Thoái hóa đa khớp là gì? Triệu chứng, phương pháp điều trị

Thoái hóa đa khớp là bệnh lý thường xuất hiện chủ yếu ở những người lớn tuổi, theo đó có ít nhất 2 khớp trở lên bị thoái hóa. Bệnh thường có liên quan đến yếu tố mãn tính, kéo dài dai dẳng rất khó điều trị dứt điểm và làm suy giảm chất lượng cuộc sống tinh thần của người bệnh trầm trọng.

Thoái hóa đa khớp là gì?

Thoái hóa đa khớp không phải là một bệnh lý cụ thể tại một vị trí nào mà nó là tình trạng tổng quát của thoái hóa xảy ra đồng loạt trên nhiều vị trí, đặc biệt tại các khớp hoạt động với cường độ cao. Theo đó, khớp đầu gối, khớp cổ chân, khớp cổ tay, khớp vai.. chính là những vị trí dễ bị thoái hóa nhất khiến cho người bệnh vừa đau nhức vừa gặp nhiều bất tiện trong cuộc sống khác.

Thoái hóa khớp thường xảy ra khi lớp sụn đệm bao bọc giữa các đầu xương có dấu hiệu bị bào mòn, hư hỏng khiến các đầu xương tiến gần và ma sát vào nhau gây đau nhức. Bệnh có xu hướng tiến triển mãn tính khiến người bệnh đau nhức kéo dài, rất khó điều trị dứt điểm, thường xuyên tái phát khiến người bệnh vô cùng mệt mỏi.

Bệnh thường liên quan đến rất nhiều nguyên nhân, tuy nhiên thường có liên quan chính đến độ tuổi và tuổi tác. Cần biết chính xác nguyên nhân gây bệnh để có hướng điều trị hiệu quả. Nhìn chung thoái hóa đa khớp có thể xuất hiện do các nguyên nhân sau

• Tuổi tác: Thoái hóa đa khớp thường xuất hiện chủ yếu ở những người trên độ tuổi 60 và có liên quan trực tiếp đến quá trình lão hóa. Do độ tuổi này các sụn khớp hoạt động nhiều đã bị mài mòn, khả năng tái tạo kém nên có thể bị hư tổn một lúc nhiều khớp khiến người bệnh đau nhức trên toàn thân.
• Giới tính: các nghiên cứu cho thấy bệnh có xu hướng gặp ở nữ giới nhiều hơn, có thể liên quan đến việc nữ giới thường xuyên đi giày cao gót, do sự thay đổi hormone, do quá trình mang thai và sinh nở hay do suy giảm nội tiết tố có thể ảnh hưởng đến cấu trúc xương khớp, làm giảm mật độ xương và gây bệnh.
• Do chấn thương: Những người bị tai nạn lao động, tai nạn giao thông và bị chấn thương trên nhiều vị trí nếu không điều trị dứt điểm hồi phục hoàn toàn có thể khiến chúng tiến triển, tái phát và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.
• Thừa cân béo phì: hệ thống xương khớp đóng vai trò nâng đỡ cơ thể, do đó những người có trọng lượng vượt quá mức sẽ tạo áp lực lớn lên các cơ quan này. Đặc biệt các vị trí như khớp cổ chân, khớp đầu gối hay cột sống rất dễ bị hư tổn, bào mòn do trọng lượng cơ thể.
• Bẩm sinh: Cấu trúc xương được sắp xếp theo một trình tự nhất định để đảm bảo việc di chuyển được linh hoạt hiệu quả. Tuy nhiên một số người có cấu trúc xương bị sai lệch bẩm sinh nếu không được điều chỉ sớm khiến các đầu xương ma sát vào nhau thường xuyên vừa gây đau nhức vừa làm mô sụn bị mài mòn, mất dần, lâu ngày dẫn đến thoái hóa sớm trên nhiều cơ quan.
• Tính chất nghề nghiệp: những người làm các công việc như công nhân phải mang vác nặng, nông dân hay cả những vận động viên thường xuyên phải hoạt động nhiều khớp cùng lúc, gia tăng sức ép lên nhiều cơ quan là những đối tượng có nguy cơ thoái hóa đa khớp rất cao
• Bệnh lý: một số nghiên cứu còn cho thấy, những người mắc các bệnh lý như đái tháo đường, tim mạch hay gout cũng thường có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn hẳn.

