Bệnh nổi mề đay ở người lớn: Nguyên nhân và cách phòng ngừa

Bệnh nổi mề đay ở người lớn có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố nội sinh và ngoại sinh. Cơ chế bệnh sinh khá phức tạp nhưng nhận thấy có vai trò quan trọng của chất trung gian dị ứng – histamine. Thông thường, mề đay mẩn ngứa đều khởi phát đột ngột và thuyên giảm nhanh chóng. Tuy nhiên ở một vài trường hợp, bệnh có thể kéo dài mãn tính và tái phát thường xuyên.

Bệnh nổi mề đay ở người lớn là gì?

Mề đay (Urticaria) là một phản ứng của da, đặc trưng bởi sự xuất hiện của các sẩn phù (wheal) – những nốt sưng đỏ hoặc hồng nhạt, gồ lên trên bề mặt da, gây ngứa ngáy dữ dội. Mề đay ở người lớn cũng tương tự, nhưng nguyên nhân và diễn biến có thể khác so với trẻ em. Mề đay được chia thành hai loại chính:

• Mề đay cấp tính: Kéo dài dưới 6 tuần.
• Mề đay mãn tính: Kéo dài hơn 6 tuần.

Bạn có thể hình dung mề đay như một “cơn bão” trên da, với những “đợt sóng” sẩn phù nổi lên rồi lặn xuống.

Triệu chứng của bệnh mề đay ở người lớn

Triệu chứng điển hình của mề đay ở người lớn bao gồm:

• Sẩn phù: Các nốt sưng đỏ hoặc hồng nhạt, có kích thước và hình dạng khác nhau, có thể hợp lại thành mảng lớn.
• Ngứa: Cảm giác ngứa ngáy dữ dội, có thể lan rộng khắp cơ thể.
• Phù mạch (Angioedema): Sưng phù ở các mô sâu hơn, thường gặp ở môi, mí mắt, lưỡi, họng. Phù mạch ở họng có thể gây khó thở, đây là tình huống cấp cứu.

Các triệu chứng này có thể xuất hiện đột ngột và biến mất trong vòng vài giờ hoặc vài ngày.

Nguyên nhân gây bệnh mề đay ở người lớn

Bệnh mề đay ở người lớn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các yếu tố miễn dịch, môi trường, vật lý và nội tại của cơ thể. Dưới đây là chi tiết các nguyên nhân chính:

Dị ứng

Dị ứng là nguyên nhân phổ biến nhất gây bệnh mề đay, liên quan đến phản ứng của hệ miễn dịch khi tiếp xúc với các chất gây dị ứng. Những chất này kích thích cơ thể giải phóng histamine, dẫn đến sưng, đỏ và ngứa da.

• Thực phẩm: Hải sản (tôm, cua, sò), đậu phộng, sữa, trứng, và các loại hạt là những nguyên nhân phổ biến gây dị ứng thực phẩm. Các phản ứng này có thể xuất hiện ngay lập tức hoặc sau vài giờ sau khi tiêu thụ.
• Thuốc: Một số loại thuốc như kháng sinh (penicillin, sulfa), aspirin, ibuprofen, và thuốc giảm đau có thể gây dị ứng nghiêm trọng dẫn đến mề đay.
• Côn trùng cắn hoặc chích: Vết cắn hoặc chích của ong, muỗi, kiến, và ong bắp cày có thể kích hoạt phản ứng dị ứng da.

Yếu tố vật lý

Các yếu tố vật lý bên ngoài cũng có thể gây bệnh mề đay, đặc biệt là ở những người có cơ địa nhạy cảm:

• Áp lực lên da: Việc mặc quần áo bó sát, mang giày chật, hoặc sử dụng ba lô nặng có thể gây ra mề đay do áp lực (pressure urticaria).
• Nhiệt độ: Thay đổi nhiệt độ đột ngột, tiếp xúc với nhiệt độ quá nóng hoặc lạnh, hoặc tắm nước lạnh có thể gây bệnh.
• Ánh sáng mặt trời: Một số người mẫn cảm với ánh nắng (solar urticaria) có thể xuất hiện triệu chứng khi tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời.
• Nước: Dù hiếm gặp, nhưng nước (aquagenic urticaria) cũng có thể là nguyên nhân khởi phát bệnh.

Nhiễm trùng

Nhiễm trùng là một nguyên nhân thường gặp nhưng ít được nhận biết. Một số loại nhiễm trùng có thể liên quan đến mề đay bao gồm:

• Virus: Cúm, viêm gan B hoặc C, và virus Epstein-Barr.
• Vi khuẩn: Helicobacter pylori (liên quan đến viêm dạ dày) và nhiễm khuẩn đường tiết niệu.
• Nấm: Các bệnh nhiễm nấm da hoặc nấm toàn thân.

