Trầm cảm ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý

Trầm cảm ở trẻ em là một căn bệnh về rối loạn tâm lý vô cùng nguy hiểm. Nó khiến cho trẻ cảm thấy chán nản, buồn chán và không yêu thích bất kỳ hoạt động nào. Khi tình trạng này kéo dài, sẽ ảnh hưởng đến cảm nhận, suy nghĩ, cách hành xử và những vấn đề về thể chất và tinh thần của trẻ sau này.

Trầm cảm ở trẻ em là gì?

Trầm cảm ở trẻ em hay trầm cảm ở những độ tuổi khác đều là một loại bệnh liên quan đến tâm lý. Theo đó, người mắc phải sẽ có tâm trạng u buồn, chán nản và không có bất kỳ hứng thú nào đối với các sự việc hay sự vật có trong cuộc sống hàng ngày.

Đối với những đứa trẻ, trầm cảm sẽ là nguyên nhân dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Từ cảm xúc, suy nghĩ, hành vi cho đến các vấn đề về tâm lý, thể chất.

Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh lý này sẽ ngày càng trở nên nguy hiểm. Từ đó xảy ra nhiều ảnh hưởng khác nhau trong đời sống sinh hoạt. Hoặc nặng nhất là có ý định tự tử.

Dấu hiệu trầm cảm ở trẻ em

Để phòng tránh và phát hiện kịp thời hiện tượng trầm cảm ở trẻ em, các phụ huynh có thể tham khảo một số dấu hiệu nhận biết sau đây.

Khí sắc giảm

Những đứa trẻ bị trầm cảm, sẽ có những biểu hiện về khí sắc rõ rệt thông qua nét mặt và hành vi. Thông thường chúng sẽ có cảm giác buồn chán không rõ nguyên nhân, thường cáu kỉnh. Hoặc đôi khi giảm hứng thú trong học tập và cả các hoạt động sinh hoạt nhóm mà chúng thường rất thích.

Không tập trung

Trầm cảm khiến trẻ khó có thể tập trung và tiếp thu những kiến thức mới trong học tập. Từ đó làm cho kết quả bị giảm sút. Tuy nhiên, ở một số trường hợp thì trẻ cảm thấy rất phất kích và chăm chỉ trong học tập. Nhưng sau đó kết quả lại bị giảm sút một cách rõ rệt.

Tự cô lập

Trong các hoạt động xã hội hàng ngày, trẻ thường có dấu hiệu thu mình lại, tự cô lập, không muốn giao tiếp hay tham gia vào bất kỳ hoạt động nào. Đôi khi trẻ thờ ơ, ít quan tâm đến các hoạt động diễn ra xung quanh ngay cả những người thân thiết nhất.

Các biểu hiện của bệnh sẽ thay đổi tùy theo từng mức độ và tình trạng bệnh. Có một số ít bé gia nhập nhóm để cùng bạn bè chia sẻ và đồng cảm. Nhưng có một số khác thì từ chối làm mọi việc, khiến cho bệnh ngày càng nghiêm trọng.

Rối loạn ăn uống

Biểu hiện nổi bật nhất ở hội chứng trầm cảm ở trẻ em nhất chính là chán ăn, mất cảm giác ngon miệng. Chính vì vậy khiến trẻ dễ bị giảm cân nghiêm trọng. Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp ngược lại là trẻ ăn nhiều hơn bình thường. Thậm chí là không kiểm soát được khẩu phần ăn. Từ đó dẫn đến tăng cân.

Rối loạn giấc ngủ

Bên cạnh chế độ ăn uống, rối loạn giấc ngủ cũng là biểu hiện thường gặp nhất. Khi bị trầm cảm ở trẻ em, các bé thường xuyên gặp ác mộng, mất ngủ, hay bị thức giấc giữa đêm và dậy sớm,… Điều này khiến trẻ không đủ năng lượng cho ngày mới và dẫn đến tình trạng suy nhược cơ thể, xanh xao,…

Rối loạn hành vi

Bên cạnh những dấu hiệu về cảm xúc, hành vi của hội chứng trầm cảm ở trẻ em cũng được thể hiện rõ. Một số hành vi điển hình như thường xuyên quậy phá, khóc quấy, chống đối bố mẹ và xã hội, chơi chung bạn xấu, trốn học, hoặc đôi khi trẻ hay nói lẩm bẩm một mình.

Nhận thức chậm phát triển

Khi bệnh trầm cảm ở trẻ em kéo dài và đến một mức độ cao nào đó, thì trẻ sẽ có những biểu hiện khá chậm về mặt nhận thức và tư duy. Điển hình như trẻ thường nói và đi đứng chậm, suy luận lâu hơn so với những đứa trẻ cùng lứa tuổi.

Nguy cơ tự sát cao

Tương tự như người lớn, khi bệnh trầm cảm ở trẻ em phát triển đến mức độ nào đó mà không kiểm soát được thì chúng sẽ có những ý định và hành vi tự tử.