Yếu tố môi trường, sức đề kháng kém tuy không phải là yếu tố gây bệnh nhưng cũng có thể là nguyên nhân làm kích hoạt các tác nhân bệnh bùng phát trầm trọng hơn. Người bệnh cần đi làm các xét nghiệm kiểm tra để biết chính xác mức độ và tình trạng bệnh, từ đó đưa ra hướng điều trị hiệu quả nhất.

Triệu chứng thoái hóa đa khớp

Triệu chứng của thoái hóa đa khớp rõ ràng nhất chính là tình trạng đau nhức đồng loạt trên nhiều vị trí. Trong giai đoạn đầu, các triệu chứng thường chỉ xuất hiện thoáng qua khiến người bệnh chủ quan tưởng nhầm là những cơn đau nhức do làm việc quá sức. Tuy nhiên càng về sau, cơ đau càng trầm trọng hơn khiến người bệnh vô cùng mệt mỏi, toàn thân như không còn sức lực và suy nhược nhanh chóng.

Cụ thể, các triệu chứng của bệnh như sau

• Đau nhức tại các khớp: đây là triệu chứng chung tại các khớp, dù ở vị trí khớp nào người bệnh cũng có thể dễ dàng cảm thấy tình trạng đau nhức khó chịu, đặc biệt là khi hoạt động mạnh như đi lại, leo cầu thang, chạy bộ ( tại các khớp dưới chân hay hông); cầm nắm, đánh máy hay lái xe (ở các khớp tay, ngón tay và vai, cột sống). Các triệu chứng có xu hướng giảm khi nghỉ ngơi, tuy nhiên vào những giai đoạn sau việc nghỉ ngơi cũng có thể không còn tác dụng.
• Đau nhức lan rộng: ban đầu cơn đau chỉ xuất hiện ở một vài trị trí, ví như như khớp bả vai, khớp háng.. nhưng sau sẽ lan rộng sang các cơ quan lân cận. Nguyên nhân có thể do sự chèn ép các dây thần kinh tại những vị trí này khiến người bệnh đau nhức trên toàn thân cùng lúc.
• Khớp phát ra âm thanh: Thoái hóa khớp thường được đặc trưng bởi âm thanh phát ra bởi khớp bị hư tổn. Ví dụ ở đầu gối có thể phát ra tiếng lục cục di chuyển hay leo cầu thang. Nguyên nhân là do các đầu xương mất đi lớp đệm đàn hồi nên ma sát vào nhau.
• Cứng khớp: người bệnh có thể cảm thấy cứng khớp, khó hoạt động đặc biệt là vào buổi sáng. Đôi khi tình trạng cứng khớp có thể kéo dài đến hơn 30 phút khi ngủ dậy, người bệnh có cảm giác như tê liệt toàn thân không thể cử động được.
• Hạn chế phạm vi hoạt động: người bị thoái hóa khớp gối có thể không chạy bộ, người bị thoái hóa cột sống cột sống cổ có thể khó xoay hay cúi đầu trong khi ở bàn tay thì khó cầm nắm như bình thường. Khi tất cả cùng xuất hiện một lúc có thể làm ảnh hưởng rất nhiều đến chức năng vận động của người bệnh, khả năng vận động cũng gặp rất nhiều hạn chế.
• Xuất hiện gai xương: chủ yếu xảy ra khi bị thoái hóa cột sống lưng trên nhưng mô sụn bị mài mòn, có những rãnh hở khiến các gai xương có điều kiện mọc lên gây đau nhức nặng nề. Tuy nhiên triệu chứng này chỉ có thể nhận biết rõ khi đi chụp X quang, rất khó để nhìn nhận bằng mắt thường.