Bệnh lý tự miễn

Ở một số người, bệnh mề đay có thể liên quan đến tình trạng tự miễn, khi hệ miễn dịch tấn công các tế bào bình thường của cơ thể:

• Viêm tuyến giáp Hashimoto: Rối loạn tuyến giáp có liên quan đến mề đay mãn tính.
• Lupus ban đỏ hệ thống: Làm tăng nguy cơ phản ứng viêm ở da.
• Hội chứng Sjögren: Liên quan đến rối loạn miễn dịch và dị ứng.

Stress và tâm lý

Stress kéo dài có thể làm gia tăng mức cortisol và các chất trung gian gây viêm, từ đó làm khởi phát hoặc trầm trọng hơn các triệu chứng mề đay. Ngoài ra, lo âu và mất ngủ cũng có thể làm suy giảm khả năng miễn dịch, khiến cơ thể nhạy cảm hơn với các yếu tố bên ngoài.

Các chất kích thích từ môi trường

• Bụi và phấn hoa: Là nguyên nhân thường gặp trong các dị ứng đường hô hấp nhưng cũng có thể gây phản ứng da.
• Hóa chất: Nước hoa, mỹ phẩm, chất tẩy rửa, hoặc các sản phẩm hóa chất công nghiệp có thể gây kích ứng da dẫn đến mề đay.
• Lông thú: Các protein từ lông chó, mèo hoặc các vật nuôi khác có thể gây dị ứng.

Thay đổi nội tiết

Những thay đổi nội tiết, đặc biệt ở phụ nữ, có thể làm gia tăng nguy cơ mề đay. Các tình trạng này bao gồm:

• Mang thai: Sự thay đổi hormone trong thai kỳ có thể gây phát ban và ngứa.
• Kinh nguyệt: Một số phụ nữ báo cáo triệu chứng mề đay liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt.
• Rối loạn hormone: Các bệnh lý như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) hoặc suy tuyến thượng thận.

Việc xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh mề đay ở người lớn đòi hỏi quá trình thăm khám kỹ lưỡng và xét nghiệm chuyên sâu. Điều này không chỉ giúp cải thiện hiệu quả điều trị mà còn ngăn ngừa nguy cơ tái phát trong tương lai.

Bệnh nổi mề đay ở người lớn có nguy hiểm không?

Trong đa số trường hợp, bệnh mề đay không nguy hiểm và tự khỏi sau vài ngày. Tuy nhiên, nếu phản ứng nghiêm trọng như khó thở, đau bụng, hoặc sốc phản vệ (đặc biệt là phù mạch), bệnh có thể đe dọa đến tính mạng.

Chẩn đoán nổi mề đay ở người lớn

Việc chẩn đoán mề đay ở người lớn dựa trên:

• Khai thác bệnh sử: Hỏi về các triệu chứng, thời gian xuất hiện, các yếu tố nghi ngờ gây bệnh, tiền sử dị ứng, tiền sử dùng thuốc…
• Khám lâm sàng: Quan sát các tổn thương da.
• Xét nghiệm (trong một số trường hợp):
  • Xét nghiệm dị ứng: Test lẩy da, xét nghiệm máu (RAST/ImmunoCAP) để tìm dị nguyên.
  • Xét nghiệm máu: Công thức máu, chức năng gan, thận, xét nghiệm tìm tự kháng thể…

Các biện pháp điều trị bệnh nổi mề đay ở người lớn

Điều trị bệnh nổi mề đay ở người lớn cần dựa vào nguyên nhân cơ bản gây bệnh và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Dưới đây là các biện pháp điều trị cụ thể, được chia thành các nhóm chính: điều trị triệu chứng, điều trị nguyên nhân và các biện pháp hỗ trợ.

Điều trị triệu chứng

• Thuốc Kháng Histamine: Thuốc kháng histamine H1 là lựa chọn hàng đầu để giảm ngứa và sưng do histamine gây ra. Histamine là chất trung gian chính trong phản ứng nổi mề đay. Cetirizine, Loratadine: Thuốc không gây buồn ngủ, thường được sử dụng hàng ngày. Diphenhydramine, Chlorpheniramine: Dùng trong trường hợp khẩn cấp hoặc khi triệu chứng nghiêm trọng hơn.
• Thuốc Corticoid: Corticoid đường uống hoặc tiêm được dùng trong trường hợp mề đay nghiêm trọng hoặc dai dẳng, đặc biệt khi có phù mạch kèm theo. Không nên sử dụng kéo dài do nguy cơ tác dụng phụ như loãng xương, tăng đường huyết và ức chế miễn dịch.
• Thuốc Kháng Leukotriene: Dùng kết hợp với kháng histamine khi điều trị bằng kháng histamine không đủ hiệu quả.
• Epinephrine: Được sử dụng trong trường hợp khẩn cấp khi bệnh nhân gặp sốc phản vệ hoặc phù mạch nghiêm trọng gây khó thở. Tiêm bắp với liều lượng theo khuyến cáo y tế (thường là 0,3–0,5 mg).

