Viêm Khớp Mãn Tính: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Viêm khớp mãn tính là một trong những bệnh lý xương khớp phổ biến, gây ra những cơn đau dai dẳng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Bệnh thường phát triển chậm và kéo dài, với những triệu chứng như sưng, cứng khớp, giảm khả năng vận động. Viêm khớp mãn tính không chỉ gặp ở người lớn tuổi mà còn có thể xuất hiện ở người trẻ, đặc biệt là do yếu tố di truyền, lối sống ít vận động hay chấn thương. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể làm giảm tiến triển của bệnh và cải thiện tình trạng sức khỏe cho người bệnh.

Định nghĩa và phân loại viêm khớp mãn tính

Viêm khớp mãn tính là một tình trạng viêm kéo dài ở các khớp, có thể gây tổn thương cấu trúc khớp và ảnh hưởng đến khả năng vận động. Đây là một bệnh lý phổ biến, đặc biệt là ở những người trưởng thành và người cao tuổi. Bệnh có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố di truyền, sự lão hóa tự nhiên, hoặc do các yếu tố môi trường như chấn thương, lối sống thiếu vận động.

Viêm khớp mãn tính được phân thành nhiều loại, trong đó hai dạng phổ biến nhất là viêm khớp dạng thấp và thoái hóa khớp. Viêm khớp dạng thấp là một bệnh tự miễn, nơi hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào các mô khớp. Trong khi đó, thoái hóa khớp là tình trạng hao mòn sụn khớp do quá trình lão hóa hoặc chịu tác động từ các yếu tố cơ học, dẫn đến viêm và đau đớn kéo dài.

Bên cạnh đó, một số dạng viêm khớp khác cũng có thể được xếp vào nhóm bệnh mãn tính, như viêm khớp vẩy nến, viêm khớp gout, hoặc viêm khớp do nhiễm trùng. Mỗi dạng bệnh có những đặc điểm và nguyên nhân khác nhau, nhưng tất cả đều có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh.

Triệu chứng của viêm khớp mãn tính

Các triệu chứng của viêm khớp mãn tính có thể xuất hiện từ từ và tiến triển theo thời gian, khiến bệnh nhân khó nhận biết và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, các triệu chứng chính thường bao gồm đau, sưng, cứng khớp và giảm khả năng vận động.

Đau khớp là triệu chứng rõ ràng nhất của viêm khớp mãn tính. Cảm giác đau có thể tăng lên khi khớp được sử dụng hoặc khi thời tiết thay đổi. Sự sưng tấy và viêm tại các khớp là một dấu hiệu khác, đặc biệt khi khớp có sự nóng đỏ. Cứng khớp, đặc biệt là vào buổi sáng khi thức dậy, là triệu chứng điển hình của viêm khớp dạng thấp, trong khi thoái hóa khớp thường gây ra tình trạng cứng và đau khi di chuyển.

Ngoài ra, một số bệnh nhân có thể cảm thấy mệt mỏi, sốt nhẹ hoặc giảm cân không rõ nguyên nhân, đặc biệt là trong trường hợp viêm khớp dạng thấp. Những triệu chứng này có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của người bệnh, làm giảm chất lượng cuộc sống.

Trong các trường hợp nặng, viêm khớp mãn tính có thể dẫn đến biến dạng khớp, làm hạn chế khả năng di chuyển hoặc thậm chí gây tàn tật. Các triệu chứng này có thể thay đổi và tiến triển theo từng giai đoạn, vì vậy việc theo dõi và điều trị sớm là rất quan trọng để kiểm soát bệnh.

Nguyên nhân gây viêm khớp mãn tính

Viêm khớp mãn tính có thể do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả yếu tố di truyền, lối sống và các vấn đề liên quan đến cơ thể. Việc hiểu rõ nguyên nhân giúp hỗ trợ trong việc phòng ngừa và điều trị bệnh. Dưới đây là một số nguyên nhân chính:

