Bệnh viêm da cơ địa ở người lớn: Nguyên nhân, cách điều trị
Nội dung bài viết
Thống kê cho thấy, chỉ có khoảng 3% trường hợp viêm da cơ địa khởi phát ở người lớn. So với giai đoạn nhũ nhi và trẻ nhỏ, tổn thương ở người lớn có hình thái lâm sàng khác biệt và không điển hình nên rất dễ nhầm lẫn với các bệnh da liễu mãn tính khác. Viêm da cơ địa ở người trưởng thành có tính chất cố thủ, dai dẳng, khó điều trị và rất dễ tái phát.
Viêm da cơ địa ở người lớn là bệnh gì?
Viêm da cơ địa (chàm thể tạng) là thể bệnh thường gặp của bệnh chàm, đặc trưng bởi tổn thương da mãn tính, hay tái phát và khởi phát sớm. Thống kê cho thấy, có hơn 70% trường hợp mắc bệnh khởi phát từ 0 – 6 tuổi và chỉ có khoảng dưới 3% trường hợp bệnh khởi phát ở người trưởng thành.
Khác với các thể chàm eczema khác, viêm da cơ địa có biểu hiện lâm sàng thay đổi theo từng độ tuổi. Ở người lớn và trẻ từ 12 tuổi, tổn thương da chủ yếu là tình trạng da khô, dày sừng và có dấu hiệu lichen hóa.
Viêm da cơ địa ở người lớn có hình thái tổn thương khác biệt và không điển hình. Vì vậy bệnh rất dễ bị nhầm lẫn với các dạng bệnh da liễu mãn tính khác như u lympho dưới da, viêm da tiếp xúc, viêm da dầu và vảy nến.
Nhận biết bệnh viêm da cơ địa ở người lớn
Triệu chứng của bệnh viêm da cơ địa ở người lớn có hình thái lâm sàng khác biệt so với trẻ nhỏ. Nguyên nhân gây ra tình trạng này là do cơ địa, môi trường tác động và các yếu tố thúc đẩy.
Một số triệu chứng điển hình của bệnh viêm da cơ địa ở người lớn, bao gồm:
- Xuất hiện các mảng da đỏ, thường có hình oval hoặc đồng xu, tổn thương nổi cộm, phù nề nhẹ và có ranh giới rõ ràng với vùng da xung quanh
- Nổi sẩn ngứa và mụn nước, sau đó mụn vỡ, gây rỉ dịch và bong vảy tiết
- Da mặt đỏ
- Nếu xảy ra ở thân mình thường có hiện tượng lichen hóa (da thâm nhiễm, dày sừng, nứt nẻ và ngứa ngáy)
- Một số trường hợp có thể phát sinh tổn thương dạng vảy nến (nền da đỏ, sưng nhẹ và có nhiều vảy bong trên bề mặt)
- Nếu xảy ra ở người già (trên 65 tuổi), bệnh thường gây đỏ da toàn thân và ít có hiện tượng lichen hóa
- Tổn thương do viêm da cơ địa ở người lớn thường xuất hiện ở những vùng da tỳ đè và có nếp gấp như mặt trong khuỷu tay, mu bàn tay, lòng bàn chân, mặt sâu đầu gối, lưng, ngực, vai,…
Ở một số trường hợp, viêm da cơ địa kéo dài có thể tạo điều kiện cho viêm da tiếp xúc dị ứng bùng phát. Vì vậy bệnh có thể đi kèm với tổn thương da dạng tiếp xúc dị ứng.
Nguyên nhân gây viêm da cơ địa ở người lớn
Căn nguyên của bệnh viêm da cơ địa rất phức tạp và còn nhiều điểm chưa sáng tỏ. Tuy nhiên qua một số nghiên cứu, các nhà khoa học nhận thấy bệnh có mối liên hệ giữa yếu tố cơ địa dị ứng dưới tác động của một số yếu tố thúc đẩy.
Cơ chế bệnh sinh có vai trò của tế bào lympho T, tăng IgE trong huyết tương và mức Acetylcholine cao,… Đối với người trưởng thành, viêm da cơ địa chịu tác động của vòng xoắn tâm lý-thần kinh-miễn dịch nên bệnh có tiến triển dai dẳng, khó điều trị và hay tái phát.
Một số nguyên nhân và yếu tố có thể gây viêm da cơ địa ở người lớn, bao gồm:
- Yếu tố di truyền: Khi tiến hành sinh thiết mô da và nghiên cứu dịch tễ của người bị viêm da cơ địa, nhận thấy phần lớn đều có tiền sử gia đình mắc bệnh chàm hen suyễn, viêm mũi dị ứng, sốt cỏ khô,… Ngoài ra các bác sĩ còn nhận thấy, người bị viêm da cơ địa có bất thường ở nhiễm sắc thể, thiếu hụt protein ở lớp sừng, mức Acetylcholine ở da cao,…
- Hút thuốc lá: Hút thuốc lá chủ động và bị động là một trong những yếu tố thúc đẩy viêm da cơ địa ở người lớn khởi phát.
