Trầm Cảm: Nguyên nhân, Dấu hiệu, Chẩn đoán và Điều Trị

Trầm cảm là một căn bệnh rối loạn tâm lý phổ biến và nó có nhiều mức độ khác nhau. Đối với người mắc bệnh sẽ có những triệu chứng như chán nản, đầu óc trống rỗng, suy nghĩ tiêu cực,… Nếu không phát hiện sớm và điều trị đúng lúc, thì trong thời gian dài người bệnh có thể tự hủy hoại bản thân và ảnh hưởng đến người khác.

Trầm cảm là gì?

Trầm cảm (tên tiếng Anh là Depression) là một loại bệnh rối loạn tâm trạng khiến cho người bệnh có những cảm giác buồn bã, chán nản, mất mát,… Bên cạnh đó nó còn ảnh hưởng tiêu cực đến suy nghĩ lẫn hành vi của người bệnh.

Trong cuộc sống hằng ngày, nó khiến cho người bệnh gặp nhiều khó khăn hơn và đôi khi là nằm trong những tình huống với kết cục bi thảm như tự tử, mẹ giết con, vợ giết chồng,… Theo thống kế, trên thế giới hiện nay có khoảng 80% dân số từng hoặc sẽ bị trầm cảm vào một khoảng thời gian nào đó trong đời. Do đó, bất kỳ độ tuổi nào cũng có thể xảy ra nhưng phần lớn là ở nữ giới nhiều hơn nam giới.

Với tính nghiêm trọng đó, bệnh trầm cảm cần phải được điều trị triệt để ngay từ khi phát hiện. Tùy vào tình trạng bệnh, mức độ nặng hay nhẹ mà liệu trình điều trị sẽ khác nhau. Đối với những trường hợp mắc bệnh ở mức độ nhẹ, bệnh nhân có thể áp dụng một số biện pháp tâm lý mà không cần dùng đến thuốc. Tuy nhiên, trước đó người bệnh cần có sự hướng dẫn chi tiết từ bác sĩ chuyên khoa để việc điều trị được diễn ra đúng hướng và đạt hiệu quả cao.

Nguyên nhân của bệnh trầm cảm

Trầm cảm là một căn bệnh vô cùng phức tạp và hình thành từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó, tập trung chủ yếu vào các nguyên nhân chính sau:

Do sang chấn tâm lý

Sang chấn tâm lý là nguyên nhân phổ biến gây ra bệnh trầm cảm cũng như hàng loạt các tình trạng rối loạn tâm thần khác. Sang chấn tâm lý bắt nguồn từ những việc ở quá khứ khiến họ không thể thoát ra được, luôn bị ám ảnh về nó, chẳng hạn như: Người thân mất, cơ thể bị mất đi một cơ quan, bộ phận nào đó do bị tai nạn, từ các căn bệnh nặng như ung thư, nan y, HIV/AIDS,…

Di truyền

Theo nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, những người có nguy cơ bị trầm cảm cao thường xuất phát từ những gia đình có người thân bị mắc bệnh. Ví dụ như, bố/mẹ bị trầm cảm thì đời con cũng sẽ bị ảnh hưởng theo bởi những xu hướng tính cách bất thường và tiêu cực từ họ. Bên cạnh đó, thông qua các xét nghiệm về gen cũng cho thấy rằng có khoảng hơn 20% bệnh nhân cũng mắc bệnh trầm cảm từ bố/mẹ.

Stress, căng thẳng kéo dài

Đây cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến hàng đầu gây nên bệnh trầm cảm ở nhiều người hiện nay. Stress xuất phát từ nhiều vấn đề trong cuộc sống như công việc, học tập hay các mối quan hệ khiến cho họ cảm thấy căng thẳng, mệt mỏi và họ không có thời gian thư giãn. Sau đó stress kéo dài, không thể giải tỏa, lâu ngày biến chứng thành trầm cảm.

Lạm dụng nhiều rượu bia và các chất kích thích khác

Một thực tế cho thấy, có hơn 90% những người bị nghiện ma túy, rượu hay các chất kích thích khác đều gặp phải các rối loạn tâm thần như trầm cảm, hưng cảm đặc biệt ở mức độ cao nhiều lần hơn người bình thường. Bên cạnh đó, những người bị trầm cảm bởi nguyên nhân này thường có xu hướng kích động, dễ làm hại bản thân và những người xung quanh họ.