• Di truyền: Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển viêm khớp mãn tính. Nếu trong gia đình có người mắc bệnh, nguy cơ mắc bệnh của các thế hệ sau sẽ cao hơn.
• Lão hóa: Khi tuổi tác tăng lên, quá trình lão hóa làm giảm độ đàn hồi của sụn khớp, khiến khớp dễ bị tổn thương và viêm.
• Chấn thương khớp: Các chấn thương do tai nạn hoặc va chạm trong quá khứ có thể dẫn đến sự phát triển của viêm khớp mãn tính. Những vết thương này làm tổn thương các cấu trúc của khớp, tạo điều kiện cho viêm nhiễm.
• Cân nặng và béo phì: Cân nặng dư thừa là một yếu tố nguy cơ lớn, đặc biệt đối với các khớp chịu trọng lực như khớp gối và hông. Áp lực gia tăng lên các khớp có thể khiến chúng bị viêm và hư hại.
• Yếu tố tự miễn: Viêm khớp dạng thấp là một bệnh tự miễn, trong đó hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào các mô khớp, dẫn đến tình trạng viêm mãn tính.
• Nhiễm trùng: Một số trường hợp viêm khớp mãn tính có thể liên quan đến nhiễm trùng khớp. Vi khuẩn hoặc virus có thể tấn công khớp, gây viêm kéo dài.
• Tình trạng viêm toàn thân: Các bệnh lý như vẩy nến hoặc bệnh Crohn cũng có thể gây viêm khớp, đặc biệt là khi tình trạng viêm lan rộng trong cơ thể.

Đối tượng có nguy cơ mắc viêm khớp mãn tính

Viêm khớp mãn tính có thể ảnh hưởng đến mọi đối tượng, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao hơn do đặc điểm cơ thể hoặc thói quen sinh hoạt. Những đối tượng này cần lưu ý và theo dõi sức khỏe khớp thường xuyên để giảm thiểu nguy cơ phát triển bệnh.

• Người cao tuổi: Viêm khớp mãn tính phổ biến nhất ở người lớn tuổi, đặc biệt là viêm khớp thoái hóa. Khi càng lớn tuổi, quá trình tái tạo sụn khớp càng chậm, dẫn đến hao mòn và viêm khớp.
• Phụ nữ: Phụ nữ, đặc biệt là sau độ tuổi trung niên, có nguy cơ mắc viêm khớp dạng thấp cao hơn nam giới. Hormon và các yếu tố sinh lý khác có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của bệnh.
• Người thừa cân hoặc béo phì: Trọng lượng cơ thể dư thừa tạo áp lực lớn lên các khớp, đặc biệt là khớp gối và hông, dẫn đến viêm khớp mãn tính sớm hơn.
• Người có tiền sử gia đình bị viêm khớp: Nếu trong gia đình có người mắc viêm khớp mãn tính, nguy cơ mắc bệnh của các thành viên khác sẽ cao hơn, đặc biệt là trong trường hợp viêm khớp dạng thấp.
• Người có nghề nghiệp đặc thù: Những người làm công việc đòi hỏi hoạt động thể chất nhiều như xây dựng, vận động viên thể thao, hoặc những nghề phải đứng lâu, mang vác nặng dễ mắc các vấn đề về khớp.
• Người bị chấn thương khớp trước đó: Những người từng bị chấn thương khớp, đặc biệt là chấn thương không được điều trị kịp thời, có nguy cơ phát triển viêm khớp mãn tính cao hơn.
• Người mắc các bệnh tự miễn: Những bệnh như lupus, vẩy nến, hoặc các bệnh đường ruột như bệnh Crohn có thể làm tăng nguy cơ phát triển viêm khớp mãn tính, đặc biệt là trong các trường hợp viêm khớp vẩy nến.

Biến chứng của viêm khớp mãn tính

Viêm khớp mãn tính không chỉ gây đau đớn và khó khăn trong việc vận động mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Các biến chứng này thường xuất hiện khi bệnh không được điều trị kịp thời hoặc không được kiểm soát hiệu quả. Dưới đây là một số biến chứng phổ biến mà người bệnh có thể gặp phải:

• Biến dạng khớp: Khi viêm khớp mãn tính kéo dài, sụn khớp sẽ bị phá hủy và các khớp có thể bị biến dạng. Điều này làm giảm khả năng di chuyển, khiến người bệnh không thể thực hiện các hoạt động bình thường và có thể dẫn đến tàn tật vĩnh viễn.
• Mất khả năng vận động: Cứng khớp và đau kéo dài khiến cho việc di chuyển trở nên khó khăn. Nếu không được điều trị, tình trạng này có thể làm giảm khả năng lao động và sinh hoạt của người bệnh.
• Viêm cơ và mô mềm: Viêm khớp mãn tính có thể không chỉ ảnh hưởng đến khớp mà còn lan sang các mô mềm xung quanh, bao gồm cơ, gân và dây chằng. Tình trạng này có thể gây đau nhức toàn thân và làm tăng sự mệt mỏi.
• Tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch: Các nghiên cứu cho thấy viêm khớp dạng thấp và các dạng viêm khớp mãn tính khác có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Viêm mãn tính trong cơ thể có thể ảnh hưởng đến mạch máu và làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Loãng xương: Viêm khớp mãn tính, đặc biệt là viêm khớp dạng thấp, có thể làm giảm mật độ xương, dẫn đến loãng xương. Điều này khiến người bệnh dễ bị gãy xương, đặc biệt khi gặp tai nạn hoặc va chạm.
• Vấn đề về sức khỏe tâm lý: Đau mạn tính và sự hạn chế trong vận động có thể dẫn đến lo âu, trầm cảm và các vấn đề tâm lý khác. Người bệnh thường xuyên cảm thấy bất lực và căng thẳng khi không thể duy trì các hoạt động bình thường.
• Khả năng phục hồi sau phẫu thuật thấp: Trong trường hợp viêm khớp cần phẫu thuật thay khớp, người bệnh viêm khớp mãn tính có thể gặp khó khăn trong quá trình phục hồi. Sự viêm nhiễm và tổn thương mô có thể làm giảm hiệu quả của phẫu thuật và kéo dài thời gian hồi phục.