- Hệ miễn dịch suy giảm: Suy giảm miễn dịch là điều kiện thuận lợi để bệnh viêm da cơ địa và các vấn đề da liễu mãn tính bùng phát. Do đó, bệnh thường phát triển mạnh ở nhóm đối tượng có hệ miễn dịch suy giảm như người mắc bệnh tiểu đường, huyết áp cao, nhiễm HIV, phụ nữ mang thai,…
- Dị ứng: Viêm da cơ địa có cơ chế miễn dịch dị ứng. Vì vậy tổn thương da thường xuất hiện sau khi dị ứng với côn trùng, thời tiết, thức ăn, nấm mốc, hóa mỹ phẩm,…
- Tâm lý: Tâm lý là một trong những yếu tố nguy cơ gây bùng phát triệu chứng của bệnh viêm da cơ địa ở người trưởng thành. Căng thẳng, stress,… kéo dài có thể khiến bệnh tiến triển nặng nề, dai dẳng và lan tỏa rộng.
Cơ chế khởi phát viêm da cơ địa rất phức tạp. Do đó ngoài những nguyên nhân và yếu tố kể trên, bệnh còn có thể bùng phát do một số yếu tố thúc đẩy khác như nghiện rượu, ma sát, ảnh hưởng của thuốc điều trị,…
Viêm da cơ địa ở người lớn có nguy hiểm không?
Viêm da cơ địa nói chung và viêm da cơ địa ở người lớn nói riêng đều là bệnh da liễu lành tính và hầu như không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Ở người trưởng thành, chức năng miễn dịch đã phát triển hoàn chỉnh nên bệnh thường ở giai đoạn ổn định và hiếm khi bùng phát nặng nề.
Tuy nhiên viêm da cơ địa có tính chất dai dẳng, cố thủ và dễ tái phát nên có thể tác động đến tâm lý, gây khó chịu, bứt rứt, ảnh hưởng không nhỏ đến ngoại hình và gây ra nhiều phiền toái trong cuộc sống.
Ở một số ít trường hợp, viêm da cơ địa ở người lớn có thể gây ra các biến chứng như sau:
- Tăng nguy cơ mắc bệnh cơ địa: Khác với các thể chàm thông thường, viêm da cơ địa có thể đi kèm với một số bệnh lý cơ địa như hen suyễn, viêm mũi dị ứng, sốt cỏ khô và viêm kết mạc dị ứng. Đối với những trường hợp bệnh kéo dài, hệ miễn dịch có xu hướng sản sinh IgE, phóng thích các thành phần trung gian vào niêm mạc và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nói trên.
- Viêm da bội nhiễm: Viêm da bội nhiễm xảy ra khi vi khuẩn, virus và nấm xâm nhập vào tổn thương da do chàm, sau đó gây ra hiện tượng nhiễm trùng và hình thành tổn thương thứ phát. Bội nhiễm không gây tổn thương da mà còn làm tăng thân nhiệt, sưng hạch bạch huyết, đau nhức cơ thể, mệt mỏi,…
- Tác động tiêu cực đến chất lượng cuộc sống: Viêm da cơ địa là bệnh ngứa kinh diễn, triệu chứng này xuất hiện từ giai đoạn cấp và kéo dài đến giai đoạn mãn tính. Tình trạng ngứa ngáy dai dẳng có thể gây mất ngủ, khó ngủ, giảm hiệu suất học tập – làm việc và ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống.
Chẩn đoán viêm da cơ địa ở người lớn
Viêm da cơ địa ở người lớn có hình thái khác với tổn thương điển hình. Do đó bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán xác định kết hợp chẩn đoán phân biệt.
Trước tiên, bác sĩ sẽ quan sát triệu chứng lâm sàng, xem xét tiền sử bản thân và gia đình. Sau đó tiến hành chẩn đoán bệnh thông qua 4 tiêu chuẩn chính (viêm da mãn tính/ hay tái phát; ngứa; vị trí và tổn thương điển hình; tiền sử gia đình mắc các bệnh cơ địa).