Do bệnh thực thể ở não

Đối với những người từng bị chấn thương liên quan đến các vấn đề về viêm hay u não sẽ thường có nguy cơ mắc bệnh trầm cảm cao hơn bình thường. Nguyên nhân là do cấu trúc não bị tổn thương. Thông thường, người bệnh sẽ có những dấu hiệu về rối loạn tâm trạng như buồn bã, bồn chồn, lo lắng,… Bên cạnh đó, họ dễ bị stress và không thể bình tĩnh dù chỉ gặp phải một chút căng thẳng nhỏ.

Dấu hiệu của bệnh trầm cảm

Dấu hiệu của bệnh trầm cảm được thể hiện khác nhau ở mỗi người. Tuy nhiên, nhìn chung người bệnh vẫn sẽ gặp phải một số triệu chứng như sau:

Khí sắc buồn

Đây là một trong những dấu hiệu tiêu biểu và ở bất cứ người bệnh trầm cảm nào cũng có. Họ thường có khí sắc trầm buồn, nét mặt rũ rượi, chán chường, buồn bã và thường hay bi quan khi thể hiện quan điểm.

Rối loạn giấc ngủ

Rối loạn giấc ngủ là một trong những biểu hiện thường gặp ở những người bị trầm cảm. Thông thường họ sẽ khó đi vào giấc ngủ, trằn trọc thức khuya, tỉnh dậy lúc nửa đêm khó ngủ lại,… Nếu tình trạng này kéo dài sẽ khiến cho bệnh tình thêm trầm trọng hơn và khó điều trị dứt điểm. Ngoài ra, cũng có một số trường hợp, người bệnh còn gặp phải các vấn đề như ác mộng hoặc mộng du.

Khả năng ghi nhớ và tập trung kém

Đối với những người mắc bệnh trầm cảm, thường sẽ bắt đầu quên đi những điều cơ bản xung quanh mình. Họ không thể nhớ được tên, số điện thoại, quên deadline của công việc, quên làm việc nhà, quên đón con,… Hay đôi khi họ không thể tự đưa ra quyết định và sự lựa chọn cho chính bản thân mình. Tất cả những điều này đã ảnh hưởng khá nhiều đến cuộc sống và công việc của người bệnh.

Suy giảm hứng thú về sở thích, tình dục

Những người khi bước vào giai đoạn trầm cảm thường cảm thấy chán nản, vô vị và không muốn làm bất cứ việc gì kể cả sở thích trước đây của mình. Điều này khiến họ dần cảm thấy bị cô độc, muốn được khép kín và ở một mình. Tương tự như thế, trong chuyện “giường chiếu” cũng khiến họ không còn ham muốn hoặc dễ bị mất cảm giác “lên đỉnh”. Thông thường những người có dấu hiệu này sẽ mắc phải một số bệnh như yếu sinh lý, xuất tinh sớm, rối loạn cương dương,…

Tự ti về bản thân

Thế giới nội tâm bên trong của người bị trầm cảm luôn chứa đựng đầy sự bi quan, tự phê bình mình và những suy nghĩ vô cùng tiêu cực. Từ đó khiến cho tâm trạng của họ bị phá hủy một cách nặng nề. Thông thường họ sẽ có một số ý nghĩ, câu hỏi như: mình thật sự vô tích sự, chẳng làm được gì cả, tại sao lúc đó mình không làm như thế này,…

Từ những điều đó đó khiến cho họ càng thêm chán nản, buồn rầu và thậm chí là tuyệt vọng. Trường hợp này thường gặp ở những mẹ bầu bị trầm cảm sau sinh, do giai đoạn này họ rất nhạy cảm và dễ suy nghĩ vu vơ

Có suy nghĩ hoặc hành vi tự sát

Từ những sự tuyệt vọng từ bên trong tâm hồn đã làm cho họ không còn ý chí, mong muốn để điều trị chứng trầm cảm của mình nữa. Đồng thời phát triển theo chiều hướng dần xấu đi như tự sát, giết người,… Do đó, đây cũng là nguyên nhân chính khiến cho trầm cảm trở thành bệnh lý nguy hiểm, cần được quan tâm.

Một số biểu hiện có thể thấy ở những người bị trầm cảm muốn tự sát như chuẩn bị thuốc ngủ, xăng, dây thừng, thường nhìn vô định vào một vị trí cao nào đó,… Hoặc họ thường tự gây tổn thương cho mình bằng cách tự cắt vào da thịt, cào, cấu,… Đối với những người từng tự tử không thành trước đây cũng có nguy cơ rất cao cần phải chú ý giám sát.

