viêm và tắc nghẽn, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.

• Người có bệnh lý về mũi, xoang: Những người bị polyp mũi, vẹo vách ngăn mũi hoặc các vấn đề cấu trúc khác của mũi có nguy cơ cao bị viêm xoang. Những vấn đề này làm cản trở dòng chảy của dịch nhầy và tạo điều kiện cho vi khuẩn gây nhiễm trùng.

• Người có hệ miễn dịch yếu: Những người có hệ miễn dịch suy yếu, do bệnh lý như HIV/AIDS, tiểu đường hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch, dễ bị viêm xoang cấp mủ vì cơ thể không đủ sức chống lại nhiễm trùng.

• Người hút thuốc lá: Khói thuốc lá làm hư hại niêm mạc mũi và xoang, làm suy yếu khả năng tự bảo vệ của đường hô hấp, tăng nguy cơ mắc viêm xoang cấp mủ.

• Người tiếp xúc với ô nhiễm không khí: Môi trường sống hoặc làm việc có ô nhiễm không khí, như bụi bẩn, hóa chất hoặc khí độc, có thể làm tổn thương niêm mạc mũi và làm tăng khả năng viêm xoang.

• Trẻ em và người già: Trẻ em có hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ, trong khi người già có sức đề kháng yếu, dễ bị các bệnh viêm xoang, bao gồm viêm xoang cấp mủ.

Biến chứng của viêm xoang cấp mủ

Viêm xoang cấp mủ nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là một số biến chứng phổ biến mà bệnh nhân có thể gặp phải:

• Viêm tai giữa: Viêm xoang cấp mủ có thể lan rộng từ vùng mũi và xoang đến tai, gây ra viêm tai giữa. Đây là một biến chứng thường gặp ở trẻ em và có thể dẫn đến đau tai, giảm thính lực và nhiễm trùng tai mãn tính nếu không được xử lý kịp thời.

• Viêm phế quản và viêm phổi: Nếu nhiễm trùng trong xoang mũi không được kiểm soát, vi khuẩn có thể xâm nhập vào đường hô hấp dưới, gây ra viêm phế quản hoặc viêm phổi. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với người già và người có bệnh lý nền.

• Áp xe não: Một trong những biến chứng nghiêm trọng và hiếm gặp của viêm xoang cấp mủ là áp xe não. Nhiễm trùng từ các xoang có thể lan đến não, dẫn đến viêm màng não hoặc áp xe trong não. Đây là một tình trạng đe dọa tính mạng và cần được cấp cứu y tế ngay lập tức.

• Viêm xương (viêm xương xoang): Viêm xoang cấp mủ cũng có thể lan đến xương xung quanh xoang, gây viêm xương (osteomyelitis). Viêm xương có thể dẫn đến đau dữ dội và làm suy giảm chức năng của các cơ quan liên quan.

• Mất khứu giác: Viêm xoang cấp mủ kéo dài có thể làm tổn thương niêm mạc mũi và xoang, ảnh hưởng đến khả năng khứu giác. Mất khứu giác là một triệu chứng phổ biến ở bệnh nhân viêm xoang mủ và có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.

• Nhiễm trùng huyết: Trong một số trường hợp nặng, viêm xoang cấp mủ có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết, đặc biệt khi vi khuẩn xâm nhập vào máu. Nhiễm trùng huyết là tình trạng nguy hiểm, có thể gây suy đa cơ quan và đe dọa tính mạng.

Chẩn đoán viêm xoang cấp mủ

Chẩn đoán viêm xoang cấp mủ thường dựa vào các triệu chứng lâm sàng và kết quả từ các xét nghiệm cận lâm sàng. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán chủ yếu:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám và hỏi về triệu chứng của bệnh nhân, bao gồm mức độ đau, tình trạng nghẹt mũi, chảy mủ, sốt, và các triệu chứng khác. Việc kiểm tra các dấu hiệu viêm nhiễm và sưng ở khu vực xoang mũi là bước đầu tiên trong việc chẩn đoán bệnh.