Tuy nhiên nhìn chung các triệu chứng bệnh về xương khớp thường có các triệu chứng khá giống nhau, ví dụ thoái hóa đa khớp cũng khiến người bệnh đau nhức trên diện rộng như viêm đa khớp. Nhưng viêm đa khớp thường kèm theo triệu chứng sưng đỏ, nóng rát tại các khớp và thường có tính đối xương hai bên, tức cả hai khớp gối hay hai khớp bả vai. Còn thoái hóa có xu hướng xảy ra trước 1 trong hai bên hơn.

Người bệnh tốt nhất nên làm các xét nghiệm tra tại các các bệnh viện chuyên khoa uy tín để kiểm tra chính xác tình trạng bệnh, từ đó có thể đưa ra hướng điều trị phù hợp và hiệu quả nhất. Tránh việc tự điều trị tại nhà sai cách có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm khác.

Thoái hóa đa khớp có nguy hiểm không?

Như đã nói, triệu chứng đặc trưng nhất của bệnh chính là tình trạng đau nhức, cứng khớp. Tình trạng này nếu xuất hiện trên 1 khớp cũng khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi khó chịu, nay cùng lúc xuất hiện trên nhiều vị trí có thể làm ảnh hưởng đến rất nhiều chức năng khác của cơ thể.

Đặc biệt bệnh có xu hướng tiến triển nhanh và có thể lan sang các sụn khớp khác. Các xương khớp dần bị bào mòn, biến dạng, không còn khả năng chịu lực và không thể hoàn thành đúng chức năng của mình. Bệnh nếu không nhanh chóng điều trị sẽ khiến các khớp ngày càng bị khô, cứng, lâu ngày mất dần khả năng vận động và làm tăng nguy cơ bại liệt.

Một số bệnh lý có thể xuất hiện kèm theo như gai xương, viêm bao hoạt dịch hay u nang bao hoạt dịch. Sức khỏe và tinh thần của người bệnh cũng ngày càng giảm sút do tình trạng đau nhức xuất hiện thường xuyên, cơ thể suy nhược nhanh chóng và gây ra nhiều vấn đề nguy hiểm khác.

Do bệnh lý xuất hiện trên nhiều vị trí nên mức độ nguy hiểm sẽ còn tăng hơn rất nhiều. Người bệnh nên sớm phát hiện và điều trị kịp thời để tránh những biến chứng có thể xuất hiện.

Điều trị thoái hóa đa khớp

Để điều trị thoái hóa đa khớp, người bệnh cần tiến hành làm một số xét nghiệm kiểm tra như chụp X quang, MRI, CT, xét nghiệm máu.. nhằm xác định chính xác tình trạng bệnh cũng như nguyên nhân gây bệnh… Từ đó mới có thể đưa ra hướng điều trị an toàn, chính xác và hiệu quả nhất.

Tùy vào từng vị trí các khớp bị thoái hóa cùng lúc, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị để giảm các triệu chứng bệnh và ngăn ngừa các tiến triển.

Dùng thuốc Tây

Để cải thiện tình trạng đau nhức nhanh chóng nhất và hạn chế nguy cơ biến chứng, việc dùng các loại thuốc Tây hầu như sẽ được chỉ định đầu tiên. Do tình trạng đau nhức xuất hiện trên nhiều vị trí nên việc dùng thuốc có thể mang đến tác dụng trên toàn thân, tuy nhiên có thể kèm theo nhiều tác dụng phụ và phải sử dụng phối hợp nhiều loại thuốc.