Chẩn đoán bệnh trầm cảm

Bệnh trầm cảm được chẩn đoán dựa vào các biểu hiện lâm sàng và một số xét nghiệm cận lâm sàng. Với mục tiêu là xác định được bệnh, đánh giá mức độ và từ đó bác sĩ có thể đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp.

Chẩn đoán lâm sàng

Bệnh nhân sẽ được các bác sĩ chẩn đoán bệnh trầm cảm dựa trên tiêu chuẩn ICD – 10 hoặc chẩn đoán theo chuẩn DSM-V. Qua đó để đánh giá mức độ nặng – vừa – nhẹ của bệnh.

Xét nghiệm cận lâm sàng

Sau khi khám lâm sàng, bệnh nhân sẽ được thực hiện xét nghiệm cận lâm sàng. Với phương thức này sẽ giúp đo lường nồng độ các chất dẫn truyền thần kinh, từ đó xác định nguyên nhân gây bệnh và loại trừ một số khả năng khác một cách chính xác hơn.

Các xét nghiệm được thực hiện trong quy trình này cho các bệnh nhân trầm cảm, bao gồm:

• Trắc nghiệm tâm lý
• Xét nghiệm máu, sinh hóa, chức năng gan, thận.
• Điện não, điện tim đồ
• MRI, CT sọ não
• Tùy theo tình trạng của bệnh nhân mà cần thực hiện thêm một số xét nghiệm khác.

Chẩn đoán phân biệt

Các biểu hiện của bệnh trầm cảm thường bị nhầm lẫn với một số bệnh lý khác, nhất là những bệnh thuộc nhóm bệnh tâm thần. Do đó, qua cách thức chẩn đoán phân biệt, các bác sĩ sẽ dùng kiến thức chuyên môn của mình để xác định đúng tình hình của bệnh nhân. Và từ đó đưa các liệu trình chữa bệnh phù hợp.

Cách điều trị bệnh trầm cảm

Bệnh trầm mang đến nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của người bệnh, nếu không phát hiện và điều trị kịp thời thì rất có thể dẫn đến tử vong.

Điều trị bằng thuốc

Đây là phương pháp được nhiều chuyên gia áp dụng trong việc điều trị bệnh trầm cảm ở những người có mức độ trung bình hoặc nặng. Đối với những người thuộc trường hợp nhẹ thì không cần dùng thuốc, mà sẽ áp dụng các liệu pháp bằng tâm lý.

Các loại thuốc và liệu lượng của người bệnh sẽ sử dụng theo sự chỉ định của bác sĩ. Do phần lớn những loại thuốc này đều có tác dụng phụ, nếu bất cẩn có thể xảy gây ra những hậu quả đáng tiếc. Một số loại thuốc được sử dụng phổ biến hiện nay như: thuốc chống trầm cảm 3 vòng, thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc, thuốc chống trầm cảm không điển hình, thuốc ức chế monoamine oxidase,…

Điều trị tâm lý

Hiện nay, các phương pháp điều trị tâm lý đang được sử dụng phổ biến và đạt kết quả tốt. Khi mà các chuyên gia được đào tạo bài bản, có nhiều liệu pháp và kỹ thuật hỗ trợ điều trị. Qua đó, giúp người bệnh dần hồi phục trở lại, thoát khỏi những ám ảnh của trầm cảm, tăng thêm sự tự tin cho bản thân và yêu thích cuộc sống này hơn.

Liệu pháp sốc điện (ECT)

Phương pháp này được cân nhắc sử dụng trong trường hợp trầm cảm nặng, trầm cảm kháng thuốc hoặc khi bệnh nhân có những suy nghĩ, hành vi tự sát. Liệu pháp này được hoạt động theo cơ chế là sử dụng một luồng điện được kiểm soát, sau đó đưa vào bên trong não bộ rồi từ đó tạo ra các cơn co giật nhỏ.

Mục tiêu chính của phương pháp này là giúp làm hồi phục các sự liên kết của các nơron thần kinh và làm ổn định nồng độ các chất dẫn truyền bên trong. Từ đó giúp cải thiện và ngăn ngừa các suy nghĩ, hành vi ở những bệnh nhân bị trầm cảm nặng. Tuy nhiên, nhược điểm là có thể gây mất trí nhớ ở bệnh nhân trong vài tuần sau khi điều trị, khả năng cao nhất là ở những người lớn tuổi.