Biện pháp chăm sóc tại nhà

Chăm sóc tại nhà đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và điều trị bệnh nổi mề đay ở người lớn, đặc biệt đối với những trường hợp nhẹ hoặc mề đay cấp tính. Mục tiêu chính của việc chăm sóc tại nhà là giảm triệu chứng ngứa, viêm và ngăn ngừa bệnh tái phát bằng cách áp dụng các biện pháp tự nhiên, an toàn, và hiệu quả.

• Chườm lạnh: Đặt khăn sạch ngâm nước lạnh lên vùng da bị nổi mề đay trong 15-20 phút. Phương pháp này giúp giảm ngứa và viêm tức thì.
• Tắm nước mát: Tránh tắm nước nóng vì nhiệt độ cao có thể làm triệu chứng trầm trọng hơn.
• Sử dụng kem dưỡng ẩm: Chọn các loại kem không gây kích ứng, chứa thành phần làm dịu da như aloe vera hoặc glycerin.
• Dưỡng ẩm sau khi tắm: Bôi kem dưỡng ẩm ngay sau khi tắm để giữ nước cho da, giảm khô và ngứa.
• Tắm với baking soda: Thêm 1-2 muỗng canh baking soda vào nước tắm để làm dịu da và giảm kích ứng.
• Tắm yến mạch: Yến mạch dạng keo có đặc tính chống viêm, giúp giảm ngứa và làm dịu vùng da bị tổn thương.
• Tránh thực phẩm gây dị ứng: Loại bỏ các loại thực phẩm đã biết gây dị ứng như hải sản, đậu phộng, hoặc các chất bảo quản nhân tạo.
• Bổ sung thực phẩm chống viêm: Tăng cường ăn rau xanh, trái cây giàu vitamin C và omega-3 từ cá hồi, hạt chia để hỗ trợ hệ miễn dịch.
• Uống đủ nước: Duy trì lượng nước uống từ 2-3 lít mỗi ngày giúp da luôn đủ ẩm và thải độc tố khỏi cơ thể.
• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn, hỗ trợ quá trình hồi phục da.
• Tập thể dục: Vận động nhẹ nhàng giúp cải thiện tuần hoàn máu, hỗ trợ da hồi phục nhanh chóng.
• Lá trầu không: Đun nước lá trầu không để tắm, giúp kháng viêm và giảm ngứa.
• Lá kinh giới: Dùng nước lá kinh giới đắp lên vùng da bị mề đay để làm dịu nhanh chóng.
• Nha đam: Bôi gel nha đam tự nhiên lên vùng da bị tổn thương giúp làm mát và giảm viêm.

Khi nào cần tham vấn bác sĩ

Mặc dù chăm sóc tại nhà thường hiệu quả trong các trường hợp nhẹ, nhưng bạn cần liên hệ với bác sĩ nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:

• Mề đay kéo dài trên 6 tuần hoặc tái phát thường xuyên.
• Triệu chứng nghiêm trọng như khó thở, đau bụng, hoặc sưng phù nề lớn.
• Không đáp ứng với các biện pháp chăm sóc tại nhà sau vài ngày.

Chăm sóc tại nhà là bước đầu tiên và quan trọng trong việc kiểm soát bệnh nổi mề đay ở người lớn. Việc duy trì lối sống lành mạnh, tránh các yếu tố kích ứng và áp dụng các phương pháp giảm triệu chứng đơn giản có thể giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, việc theo dõi và thăm khám định kỳ với bác sĩ là cần thiết để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.

Tham khảo thêm:

• Nổi mề đay khi giao mùa – Cách phòng ngừa và điều trị dứt điểm
• 6 cách trị mề đay dân gian hiệu quả được chia sẻ rộng rãi
• 12 Cách trị nổi mề đay tại nhà giúp làm giảm nhanh cơn ngứa

NÊN ĐỌC

DỨT HẲN Mề Đay Với Phác Đồ Không Kháng Sinh Chuyên Gia Khuyên Dùng

SẠCH BAY Mề Đay Lâu Năm Nhờ Từ Bỏ Kháng Sinh, Thuốc Corticoid