Chàm Tiếp Xúc: Nguyên Nhân Khởi Phát, Cách Chữa Và Phòng Ngừa

Chàm tiếp xúc là một dạng viêm da thường gặp, xảy ra khi da tiếp xúc với các chất gây kích ứng hoặc dị ứng. Bệnh gây ngứa ngáy, khó chịu và ảnh hưởng đến thẩm mỹ, sinh hoạt hàng ngày. Tìm hiểu nguyên nhân và cách điều trị chàm tiếp xúc sẽ giúp bạn bảo vệ làn da một cách hiệu quả.

Chàm tiếp xúc là bệnh gì?

Chàm tiếp xúc (hay viêm da tiếp xúc) là tình trạng viêm da xảy ra khi da tiếp xúc trực tiếp với các tác nhân từ môi trường, gây ra phản ứng viêm cục bộ. Có hai loại chàm tiếp xúc chính được phân chia như sau:

• Chàm tiếp xúc kích ứng: Xảy ra do da bị tổn thương khi tiếp xúc với các chất kích ứng mạnh như hóa chất, xà phòng, hoặc chất tẩy rửa.
• Chàm tiếp xúc dị ứng: Xảy ra khi cơ thể phản ứng quá mức với các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, mỹ phẩm, hoặc kim loại.

Hình ảnh về bệnh

Những nguyên nhân gây ra chàm tiếp xúc

Có thể phân chia thành các nhóm nguyên nhân cụ thể như sau:

Tiếp xúc với chất kích ứng

Chất kích ứng là nguyên nhân hàng đầu gây chàm tiếp xúc kích ứng. Các chất này làm hỏng hàng rào bảo vệ da, gây viêm và kích ứng tại chỗ.

• Hóa chất trong đời sống hàng ngày: Xà phòng, chất tẩy rửa, nước rửa bát. Nước giặt chứa chất tẩy mạnh, nước lau kính.
• Hóa chất công nghiệp: Dung môi như axeton, cồn công nghiệp. Axit, kiềm hoặc các chất phụ gia trong sản xuất.
• Dầu mỡ và nhiên liệu: Xăng dầu, dầu công nghiệp tiếp xúc lâu trên da.
• Thời tiết và yếu tố vật lý: Gió lạnh, nhiệt độ quá nóng hoặc độ ẩm thấp. Ma sát từ quần áo, giày dép hoặc công cụ lao động.

Những chất này gây tổn thương trực tiếp lên lớp sừng bảo vệ da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây viêm.

Dị ứng bởi các tác nhân từ ngoài môi trường

Chàm tiếp xúc dị ứng xuất hiện khi hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng mạnh với các chất gây dị ứng từ môi trường.

• Kim loại: Niken trong trang sức, dây đồng hồ, hoặc khuy quần áo. Crom trong xi mạ hoặc thuộc da.
• Mỹ phẩm và sản phẩm chăm sóc cá nhân: Nước hoa, kem dưỡng, hoặc son môi chứa hương liệu và chất bảo quản. Thuốc nhuộm tóc chứa chất paraphenylenediamine (PPD).
• Thực vật: Phấn hoa, nhựa cây thường xuân độc hoặc cây sơn.
• Cao su và nhựa: Latex trong găng tay cao su, dây thun. Các sản phẩm chứa nhựa epoxy hoặc keo dán.

Hệ miễn dịch nhận diện các chất này là “dị nguyên” và kích hoạt phản ứng dị ứng, gây ngứa ngáy và viêm da.

Các nguyên nhân khác

Ngoài các nguyên nhân chính, chàm tiếp xúc còn có thể xuất phát từ:

• Thực phẩm: Tiếp xúc trực tiếp với hải sản, ớt hoặc trái cây chứa axit như chanh, cam.
• Nước chứa clo: Nước hồ bơi hoặc nước máy chứa clo có thể làm khô và kích ứng da.
• Vi khuẩn và nấm: Tiếp xúc với vi khuẩn hoặc nấm mốc trong môi trường ẩm ướt.

Ai dễ bị chàm tiếp xúc?

Chàm tiếp xúc thường gặp ở những người có làn da nhạy cảm, cơ địa dị ứng hoặc làm việc trong môi trường tiếp xúc với hóa chất.