Cách phòng ngừa bệnh trầm cảm

Trầm cảm hiện đang là một vấn nạn hết sức đáng được báo động, nó ảnh hưởng và đe dọa không chỉ đến sức khỏe mà cả tinh thần của người bệnh. Do đó, phòng ngừa bệnh trầm cảm là việc làm hết sức cần thiết, nhất là đối với những người có nguy cơ mắc bệnh cao.

Cung cấp đủ nước cho cơ thể

Khi thiếu nước cơ thể của bạn sẽ trở nên khó chịu, lờ đờ, dễ gắt gỏng,… từ đó làm cho bạn dễ bị mất tập trung, hay nhầm lẫn. Đặc biệt nó còn gây nhầm lẫn với cảm giác đói bụng. Qua đó bạn sẽ nạp thêm nhiều thức ăn bổ sung và dẫn đến tình trạng thừa cân, béo phì. Đồng thời ảnh hưởng đến tâm lý và các vấn đề sức khỏe khác.

Xây dựng chế độ ăn hợp lý

Theo nhiều nghiên cứu, việc lựa chọn thực phẩm và xây dựng chế độ ăn khoa học sẽ giúp ích cho tâm trạng, tinh thần của bạn được thoải mái, vui vẻ và giảm căng thẳng hơn. Ngược lại, nếu bạn áp dụng chế độ ăn không hợp lý như nhiều dầu mỡ, đồ vỉa hè, đóng hợp,… sẽ dễ khiến cho tâm trạng của bạn trở nên tồi tệ và giảm sút nhanh. Ngoài ra còn gây hại đến sức khỏe và phát sinh một số bệnh như tim mạch, ung thư,…

Dành thời gian thư giãn, ngủ đủ giấc

Như đã biết, rối loạn giấc ngủ là một trong những nguyên nhân chính gây nên bệnh trầm cảm. Nhất là ở giới trẻ, khi mà sử dụng các thiết bị điện tử quá nhiều giờ. Từ đó khiến cho việc nghỉ ngơi không đủ và kém hiệu quả trong việc đào thải các chất.

Bên cạnh đó, ngủ không đủ giấc cũng khiến cho tâm trạng dễ bị gắt gỏng, khó chịu trong người, chất lượng công việc không được như ý,… Do đó, bạn hãy dành thời gian để thư giãn và thực hiện chế độ ngủ nghỉ đúng 8 tiếng/ngày.

Thường xuyên kết nối và giao tiếp với bạn bè

Để phòng chống bệnh trầm cảm hiệu quả, bạn nên dành thời gian để kết nối và giao tiếp với bạn bè. Nhất là với những người tích cực, có nhiều năng lượng. Vì khi đó bạn sẽ có thêm những lối sống lành mạnh, tích cực trong suy nghĩ và thoải mái, hài lòng hơn về cuộc sống của mình. Từ đó có động lực để duy trì cuộc sống và hình thành hệ miễn dịch tinh thần giúp ngăn ngừa bệnh trầm cảm hiệu quả.

Tạo thói quen viết nhật ký

Nếu bạn có tâm sự hay gặp những điều khó khăn trong cuộc sống nhưng không biết chia sẻ cùng ai, thì đây là cách giúp bạn giải phóng những cảm xúc và suy nghĩ của bản thân rất hiệu quả. Bạn chỉ cần viết ra giấy những điều đã xảy ra trong cuộc sống hằng ngày hay những cảm nhận của riêng mình về vấn đề đó.

Duy trì thói quen này sẽ giúp cho lòng bạn được nhẹ nhàng, thoải mái hơn. Đồng thời có nhiều thời gian để xem lại, nhìn nhận sự đúng sai, từ đó rút ra những bài học, kinh nghiệm cho bản thân.

Trầm cảm là căn bệnh đòi hỏi cần phải có thời gian điều trị lâu dài, cùng với đó là sự kiên trì của bệnh nhân và cả gia đình. Chính vì vậy, để giảm thiểu những rủi ro, ảnh hưởng và gánh nặng cho gia đình và xã hội. Mỗi người trong chúng ta cần có những nhận thức và chủ động trong việc khám, điều trị.

Có thể bạn quan tâm:

• Trầm cảm khi mang thai: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và chữa trị
• Trầm cảm ở học sinh: Nguyên nhân, hậu quả và cách phòng ngừa