Chẩn đoán viêm khớp mãn tính

Chẩn đoán viêm khớp mãn tính đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Do triệu chứng bệnh có thể tương tự với các vấn đề khác về khớp hoặc bệnh lý khác, việc chẩn đoán chính xác là một yếu tố then chốt giúp định hướng điều trị. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán viêm khớp mãn tính:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành khám trực tiếp và hỏi về các triệu chứng, lịch sử bệnh lý của người bệnh. Các dấu hiệu như sưng, đỏ, cứng khớp và đau nhức sẽ được kiểm tra kỹ càng để đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh.
• Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm như tốc độ lắng máu (ESR) và protein C-reactive (CRP) có thể giúp phát hiện mức độ viêm trong cơ thể. Bên cạnh đó, xét nghiệm kháng thể tự miễn như RF (rheumatoid factor) hoặc anti-CCP (cyclic citrullinated peptide) có thể giúp xác định viêm khớp dạng thấp.
• Chụp X-quang: Đây là phương pháp hình ảnh quan trọng giúp bác sĩ quan sát sự thay đổi cấu trúc của khớp, bao gồm các dấu hiệu tổn thương sụn, xương hoặc sự hình thành gai xương. Chụp X-quang có thể giúp xác định mức độ viêm và thoái hóa khớp.
• Siêu âm khớp: Siêu âm khớp giúp đánh giá tình trạng viêm và sưng tấy tại các khớp. Phương pháp này có thể phát hiện sự tồn tại của dịch khớp hoặc tình trạng tổn thương sụn khớp.
• MRI (Chụp cộng hưởng từ): MRI cung cấp hình ảnh chi tiết về các mô mềm xung quanh khớp, giúp phát hiện tổn thương trong các gân, dây chằng và sụn khớp. Đây là phương pháp chính xác trong việc chẩn đoán viêm khớp mãn tính ở giai đoạn sớm.
• Khám chức năng khớp: Đánh giá khả năng vận động và phạm vi chuyển động của khớp cũng rất quan trọng. Bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh thực hiện các động tác đơn giản để kiểm tra mức độ cứng khớp và khả năng di chuyển.
• Xét nghiệm dịch khớp: Nếu có nghi ngờ viêm nhiễm, bác sĩ có thể lấy mẫu dịch từ khớp bị viêm để xét nghiệm. Điều này giúp phát hiện vi khuẩn, virus hoặc tinh thể urat (trong viêm khớp gout).

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị viêm khớp mãn tính?

Viêm khớp mãn tính là một bệnh lý có thể tiến triển chậm nhưng kéo dài và gây ra nhiều khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày. Việc nhận diện các dấu hiệu cần thiết để thăm khám kịp thời là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng. Dưới đây là những tình huống bạn cần gặp bác sĩ ngay khi có triệu chứng viêm khớp mãn tính:

• Đau khớp kéo dài: Nếu bạn cảm thấy cơn đau ở các khớp kéo dài, không thuyên giảm dù đã sử dụng thuốc giảm đau hoặc nghỉ ngơi, đây là dấu hiệu cho thấy tình trạng viêm có thể đang tiến triển và cần được điều trị kịp thời.
• Khớp bị sưng, đỏ và nóng: Sưng, đỏ và cảm giác nóng tại các khớp là biểu hiện của tình trạng viêm nhiễm. Nếu các dấu hiệu này xuất hiện và không giảm sau khi sử dụng thuốc hoặc phương pháp điều trị tại nhà, bạn cần gặp bác sĩ để kiểm tra tình trạng viêm.
• Cứng khớp vào buổi sáng: Nếu bạn thường xuyên cảm thấy cứng khớp vào mỗi sáng khi thức dậy, đặc biệt là khớp gối, cổ tay, hoặc bàn tay, đó có thể là dấu hiệu của viêm khớp dạng thấp, bệnh lý mãn tính có thể gây tổn thương vĩnh viễn nếu không điều trị kịp thời.
• Giảm khả năng vận động: Khi bạn không thể thực hiện các hoạt động sinh hoạt hàng ngày như đi lại, lên xuống cầu thang, hoặc cầm nắm đồ vật do khớp bị cứng hoặc đau, điều này cho thấy tình trạng bệnh đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
• Mệt mỏi và sốt: Cảm giác mệt mỏi không rõ nguyên nhân hoặc sốt nhẹ, đặc biệt là khi kết hợp với các triệu chứng viêm khớp, có thể là dấu hiệu của tình trạng viêm toàn thân hoặc viêm khớp dạng thấp, và cần được kiểm tra để có phương pháp điều trị phù hợp.
• Khớp bị biến dạng: Nếu bạn thấy khớp bắt đầu có dấu hiệu biến dạng, như ngón tay hoặc ngón chân bị cong hoặc khó di chuyển bình thường, đây là dấu hiệu cho thấy bệnh đã tiến triển đến giai đoạn nghiêm trọng và cần can thiệp y tế ngay.

Phòng ngừa viêm khớp mãn tính

Viêm khớp mãn tính có thể gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Mặc dù không thể hoàn toàn ngăn ngừa bệnh, nhưng các biện pháp phòng ngừa có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc làm chậm tiến triển của bệnh. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Cân nặng dư thừa là yếu tố quan trọng làm tăng áp lực lên các khớp, đặc biệt là khớp gối và hông. Việc duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm gánh nặng cho các khớp và hạn chế nguy cơ viêm khớp mãn tính.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập thể dục nhẹ nhàng, như đi bộ, bơi lội hoặc yoga, có thể giúp duy trì sự linh hoạt của khớp, tăng cường cơ bắp và giảm cứng khớp. Thể dục đều đặn cũng giúp cải thiện tuần hoàn máu và giảm viêm trong cơ thể.
• Tránh chấn thương khớp: Các chấn thương khớp có thể tạo điều kiện cho viêm khớp mãn tính phát triển. Hãy luôn sử dụng bảo vệ khi tham gia các hoạt động thể thao hoặc lao động nặng, và tránh làm việc quá sức.
• Ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn uống cân đối, giàu canxi, vitamin D và omega-3 có thể giúp tăng cường sức khỏe xương khớp. Omega-3 có đặc tính chống viêm, giúp giảm các triệu chứng viêm khớp. Đồng thời, hạn chế thực phẩm có thể làm tăng viêm như đồ ăn chứa nhiều chất béo bão hòa và đường.
• Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể làm tăng mức độ viêm trong cơ thể. Các kỹ thuật giảm căng thẳng như thiền, hít thở sâu, hoặc các hoạt động thư giãn có thể giúp giảm nguy cơ phát triển các bệnh viêm khớp mãn tính.
• Theo dõi sức khỏe khớp thường xuyên: Đối với những người có tiền sử gia đình bị viêm khớp mãn tính, việc kiểm tra sức khỏe khớp định kỳ là rất quan trọng. Việc phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh sẽ giúp bạn can thiệp kịp thời và ngăn ngừa bệnh phát triển.
• Duy trì tư thế đúng khi làm việc: Một tư thế làm việc đúng có thể giúp giảm áp lực lên các khớp, đặc biệt là các khớp cổ, vai, lưng và hông. Cố gắng thay đổi tư thế khi ngồi lâu hoặc đứng lâu để tránh căng thẳng không cần thiết lên khớp.

Thông qua các biện pháp phòng ngừa này, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc viêm khớp mãn tính hoặc làm chậm tiến triển của bệnh nếu đã mắc phải.

Phương pháp điều trị viêm khớp mãn tính

Việc điều trị viêm khớp mãn tính đòi hỏi sự kết hợp giữa nhiều phương pháp để giảm thiểu triệu chứng, kiểm soát viêm và ngăn ngừa tổn thương khớp. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

Điều trị bằng thuốc Tây y

Các loại thuốc Tây y giúp giảm đau, giảm viêm và làm chậm tiến trình của bệnh. Phương pháp này có thể mang lại hiệu quả nhanh chóng trong việc kiểm soát triệu chứng của viêm khớp mãn tính.