• Chụp X-quang xoang: Một trong những phương pháp phổ biến để chẩn đoán viêm xoang cấp mủ là chụp X-quang xoang. Kết quả chụp X-quang giúp bác sĩ xác định sự hiện diện của dịch mủ trong các xoang và mức độ tổn thương của niêm mạc xoang. Tuy nhiên, chụp X-quang đôi khi không đủ nhạy cảm để phát hiện tình trạng viêm nhẹ.

• CT scan xoang: Chụp cắt lớp vi tính (CT scan) là phương pháp chẩn đoán chính xác hơn, giúp hình ảnh rõ ràng hơn về tình trạng nhiễm trùng trong các xoang và các cấu trúc xung quanh. CT scan giúp phát hiện các vấn đề như tắc nghẽn, viêm nặng hoặc các biến chứng như polyp mũi.

• Nội soi mũi xoang: Phương pháp nội soi mũi xoang cho phép bác sĩ trực tiếp quan sát bên trong các xoang mũi và xác định nguyên nhân gây viêm, như polyp, dị vật hay nhiễm trùng. Đây là phương pháp rất hữu ích trong việc xác định mức độ tổn thương và đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp.

• Xét nghiệm dịch mũi: Để xác định loại vi khuẩn hoặc virus gây nhiễm trùng, bác sĩ có thể lấy mẫu dịch mũi để xét nghiệm vi khuẩn. Kết quả xét nghiệm này sẽ giúp bác sĩ lựa chọn thuốc kháng sinh phù hợp và điều trị hiệu quả hơn.

• Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm máu có thể được thực hiện để đánh giá tình trạng nhiễm trùng trong cơ thể. Xét nghiệm này giúp bác sĩ xác định mức độ nhiễm trùng và xem xét khả năng có các biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng huyết.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm xoang cấp mủ

Viêm xoang cấp mủ nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là các tình huống khi người bệnh cần tìm đến bác sĩ ngay:

• Khi cơn đau xoang trở nên nghiêm trọng và kéo dài: Nếu bạn gặp phải cơn đau nhức dữ dội ở vùng trán, mặt, mắt hoặc sau đầu kéo dài mà không giảm, đây có thể là dấu hiệu của viêm xoang cấp mủ nặng. Đặc biệt khi cơn đau không thuyên giảm dù đã dùng thuốc giảm đau.

• Chảy mủ mũi có mùi hôi kéo dài: Nếu dịch mũi có mùi hôi hoặc đặc, màu vàng xanh và không giảm sau vài ngày, bạn nên thăm khám bác sĩ. Điều này có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng nặng trong xoang.

• Sốt cao và không giảm: Sốt kéo dài trên 38 độ C, đặc biệt nếu kèm theo cảm giác ớn lạnh và mệt mỏi, có thể chỉ ra rằng nhiễm trùng đã lan rộng và cần được điều trị ngay lập tức.

• Khó thở và nghẹt mũi nghiêm trọng: Nếu bạn cảm thấy khó thở do nghẹt mũi và không thể hít thở bình thường, điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt hàng ngày và cần can thiệp y tế.

• Mất khứu giác: Viêm xoang cấp mủ có thể ảnh hưởng đến khả năng khứu giác. Nếu bạn mất khứu giác trong một thời gian dài mà không thấy sự cải thiện, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ.

• Triệu chứng không giảm sau vài ngày điều trị tại nhà: Nếu bạn đã thử các biện pháp điều trị tại nhà như xịt mũi, thuốc giảm đau mà triệu chứng vẫn không thuyên giảm sau vài ngày, có thể bạn cần được bác sĩ khám và điều trị chuyên sâu.

Phòng ngừa viêm xoang cấp mủ

Mặc dù không thể hoàn toàn ngăn ngừa viêm xoang cấp mủ, nhưng có một số biện pháp giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và hạn chế tình trạng bệnh tái phát:

• Giữ vệ sinh mũi họng sạch sẽ: Thường xuyên rửa mũi bằng nước muối sinh lý giúp loại bỏ bụi bẩn, vi khuẩn và giảm tắc nghẽn mũi. Đây là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để bảo vệ sức khỏe mũi xoang.