• Người có cơ địa nhạy cảm: Bao gồm người bị viêm da cơ địa, hen suyễn, hoặc tiền sử dị ứng.
• Trẻ nhỏ và người lớn tuổi: Da mỏng và khả năng bảo vệ kém khiến họ dễ bị kích ứng.
• Người làm việc với hóa chất: Công nhân, thợ làm tóc, nhân viên y tế tiếp xúc với chất tẩy, thuốc nhuộm, hoặc găng tay cao su.
• Người sử dụng mỹ phẩm: Sản phẩm chứa hương liệu, hóa chất dễ gây kích ứng.
• Người làm việc ngoài trời: Nông dân, làm vườn tiếp xúc với thực vật, phấn hoa.

Những đối tượng này cần chú ý bảo vệ da, tránh tiếp xúc với tác nhân kích ứng và sử dụng biện pháp phòng ngừa phù hợp.

Biểu hiện của bệnh chàm tiếp xúc thế nào?

Biểu hiện của bệnh thường rõ ràng và đặc trưng, giúp bác sĩ dễ dàng chẩn đoán.

• Ngứa: Là triệu chứng điển hình và thường xuất hiện sớm nhất. Mức độ ngứa có thể thay đổi từ nhẹ đến rất dữ dội, gây khó chịu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
• Đỏ da: Vùng da tiếp xúc với chất kích ứng hoặc dị nguyên thường xuất hiện các mảng đỏ. Mức độ ửng đỏ có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng.
• Sưng: Vùng da bị ảnh hưởng bị sưng lên, tạo thành các nốt sẩn hoặc phù.
• Nổi mụn nước: Xuất hiện các mụn nước nhỏ li ti trên vùng da bị ảnh hưởng. Mụn nước dễ bị vỡ ra, gây chảy dịch và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
• Bong vảy: Da bị bong tróc, tạo thành vảy. Vảy có thể có màu trắng hoặc xám.

Vị trí xuất hiện của chàm:

Vị trí chàm tiếp xúc thường phụ thuộc vào vị trí tiếp xúc với chất kích ứng hoặc dị nguyên.

• Tiếp xúc với xà phòng: Thường xuất hiện ở lòng bàn tay, kẽ ngón tay.
• Tiếp xúc với trang sức: Chàm chủ yếu tập trung ở vị trí đeo trang sức, như cổ tay, cổ.
• Tiếp xúc với hóa chất: Chàm thường gặp ở vị trí tiếp xúc trực tiếp với hóa chất, như tay, mặt.

Chàm tiếp xúc có phải bệnh lý nguy hiểm không?

Chàm tiếp xúc thường không phải là một bệnh lý nguy hiểm đe dọa tính mạng. Tuy nhiên, nó có thể gây ra nhiều khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, đặc biệt khi không được điều trị đúng cách. Cụ thể gồm:

• Nhiễm trùng da: Do gãi nhiều, làm vỡ các mụn nước, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
• Da dày sừng: Vùng da bị ảnh hưởng trở nên dày và sần sùi, khó điều trị hơn.
• Ảnh hưởng tâm lý: Ngứa ngáy, khó chịu kéo dài có thể gây ra căng thẳng, lo âu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Làm thế nào để chẩn đoán?

Để chẩn đoán chính xác bệnh chàm tiếp xúc, bác sĩ sẽ dựa vào nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là một số phương pháp được sử dụng:

Khám lâm sàng:

• Quan sát các biểu hiện: Bác sĩ quan sát kỹ các vùng da bị ảnh hưởng, chú ý đến vị trí, hình dạng, màu sắc của các tổn thương da như mẩn đỏ, mụn nước, vảy…
• Hỏi về tiền sử bệnh: Các triệu chứng, thời gian xuất hiện, các yếu tố có thể gây kích ứng da (như tiếp xúc với hóa chất, mỹ phẩm,…) và các bệnh lý da liễu khác mà bạn từng mắc phải.

Xét nghiệm dị ứng:

• Thử nghiệm áp da: Bác sĩ sẽ dán các miếng vá chứa các chất nghi ngờ gây dị ứng lên da bạn. Sau một thời gian, bác sĩ sẽ kiểm tra xem có phản ứng nào xảy ra ở vị trí dán vá hay không.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp xác định các kháng thể đặc hiệu trong máu, giúp xác định chất gây dị ứng.