Một số loại thuốc thường được chỉ định như

• Thuốc giảm đau: hầu hết được chỉ định Paracetamol hay Acetaminophen đầu tiên vì ít tác dụng phụ, tuy nhiên chỉ có tác dụng giảm đau. Với những triệu chứng đau mãn tính thì hay nhóm thuốc này thường đem lại hiệu quả rất ít, bác sĩ sẽ chỉ định một số nhóm thuốc giảm đau có tác dụng mạnh hơn.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): thường chỉ định khi khớp các dấu hiệu sưng viêm lâu ngày mà dùng các nhóm giảm đau thông thường không đáp ứng kết quả. Một số nhóm thuốc thường được chỉ định như Ibuprofen, Diclofenac, Naproxen.. tuy nhiên thường kèm theo nhiều tác dụng phụ nên người bệnh cần chú ý.
• Miếng dán giảm đau: có tác dụng với những trường hợp đau nhẹ, dùng ngoài da nên hầu như không gây ra tác dụng phụ. Tuy nhiên nếu đã dùng các loại miếng dán giảm đau lâu ngày thì cũng có thể làm giảm hiệu quả.
• Thuốc giảm đau opioid: nhóm thuốc giảm đau có tác dụng cực mạnh, có thể ức chế cơn đau gần như tức khắc, tuy nhiên lại có tính chất gây nghiện kèm theo rất nhiều tác dụng phụ. Thuốc này còn giúp kích thích thần kinh vui vẻ phấn chấn hơn nên nếu lạm dụng quá mức có thể gây ảo giác. Do đó thường nhóm thuốc này chỉ được dùng trong thời gian ngắn khi người bệnh đau nặng, quá trầm trọng mà các loại thuốc trên không thể kiểm soát được.
• Thuốc Bổ sung Glucosamin sulfat: chất này có thể kích thích quá trình tái tạo sụn khớp, tăng cường sản sinh proteopolycan, sửa chữa tế bào sụn hư hỏng và ức chế enzym tiêu hủy protein. Nhờ đó nhanh chóng ngăn ngừa sự tiến triển của thoái hóa, tăng lượng dịch nhầy để sụn khớp hoạt động linh hoạt hơn. Thường bác sĩ có thể chỉ định một số dạng viên uống hỗ trợ hay thực phẩm chức năng có chứa chất này để có thể sử dụng lâu dài mà không gây tác dụng phụ.
• Thuốc bổ sung Chondoitin sulfat: bổ sung chất này cũng nhằm mục đích làm chậm quá trình thoái hóa nhờ khả năng tái tạo lại các tế bào sụn khớp. Hoạt chất này cũng giúp  ức chế sự tổng hợp nitric oxide và enzym proteolytic để tăng cường quá trình bảo vệ sụn khớp cũng như tăng tính bền vững của các collagen nội bào tại đây.

Hầu hết các nhóm thuốc giảm đau, chống viêm thường kèm theo rất nhiều tác dụng phụ trên toàn thân như buồn ngủ, buồn nôn, mệt mỏi, nếu lạm dụng lâu ngày còn gây ra các vấn đề cho các cơ quan nội tạng rất nguy hiểm. Do đó người bệnh nên tuyệt đối tuân thủ theo đơn thuốc của bác sĩ, không tự ý thêm hay bớt liều thuốc đều có thể đem lại các kết quả không như mong đợi.

Tiêm thuốc khớp

Trong trường hợp cơn đau xuất hiện quá mức mà việc dùng các loại thuốc đường uống không còn tác dụng đồng thời các sụn khớp cũng bị hư hỏng quá mức thì bác sĩ có thể chỉ định tiêm khớp trực tiếp. Thuốc được đưa trực tiếp vào khớp vừa giúp giảm đau ngay lập tức và có thể hạn chế các tác dụng phụ trên toàn thân nhưng chỉ được chỉ định cho một số trường hợp.

Một số loại thuốc tiêm khớp thường được chỉ định bao gồm

• Tiêm kháng viêm corticosteroid: corticosteroid có thể dùng ở cả dạng uống và dạng tiêm để giảm đau nhanh chóng nhất, tuy nhiên cũng có nhiều tác dụng phụ kèm theo nếu lạm dụng quá nhiều. Thuốc có tác dụng giảm sưng viêm cực kỳ hiệu quả nhờ cơ chế ức chế hệ miễn dịch của mình.
• Tiêm Hyaluronate sodium: giúp giảm sưng viêm và đau đồng thời kích thích quá trình tái tạo các tế bào mô sụn mới và  kết nối với chất nền của sụn, từ đó đẩy lùi bệnh đáng kể.
• Tiêm PRP (huyết tương giàu tiểu cầu): được chỉ định tiêm chủ yếu nhằm tăng cường tốc độ tái tạo các mô sụn mới với nguồn gốc thuốc tự thân nên có độ tương thích cao, ít gây tác dụng phụ và cho hiệu quả trong 3-6 tháng. Tuy nhiên chú ý phương pháp này thường có chi phí khá cao.