• Tránh tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng: Các yếu tố như phấn hoa, bụi bẩn, khói thuốc và ô nhiễm không khí có thể kích thích viêm mũi dị ứng và tăng nguy cơ viêm xoang cấp mủ. Để giảm nguy cơ, bạn nên tránh tiếp xúc với các tác nhân này, đặc biệt trong mùa cao điểm của dị ứng.

• Điều trị sớm các bệnh lý về mũi xoang: Nếu bạn có vấn đề với mũi hoặc xoang như polyp mũi, vẹo vách ngăn hoặc viêm mũi dị ứng, hãy điều trị dứt điểm các bệnh lý này để ngăn ngừa viêm xoang tái phát.

• Duy trì sức khỏe tốt và tăng cường miễn dịch: Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, tập thể dục đều đặn và ngủ đủ giấc giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng, bao gồm viêm xoang cấp mủ.

• Tránh hút thuốc và khói thuốc: Hút thuốc làm hư hại niêm mạc mũi và xoang, làm giảm khả năng bảo vệ tự nhiên của cơ thể. Việc tránh xa khói thuốc không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe mà còn giảm nguy cơ bị viêm xoang.

• Sử dụng thuốc đúng cách: Khi bị cảm lạnh hoặc viêm mũi, cần sử dụng thuốc đúng chỉ dẫn của bác sĩ để tránh các biến chứng. Sử dụng thuốc kháng sinh không đúng cách có thể làm tăng nguy cơ kháng thuốc và gây nhiễm trùng mạn tính.

• Tạo môi trường sống sạch sẽ: Giữ không gian sống sạch sẽ, thông thoáng và tránh sự tích tụ của bụi bẩn, nấm mốc trong nhà. Việc này có thể giúp giảm thiểu nguy cơ viêm xoang do các tác nhân môi trường.

Phương pháp điều trị viêm xoang cấp mủ

Việc điều trị viêm xoang cấp mủ nhằm giảm đau, kiểm soát nhiễm trùng và ngăn ngừa các biến chứng. Tùy thuộc vào mức độ và nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp, bao gồm cả thuốc Tây y và các biện pháp hỗ trợ.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Các loại thuốc Tây y thường được sử dụng để điều trị viêm xoang cấp mủ, bao gồm thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau, thuốc giảm viêm và thuốc xịt mũi. Đây là những phương pháp hiệu quả để kiểm soát nhiễm trùng và làm giảm triệu chứng.

• Kháng sinh: Việc sử dụng kháng sinh là cần thiết nếu viêm xoang cấp mủ do nhiễm trùng vi khuẩn. Thuốc kháng sinh như Amoxicillin, Amoxicillin-clavulanate (Augmentin) hoặc Cefuroxime thường được chỉ định. Nếu bệnh nhân có dị ứng hoặc không đáp ứng với nhóm thuốc này, bác sĩ có thể kê thêm các loại kháng sinh khác như Doxycycline hoặc Levofloxacin.

• Thuốc giảm đau và hạ sốt: Các thuốc giảm đau như Paracetamol hoặc Ibuprofen có tác dụng làm giảm đau và hạ sốt, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn. Ibuprofen còn có tác dụng giảm viêm, giúp giảm sưng tấy tại vùng xoang.

• Thuốc xịt mũi: Các thuốc xịt mũi chứa Xylometazoline hoặc Oxymetazoline giúp giảm nghẹt mũi tạm thời, giúp người bệnh dễ thở hơn. Tuy nhiên, thuốc xịt mũi này chỉ nên dùng trong thời gian ngắn để tránh tác dụng phụ như phụ thuộc vào thuốc.

• Thuốc corticosteroid: Nếu viêm xoang cấp mủ kéo dài và có sự tham gia của viêm mũi dị ứng, thuốc steroid dạng xịt như Fluticasone hoặc Budesonide có thể giúp giảm viêm và kiểm soát triệu chứng.