Sinh thiết da: Lấy một mẫu nhỏ da để soi dưới kính hiển vi, giúp loại trừ các bệnh lý da khác có triệu chứng tương tự.

Biện pháp điều trị chàm tiếp xúc tốt nhất

Chàm tiếp xúc là bệnh lý gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực tới chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Cần điều trị sớm bằng các biện pháp sau đây:

Thuốc Tây chữa chàm tiếp xúc

Thuốc Tây y đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các triệu chứng khó chịu của chàm tiếp xúc. Các loại thuốc này giúp giảm viêm, ngứa, ngăn ngừa nhiễm trùng và hỗ trợ phục hồi hàng rào bảo vệ da.

Tùy vào tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc bôi, thuốc uống hoặc kết hợp cả hai để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất.

Thuốc bôi ngoài da:

Corticosteroid dạng bôi

• Công dụng: Giảm viêm, ngứa, ửng đỏ da. Đây là loại thuốc bôi phổ biến nhất trong điều trị chàm tiếp xúc cấp tính.
• Các loại thường dùng: Hydrocortisone (nhẹ), Betamethasone (trung bình), Clobetasol (mạnh).
• Lưu ý: Chỉ sử dụng trong thời gian ngắn (tối đa 2 tuần) để tránh tác dụng phụ như mỏng da, rạn da. Thoa một lớp mỏng lên vùng da bị tổn thương, không lạm dụng.

Kem dưỡng ẩm

• Công dụng: Duy trì độ ẩm, phục hồi hàng rào bảo vệ da, giảm khô và bong tróc.
• Các loại phổ biến: Kem chứa urea, glycerin hoặc ceramide.
• Lưu ý: Thoa kem sau khi làm sạch da hoặc khi cảm thấy da khô để tăng hiệu quả.

Thuốc bôi kháng sinh

• Công dụng: Ngăn ngừa và điều trị nhiễm trùng trên vùng da bị tổn thương.
• Các loại thường dùng: Mupirocin, Neomycin.
• Lưu ý: Chỉ dùng khi có dấu hiệu nhiễm trùng như sưng đỏ, rỉ mủ.

Kem bôi chứa axit salicylic

• Công dụng: Làm sạch da, loại bỏ tế bào chết, giúp các loại thuốc khác thẩm thấu tốt hơn.
• Lưu ý: Không dùng trên vùng da bị nứt nẻ hoặc chảy máu.

Thuốc uống điều trị toàn thân:

Thuốc kháng histamine

• Công dụng: Giảm ngứa do phản ứng dị ứng, đặc biệt trong trường hợp ngứa dữ dội làm ảnh hưởng đến giấc ngủ.
• Các loại phổ biến: Cetirizine, Loratadine, Fexofenadine.
• Lưu ý: Một số loại có thể gây buồn ngủ, nên dùng vào buổi tối nếu cần thiết.

Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs)

• Công dụng: Giảm viêm, đau tại vùng da tổn thương.
• Các loại phổ biến: Ibuprofen, Diclofenac.
• Lưu ý: Chỉ dùng ngắn hạn để tránh tác dụng phụ trên dạ dày và gan.

Thuốc ức chế miễn dịch

• Công dụng: Điều chỉnh phản ứng miễn dịch quá mức, thường dùng cho trường hợp chàm nặng hoặc mãn tính.
• Các loại phổ biến: Cyclosporine, Methotrexate.
• Lưu ý: Cần theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ vì nguy cơ tác dụng phụ cao, đặc biệt với gan và thận.

Vitamin và khoáng chất bổ sung

• Công dụng: Hỗ trợ tái tạo da và tăng cường sức khỏe tổng thể.
• Các loại phổ biến: Vitamin D, A, E, và omega-3.

Biện pháp chăm sóc tại nhà

Việc duy trì một thói quen chăm sóc đúng cách giúp cải thiện tình trạng da, hạn chế nguy cơ nhiễm trùng và giảm tần suất tái phát.