Nếu có dị nguyên nghi ngờ, bác sĩ có thể xét nghiệm áp da nhằm xác định chất gây dị ứng và chẩn đoán phân biệt với bệnh viêm da tiếp xúc dị ứng. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng có thể phân biệt bệnh lý này với những vấn đề da liễu có triệu chứng tương tự như:
- Viêm da tiếp xúc
- U lympho ở da
- Chàm bàn tay, bàn chân
- Viêm da dầu
- Vảy nến
Cách điều trị bệnh viêm da cơ địa ở người lớn
Viêm da cơ địa có tính chất mãn tính, cơ chế phức tạp và dễ tái phát. Hiện nay không có biện pháp điều trị dứt điểm bệnh lý này. Các loại thuốc và liệu pháp được áp dụng chỉ có mục đích kiểm soát tổn thương lâm sàng, ngăn ngừa tiến triển của bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống.
1. Điều trị tại chỗ
Viêm da cơ địa chủ yếu gây tổn thương trên da nên điều trị ưu tiên là sử dụng các loại thuốc tại chỗ. Một số loại thuốc bôi được sử dụng phổ biến, bao gồm:
- Thuốc corticoid: Corticoid dạng bôi thường được bào chế ở dạng kem hoặc mỡ nhằm giữ ẩm và hạn chế tình trạng khô ráp. Hoạt chất này có tác dụng chống viêm, giảm ngứa và chống dị ứng. Tuy nhiên corticoid có thể hấp thu vào tuần hoàn máu và gây ra các tác dụng phụ nếu lạm dụng. Vì vậy cần điều chỉnh nồng độ thuốc ở từng vùng da cụ thể và chỉ được sử dụng tối đa trong 20 ngày.
- Thuốc bôi ức chế calcineurin: Thuốc bôi ức chế calcineurin có tác dụng ức chế miễn dịch tại vùng da được sử dụng, từ đó giảm phóng thích các chất trung gian gây dị ứng và cải thiện tổn thương da. Thuốc được sử dụng xen kẽ với corticoid nhằm hạn chế tác dụng phụ và rủi ro phát sinh.
- Thuốc bôi bạt sừng: Thuốc bôi bạt sừng (Acid salicylic) có tác dụng loại bỏ tế bào thượng bì và giảm viêm. Thuốc được sử dụng nhằm cải thiện tình trạng nhiễm cộm, dày sừng và nứt nẻ do viêm da cơ địa.
- Kháng sinh dạng bôi: Trong trường hợp có bội nhiễm, bác sĩ có thể chỉ định một số loại kháng sinh dạng bôi (Gentamicin) để ức chế vi khuẩn và ngăn ngừa nhiễm trùng tiến triển nặng.
- Kem dưỡng ẩm: Bên cạnh các loại thuốc bôi, bác sĩ thường chỉ định kèm theo các sản phẩm dưỡng ẩm dịu nhẹ và lành tính. Kem dưỡng ẩm giúp giữ ẩm cho da, ngăn ngừa tình trạng thoát hơi nước, củng cố màng lipid và bảo vệ da trước các yếu tố kích thích.
Ở một số trường hợp xuất hiện tổn thương dạng cấp tính (da đỏ, phù nề và có mụn nước), bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc bôi ngoài ở dạng dung dịch như hồ nước, thuốc tím, dung dịch Yarish,… để vệ sinh da, sát trùng và ngăn ngừa viêm nhiễm.
2. Điều trị toàn thân
Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định phối hợp thuốc bôi ngoài với một số biện pháp điều trị toàn thân như:
- Thuốc kháng histamine H1: Thuốc kháng histamine H1 được sử dụng phổ biến trong điều trị các bệnh da liễu có cơ chế miễn dịch dị ứng. Thuốc ức chế thành phần trung gian histamine ở thụ thể H1, từ đó ngăn chặn phản ứng dị ứng, hỗ trợ làm giảm tổn thương da và cải thiện ngứa ngáy.
- Thuốc kháng sinh: Đối với trường hợp viêm da cơ địa bội nhiễm nặng, bác sĩ có thể chỉ định kháng sinh đường uống liên tục trong 7 – 14 ngày. Vi khuẩn có khả năng kháng thuốc cao vì vậy cần sử dụng thuốc đều đặn để đạt được hiệu quả tối ưu.
- Cyclosporine A: Cyclosporine A có tác dụng ức chế miễn dịch chọn lọc, gây giảm hoạt tính của lympho T, ngăn chặn quá trình tăng sản tế vào thượng bì và ức chế hoạt tính của các chất trung gian gây viêm. Loại thuốc này thường được sử dụng trong điều trị vảy nến, viêm da cơ địa và một số bệnh da liễu mãn tính khác.
- Thuốc uống corticoid: Corticoid đường uống hiếm khi được sử dụng vì có nguy cơ và tác dụng phụ cao. Tuy nhiên ở những trường hợp bệnh bùng phát mạnh, gây viêm và phù nề nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định corticoid đường uống ở liều thấp nhất có đáp ứng.