Do bản chất thoái hóa đa khớp là sự tổn thương trên nhiều vị trí nên việc tiêm thuốc đôi khi có thể tiến hành nhiều lần. Dù thuốc nhóm tiêm có thể làm giảm một số tác dụng phụ trên toàn thân nhưng nó cũng có nhiều tác dụng phụ khác như tăng nguy cơ loãng xương, hư hỏng xương nếu lạm dụng quá mức.

Việc tiêm thuốc cần được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên môn có kinh nghiệm và kiến thức, tuyệt đối không tự thực hiện tại nhà kể cả khi bạn biết tiêm. Liều lượng tiêm cũng do bác sĩ chỉ định, ngoài ra còn cần chú ý đến các vấn đề vô khuẩn, tiệt trùng để đảm bảo an toàn tuyệt đối khi tiêm.

Vật lý trị liệu

Nhằm cải thiện chức năng vận động ổn định, đặc biệt với các triệu chứng bệnh tiến triển nặng, bác sĩ sẽ tiến hành chỉ định người bệnh vật lý trị liệu. Bên cạnh mục đích giảm đau, phục hồi chức năng, phương pháp này còn giúp kích thích quá trình phục hồi và tái tạo sụn khớp diễn ra nhanh chóng hơn.

Tùy từng mục đích và tình trạng, các phương pháp vật lý có thể được chỉ định khác nhau như

• Điện trị liệu hoặc nhiệt, thủ trị liệu: bác sĩ sẽ sử dụng các thiết bị máy móc chuyên dụng để đưa nhiệt hoặc dòng điện với cường độ vừa phải đến tác động vào phần viêm sưng đau do thoái hóa. Phương pháp này vừa giúp giảm đau vừa giúp kích thích quá trình phục hồi tại đây hiệu quả hơn.
• Xoa bóp, bấm huyệt: giúp các cơ bắp được thư giãn, giải tỏa áp lực đồng thời kích thích quá trình lưu thông máu để vừa giảm đau, vừa đưa các dưỡng chất đến môn sụn để nhanh tái tạo lại các tổn thương hơn.
• Châm cứu: ứng dụng y học cổ truyền để đưa thuốc vào các kinh huyệt bị tổn thương vừa không có tác dụng phụ lại đem lại hiệu quả khá tốt.
• Nẹp khớp: bác sĩ có thể chỉ định việc đeo nẹp để đưa các xương khớp bị sai lệch về lại vị trí ban đầu, khắc phục khả năng vận động tạm thời đồng thời giảm thiểu cơn đau và hỗ trợ  quá trình phục hồi tại đây.
• Các bài tập hỗ trợ phục hồi chức năng: tùy tình trạng, bác sĩ cũng có thể chỉ định người bệnh kết hợp với các bài tập phục hồi chức năng. Thường phương pháp này có thể được chỉ định cả trước và sau khi phẫu thuật.

Vật lý trị liệu cần được thực hiện tại các bệnh viện chuyên khoa dưới sự giám sát và hỗ trợ của các bác sĩ chuyên môn để đảm bảo an toàn tuyệt đối. Người bệnh nên tìm đến các bệnh viện có đầy đủ các chuyên khoa về xương khớp để được hỗ trợ.

Phương pháp tại nhà

Với các trường hợp được chỉ định dùng thuốc tại nhà, người bệnh cũng có thể thực hiện một số phương pháp sau để cải thiện các triệu chứng nhưng không quá nguy hiểm. Thường các phương pháp này có hiệu quả khá tốt với các triệu chứng bệnh trong giai đoạn đầu.