Điều trị bằng phương pháp phẫu thuật

Trong những trường hợp viêm xoang cấp mủ không đáp ứng với thuốc, hoặc khi có sự tắc nghẽn nghiêm trọng trong xoang, phẫu thuật có thể được chỉ định. Phẫu thuật xoang giúp làm sạch xoang, loại bỏ polyp hoặc mở thông các xoang bị tắc.

• Phẫu thuật nội soi xoang: Đây là phương pháp phổ biến để điều trị viêm xoang cấp mủ, giúp bác sĩ tiếp cận các xoang mũi mà không cần mở rộng vết mổ. Phẫu thuật này có thể giúp loại bỏ mủ, polyp và làm thông thoáng các xoang bị tắc.

• Phẫu thuật mở xoang: Trong trường hợp viêm xoang nặng, không thể điều trị bằng nội soi, phẫu thuật mở có thể được thực hiện để loại bỏ nhiễm trùng và làm sạch các xoang.

Điều trị hỗ trợ và biện pháp tự chăm sóc

Bên cạnh việc sử dụng thuốc và phẫu thuật, các biện pháp hỗ trợ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm triệu chứng viêm xoang cấp mủ và cải thiện chất lượng sống của người bệnh.

• Xông mũi với hơi nước: Sử dụng hơi nước để xông mũi có thể giúp làm loãng dịch nhầy, giảm tắc nghẽn và tạo cảm giác dễ thở hơn. Bạn có thể thêm vài giọt tinh dầu bạc hà hoặc eucalyptus vào nước xông để tăng hiệu quả.

• Rửa mũi bằng dung dịch muối sinh lý: Rửa mũi hàng ngày với dung dịch muối sinh lý giúp làm sạch xoang, loại bỏ bụi bẩn và vi khuẩn, từ đó giúp giảm viêm nhiễm.

• Tăng cường chế độ ăn uống và nghỉ ngơi: Bổ sung đầy đủ vitamin C, D và các khoáng chất như kẽm giúp tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ hệ miễn dịch trong việc chống lại nhiễm trùng. Đồng thời, cần nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thời gian phục hồi.

Điều trị viêm xoang cấp mủ bằng Đông y

Ngoài phương pháp Tây y, điều trị viêm xoang cấp mủ cũng có thể kết hợp với các biện pháp Đông y để làm giảm triệu chứng và hỗ trợ phục hồi. Các bài thuốc Đông y tập trung vào việc điều hòa khí huyết, thanh nhiệt giải độc và tiêu viêm.

• Bài thuốc từ các thảo dược: Một số thảo dược như Bạch chỉ, Cúc hoa, Xuyên khung có thể giúp làm giảm đau nhức và thông thoáng các xoang bị tắc. Ngoài ra, một số bài thuốc giúp bổ khí, giải độc như Sinh địa và Hoàng kỳ có thể hỗ trợ điều trị lâu dài và ngăn ngừa tái phát.

• Châm cứu và xoa bóp: Châm cứu và xoa bóp có thể được sử dụng để cải thiện tuần hoàn máu, giảm viêm và giảm đau nhức cho bệnh nhân viêm xoang cấp mủ. Các huyệt đạo như Nhân trung, Tiền đỉnh và Đại chùy được kích thích để làm giảm tắc nghẽn và hỗ trợ lưu thông khí huyết.

Viêm xoang cấp mủ là một bệnh lý nghiêm trọng cần được điều trị kịp thời và hiệu quả. Việc kết hợp các phương pháp điều trị Tây y với biện pháp hỗ trợ từ Đông y có thể giúp giảm nhanh các triệu chứng và ngăn ngừa bệnh tái phát.

Xem thêm

[REVIEW] Hiệu quả bài thuốc tai mũi họng ĐỖ MINH ĐƯỜNG chứng minh qua phản hồi từ người bệnh

Ký sự “Vàng” đại ngàn Kỳ I: Tìm về nguồn cội bài thuốc viêm xoang Đỗ Minh Đường 150 năm tuổi