• Thuốc giảm đau không kê đơn (NSAIDs): Những loại thuốc như ibuprofen (Advil), naproxen (Aleve) giúp giảm đau và giảm viêm hiệu quả. Tuy nhiên, việc sử dụng lâu dài có thể gây ảnh hưởng đến dạ dày và thận, vì vậy cần sử dụng dưới sự giám sát của bác sĩ.
• Thuốc chống thấp khớp (DMARDs): Thuốc như methotrexate (Trexall) hoặc leflunomide (Arava) giúp giảm các phản ứng tự miễn dịch và làm chậm quá trình viêm khớp, đặc biệt là trong viêm khớp dạng thấp.
• Thuốc sinh học: Đây là các thuốc nhắm mục tiêu vào các protein gây viêm trong cơ thể, ví dụ etanercept (Enbrel) và adalimumab (Humira), thường được sử dụng cho bệnh nhân không đáp ứng với các thuốc DMARDs truyền thống.
• Thuốc corticoid (steroid): Các thuốc như prednisone có tác dụng giảm viêm nhanh chóng và được sử dụng trong những đợt bùng phát viêm khớp mãn tính. Tuy nhiên, sử dụng lâu dài có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng như loãng xương, tiểu đường và tăng cân.

Điều trị bằng vật lý trị liệu và tập luyện

Vật lý trị liệu và các bài tập thể dục đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì khả năng vận động của khớp và giảm đau mạn tính. Các phương pháp này giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống mà không phụ thuộc hoàn toàn vào thuốc.

• Vật lý trị liệu: Các chuyên gia vật lý trị liệu sẽ thiết kế các bài tập để cải thiện khả năng vận động và tăng cường sức mạnh cơ bắp quanh các khớp bị viêm. Điều này giúp giảm bớt áp lực lên khớp, giảm đau và phòng ngừa các cơn đau tái phát.
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Các hoạt động như bơi lội, đi bộ và yoga giúp duy trì sự linh hoạt của khớp mà không gây thêm áp lực lên các khớp bị viêm. Những bài tập này có thể giúp giảm viêm và cứng khớp.
• Các kỹ thuật giảm đau: Vật lý trị liệu cũng có thể bao gồm việc sử dụng nhiệt hoặc lạnh để giảm đau và giảm sưng tấy, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn.

Phẫu thuật thay khớp

Khi viêm khớp mãn tính gây tổn thương nghiêm trọng đến các khớp và ảnh hưởng đến khả năng vận động, phẫu thuật thay khớp có thể là lựa chọn cuối cùng. Mặc dù đây là một phương pháp phức tạp và cần thời gian hồi phục dài, nhưng nó có thể giúp phục hồi chức năng khớp.

• Thay khớp gối hoặc khớp háng: Đây là những phẫu thuật phổ biến cho những bệnh nhân bị viêm khớp mãn tính nặng, nơi sụn khớp đã bị phá hủy hoàn toàn. Phẫu thuật giúp thay thế các khớp bị tổn thương bằng khớp nhân tạo, giúp giảm đau và cải thiện khả năng di chuyển.
• Phẫu thuật sửa chữa khớp: Đối với một số trường hợp, bác sĩ có thể thực hiện phẫu thuật để loại bỏ các phần bị tổn thương của khớp hoặc cắt bỏ các mô viêm, giúp khớp hoạt động tốt hơn.

Phương pháp Đông y và các liệu pháp bổ sung

Việc kết hợp các liệu pháp Đông y và các phương pháp bổ sung có thể giúp giảm đau và cải thiện sức khỏe tổng thể, hỗ trợ việc điều trị viêm khớp mãn tính.

• Châm cứu và xoa bóp: Châm cứu có thể giúp giảm đau và tăng lưu thông máu tại các khu vực khớp bị viêm. Xoa bóp cũng giúp thư giãn cơ bắp và giảm cứng khớp, từ đó giảm đau.
• Thảo dược Đông y: Một số thảo dược như nấm linh chi, nhân sâm hay sâm cau có tác dụng giảm viêm và cải thiện lưu thông máu, hỗ trợ điều trị viêm khớp mãn tính. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các phương pháp này để tránh tác dụng phụ không mong muốn.

Việc điều trị viêm khớp mãn tính cần kết hợp nhiều phương pháp khác nhau tùy thuộc vào tình trạng và mức độ bệnh. Bên cạnh việc sử dụng thuốc Tây y, các phương pháp bổ sung và phẫu thuật có thể mang lại hiệu quả lâu dài, giúp người bệnh duy trì cuộc sống sinh hoạt bình thường và giảm thiểu các triệu chứng khó chịu.