• Chườm nóng/ chườm lạnh: thay vì dùng thuốc giảm đau, người bệnh có thể áp dụng phương pháp giảm đau cực kỳ hiệu quả này. Chú ý khi chườm lạnh nên bọc đá vào một miếng vải mỏng trước khi chườm còn chườm nóng thì nên dùng nước trong khoảng 40- 45 độ là phù hợp nhất.
• Ngâm/ tắm nước ấm: tùy vào từng vị trí đau bạn có thể ngâm hay tắm nước ấm để giúp các cơ thư giãn, thả lỏng, kích thích lưu thông tuần hoàn máu để tăng tốc độ phục hồi.
• Thay đổi thư thế nằm: Người bệnh nên ưu tiên nằm ngửa, nằm nệm, có thể kê cao chân khi ngủ có thể giúp giảm tần suất cơn đau xuất hiện về đêm.
• Dùng mẹo dân gian: dân gian thường truyền nhau cách chữa thoái hóa khớp gối bằng cây thuốc nam như đắp lá lốt, ngải cứu sao nóng, bạn có thể tham khảo và áp dụng một số phương pháp.

Can thiệp ngoại khoa

Phẫu thuật chỉ được chỉ định khi các phương pháp trên không còn đem lại tác dụng, người bệnh đau quá nặng, xuất hiện gai xương lớn và có nguy cơ biến chứng cao. Tuy nhiên quá trình phẫu thuật thường có khá nhiều nguy hiểm, chi phí cao, thời gian hồi phục cũng khá lâu nên người bệnh cần chú ý.

Tùy vị trí và mức độ thoái hóa mà các phương pháp phẫu thuật được chỉ định khác nhau. Người bệnh nên tìm đến các bệnh viện có đầy đủ cơ sở vật chất cao cấp có đầy đủ công nghệ và thiết bị phẫu thuật để đảm bảo an toàn tuyệt đối. Ngoài ra, sau phẫu thuật, khả năng vận động không thể đảm bảo 100% và vẫn có nguy cơ tái phát nếu người bệnh không có chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng phù hợp.

Phòng tránh thoái hóa đa khớp

Với các dấu hiệu nguy hiểm của thoái hóa đa khớp, mỗi người nên có phương pháp phòng tránh từ sớm để hạn chế những ảnh hưởng cho sức khỏe và tinh thần. Một số vấn đề bạn cần chú ý để phòng tránh bệnh hiệu quả bao gồm

• Duy trì cân nặng ở mức độ ổn định, tham khảo chỉ số BMI và giảm cân khoa học nếu cần thiết
• Hạn chế vận động quá sức
• Luyện tập tư thế mang vác, nằm ngồi đúng cách
• Có chế độ dinh dưỡng khoa học phù hợp, tăng cường canxi, vitamin D và các khoáng chất cần thiết cho hệ thống xương khớp
• Hạn chế ăn đồ ăn nhiều dầu mỡ, bia rượu, chất kích thích hay các loại đồ lên men, nội tạng động vật có thể làm phá hủy xương
• Tập luyện thể dục thể thao phù hợp, trong đó yoga, bơi lội hay đạp xe chậm là các bài tập rất tốt cho xương khớp.
• Hạn chế lạm dụng các loại thuốc
• Nếu gặp các vấn đề chấn thương hay các vấn đề xương khớp bẩm sinh, nên điều trị từ sớm để phòng tránh các biến chứng.

Thoái hóa đa khớp có thể gây ra rất nhiều vấn đề cho sức khỏe và tinh thần của người bệnh. Ngay khi thấy các triệu chứng sức khỏe bất thường, người bệnh cần nhanh chóng đến bệnh viện kiểm tra để được xử lý kịp thời, phòng tránh các biến chứng nguy hiểm xuất hiện.

Có thể bạn quan tâm

• Các món ăn chữa thoái hóa khớp & thực phẩm nên ăn, kiêng
• Bị thoái hóa khớp gối có nên đi bộ, chạy bộ không? Giải đáp
• Thoái hóa khớp gối có nên tập yoga hay tập gym không?