- Viên uống bổ sung: Các viên uống bổ sung (Kẽm, vitamin C, vitamin B,…) thường được chỉ định ở những trường hợp viêm da cơ địa tái đi tái lại nhiều lần do thiếu hụt chất dinh dưỡng, thể trạng kém và hệ miễn dịch suy yếu.
Ngoài ra bác sĩ có thể dựa vào khả năng đáp ứng, mức độ triệu chứng và một số yếu tố khác để chỉ định các loại thuốc uống khác như thuốc ức chế miễn dịch Methotrexate, Azathioprin, Mycophenolat mofetil,… Đối với những trường hợp bệnh kéo dài, cần cân nhắc áp dụng liệu pháp ánh sáng để giảm tần suất dùng thuốc (liệu pháp ánh sáng sử dụng tia UV nhân tạo nhằm biệt hóa tế bào sừng, giảm viêm và ức chế phản ứng dị ứng).
3. Các biện pháp hỗ trợ
Bên cạnh các phương pháp y tế, bạn nên kết hợp với một số biện pháp hỗ trợ tại nhà nhằm kiểm soát triệu chứng, ngăn ngừa tiến triển của bệnh và giảm tần suất sử dụng thuốc.
Các biện pháp hỗ trợ điều trị bệnh viêm da cơ địa ở người lớn, bao gồm:
- Có thể chườm lạnh hoặc tắm nước mát để làm dịu vùng da sưng viêm, giảm ngứa ngáy và đau rát.
- Tắm lá chè xanh hoặc trầu không giúp giảm viêm, sát trùng, cải thiện cơn ngứa và thúc đẩy tốc độ hồi phục da.
- Nên dưỡng ẩm cho da đều đặn, giữ ấm cơ thể và sử dụng máy tạo độ ẩm để tránh tình trạng da mất nước, khô ráp, nứt nẻ và ngứa ngáy dữ dội.
- Dành thời gian nghỉ ngơi và giảm khối lượng công việc trong thời gian bệnh bùng phát mạnh.
- Có thể tập yoga hoặc ngồi thiền để giải tỏa căng thẳng, điều hòa cơ thể và hỗ trợ kiểm soát các triệu chứng của bệnh.
Phòng ngừa viêm da cơ địa ở người lớn tái phát
Viêm da cơ địa có đặc tính dai dẳng và dễ tái phát. Khác với trẻ nhỏ, cơ chế bệnh sinh ở người lớn còn chịu ảnh hưởng của yếu tố tâm lý nên bệnh có xu hướng tiến triển mãn tính và tái đi tái lại.
Mặc dù không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tuy nhiên tình trạng bệnh tái phát nhiều lần có thể tác động tiêu cực đến tâm lý, hiệu suất làm việc, chất lượng giấc ngủ và cuộc sống. Vì vậy song song với các biện pháp điều trị, bạn nên chủ động ngăn ngừa bệnh tái phát với một số cách sau:
- Tránh tiếp xúc với các yếu tố có khả năng dị ứng cao như xà phòng, nước hoa, keo xịt tóc, phấn hoa, lông động vật,…
- Hạn chế dùng các loại thức uống và thực phẩm dễ gây dị ứng như đậu phộng, đậu nành, sữa bò, hải sản, thịt bò, rượu bia, cà phê,…
- Điều chỉnh giờ giấc sinh hoạt, hạn chế làm việc quá sức và thức khuya.
- Tích cực thực hiện các hoạt động giúp kiểm soát căng thẳng như đọc sách, nghe nhạc, trò chuyện cùng người thân, tập yoga, bơi lội.
- Thường xuyên tập thể dục nhằm nâng cao thể trạng, tăng cường chức năng đề kháng và hạn chế hoạt động miễn dịch dị ứng.
- Tuyệt đối không hút thuốc lá và sử dụng chất kích thích.
- Tắm nắng từ 5 – 10 phút trong khung giờ 6 – 10 giờ sáng giúp giảm tổn thương da, ngăn chặn quá trình tăng sinh tế bào sừng và cải thiện hệ miễn dịch.
- Sử dụng máy tạo độ ẩm, máy lọc không khí và giữ ấm cơ thể khi thời tiết thay đổi đột ngột.
- Chăm sóc da đúng cách và cần thận trọng khi lựa chọn sữa rửa mặt, serum, kem dưỡng, kem chống nắng,…
Bệnh viêm da cơ địa ở người lớn có tính chất cố thủ, dai dẳng, khó điều trị và rất dễ tái phát. Do đó cần kết hợp giữa các biện pháp điều trị với chế độ chăm sóc khoa học và lối sống lành mạnh nhằm kiểm soát tiến triển, cải thiện tổn thương lâm sàng và giảm mức độ ảnh hưởng của bệnh.
Có thể bạn quan tâm:
Xem thêm
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!