Làm sạch da nhẹ nhàng:

• Dùng xà phòng dịu nhẹ: Chọn sản phẩm không chứa hương liệu, hóa chất mạnh, hoặc cồn.
• Rửa bằng nước ấm: Nước quá nóng có thể làm khô da, nên sử dụng nước ấm vừa phải để tránh kích ứng.

Tránh gãi hoặc cào xước da: Ngứa là triệu chứng thường gặp, nhưng gãi hoặc cào xước có thể làm da bị tổn thương nặng hơn, thậm chí dẫn đến nhiễm trùng.

Sử dụng khăn mát: Đặt khăn ướt, lạnh lên vùng da ngứa để giảm cảm giác khó chịu.

Tránh tác nhân kích ứng:

Loại bỏ hoặc giảm tiếp xúc với các yếu tố kích thích là cách hiệu quả nhất để kiểm soát chàm tiếp xúc.

• Hóa chất và chất tẩy rửa: Sử dụng găng tay khi tiếp xúc với xà phòng, nước giặt hoặc dung môi công nghiệp.
• Mỹ phẩm và nước hoa: Tránh các sản phẩm chứa hương liệu, paraben hoặc chất bảo quản.

Dùng nguyên liệu tự nhiên:

Một số nguyên liệu tự nhiên có thể giúp làm dịu da và giảm viêm hiệu quả.

• Dầu dừa: Thoa một lớp mỏng dầu dừa lên vùng da bị chàm để cung cấp độ ẩm và giảm viêm.
• Gel nha đam (lô hội): Lấy gel tươi từ lá nha đam, thoa trực tiếp lên da để làm dịu và giảm đỏ.
• Giấm táo: Pha loãng giấm táo với nước (tỷ lệ 1:1), thấm vào bông và thoa nhẹ lên da.

Chế độ ăn uống, sinh hoạt:

• Ăn uống khoa học: Bổ sung thực phẩm giàu vitamin A, C, E và omega-3 như cá hồi, hạt óc chó, rau xanh. Tránh đồ ăn cay nóng, nhiều đường hoặc dầu mỡ.
• Giảm căng thẳng: Thực hiện các bài tập yoga, thiền hoặc hít thở sâu để kiểm soát stress – yếu tố có thể làm tình trạng chàm nặng hơn.
• Ngủ đủ giấc: Ngủ từ 7-8 tiếng mỗi ngày để da có thời gian phục hồi.

Ngăn ngừa chàm tiếp xúc bằng cách nào?

Chàm tiếp xúc là một tình trạng da khó chịu, nhưng bạn hoàn toàn có thể chủ động phòng ngừa bằng những cách sau đây:

• Sử dụng kem dưỡng ẩm không chứa hương liệu để giữ cho da luôn mềm mại và bảo vệ hàng rào bảo vệ da.
• Tránh tắm nước quá nóng hoặc quá lạnh, hạn chế thời gian tắm và sử dụng sữa tắm dịu nhẹ. Sau khi tắm, hãy thấm khô da bằng khăn mềm, tránh chà xát mạnh.
• Đeo găng tay khi làm việc nhà, tiếp xúc với hóa chất hoặc chất tẩy rửa.
• Chọn quần áo bằng chất liệu cotton mềm mại, tránh vải thô ráp hoặc len.
• Sử dụng kem chống nắng SPF phù hợp khi ra ngoài nắng.
• Thường xuyên lau chùi nhà cửa, thay ga giường, vỏ gối để loại bỏ bụi bẩn và mạt bụi.
• Hạn chế căng thẳng bởi đây là yếu tố có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh da liễu.
• Bổ sung nhiều rau xanh, trái cây, các loại hạt để cung cấp đa dạng vitamin và khoáng chất cho da, kết hợp uống đủ nước.

Chàm tiếp xúc gây nhiều khó chịu, nhưng với sự hiểu biết đúng đắn về nguyên nhân và cách phòng ngừa, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát tình trạng này. Qua bài viết, bạn đã nắm rõ các phương pháp hiệu quả để bảo vệ làn da. Hãy áp dụng ngay để giảm triệu chứng, ngăn ngừa tái phát và giữ cho da luôn khỏe mạnh.

Tham khảo thêm: Chàm thể tạng là gì? Những điều cần biết về bệnh