Một số dấu hiệu cho thấy trầm cảm ở trẻ em có nguy cơ tự tử mà các phụ huynh cần chú ý:

• Thường bị tai nạn hoặc có nhiều vết thương trên cơ thể.
• Hay nói về sự chết chóc, tiêu cực, rời bỏ…
• Có xu hướng liều lĩnh trong mọi hành động.
• Lạm dụng nhiều chất kích thích có khả năng gây nghiện như caphe, rượu, ma túy,…
• Thường ủ rủ, khóc lóc, đôi khi một ngày khóc nhiều lần. Và ngày càng ít bộc lộ cảm xúc ra bên ngoài.
• Thường có xu hướng bạo lực.
• Tách biệt với xã hội, ngay cả mối quan hệ gia đình thân thiết.
• Xuất hiện ngày càng nhiều các triệu chứng liên quan đến trầm cảm.

Trầm cảm ở trẻ em có những loại nào?

Theo thống kê từ Tạp chí tâm lý học, hiện nay có khoảng 3 triệu chứng trầm cảm ở trẻ em thường gặp. Đó chính là: rối loạn trầm cảm chủ yếu, rối loạn trầm cảm hỗn hợp và rối loạn trầm cảm khí sắc.

Rối loạn trầm cảm chủ yếu

Không chỉ phổ biến ở trẻ em, mà hội chứng trầm còn chủ yếu này còn xảy ra ở cả những đối tượng trưởng thành. Theo nghiên cứu và thống kê từ nhiều chuyên gia, chứng rối loạn này sẽ dễ khởi phát ở những trẻ đang trong giai đoạn của tuổi dậy thì.

Một số triệu chứng thường gặp ở những trẻ khi mắc loại bệnh này như:

• Luôn cảm thấy chán nản, tuyệt vọng, bi quan và có khí sắc kém. Cảm thấy bản thân vô dụng, dư thừa và thường nghĩ rằng mọi người không quan tâm và bỏ rơi mình.
• Thường có suy nghĩ về cái chết
• Rối loạn ăn uống (ăn ít hoặc nhiều không kiểm soát)
• Tinh thần không tập trung, khó ngủ, thường xuyên đau đầu và không đủ giấc.
• Không có năng lượng, thiếu tâm trạng

Rối loạn tâm trạng hỗn hợp

Theo nhiều nghiên cứu cho thấy, những trẻ em trong độ tuổi từ 6 – 10 thường có nguy cơ dễ mắc phải hội chứng rối loạn tâm trạng hỗn hợp. Nguyên nhân gây bệnh là do chúng phải đối mặt và chịu đựng trong một khoảng thời gian dài với những hành vi khó chịu, sự việc khiến trẻ không hài lòng,…

Từ đó dẫn đến những biểu hiện của bệnh như trẻ thường xuyên chống đối, phản kháng hoặc có những hành vi quá khích. Đôi khi cáu gắt, bướng bỉnh hoặc thậm chí là có những hành vi gây hại đến bản thân và những người bên cạnh.

Qua đó, cảm xúc và hành vi của trẻ sẽ thể hiện sự phản kháng, chống đối. Hoặc đôi khi có những hành động quá mức bình thường như tổn hại đến bản thân hoặc người ở gần bên cạnh. Tùy vào mức độ và tình trạng của bệnh nhân, mà tần suất những biểu hiện đó xuất hiện là khác nhau. Thông thường trung bình khoảng 3 lần/tuần.

Rối loạn trầm cảm khí sắc

Rối loạn trầm cảm khí sắc ở trẻ em rất ít khi xuất hiện. Tuy nhiên các triệu chứng của bệnh sẽ bị kéo dài trong nhiều năm liên tục. Từ đó khiến cho trẻ nhỏ bị suy giảm sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Không chỉ vậy, những trẻ bị rối loạn sắc khí thường có biến chứng là bị ù tai. Đồng thời kèm theo những dấu hiệu khác của trầm cảm như chán ăn, khó ngủ, không đủ năng lượng, luôn có suy nghĩ bi quan, tuyệt vọng về cuộc sống,….

Nguyên nhân trầm cảm ở trẻ em

Trầm cảm ở trẻ em cũng khá tương tự ở người lớn. Nó bắt nguồn từ rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Chẳng hạn như một số nguyên nhân chính sau:

Do gen di truyền

Theo chứng minh của nhiều nhà khoa học ở Mỹ, đã chỉ ra rằng hiện nay có khoảng hơn 40% các bệnh nhân mắc phải hội chứng trầm cảm ở trẻ em có liên quan đến yếu tố di truyền.

Theo đó, những trẻ em thuộc độ tuổi từ 1- 6 sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao nhất. Nếu trong gia đình có người thân từng mắc phải trầm cảm hoặc các bệnh tâm thần liên quan khác.

Do bị áp đặt

Trên thực tế hiện nay, vì muốn giúp cho con của mình có một hướng đi tốt và có cơ hội phát triển trong tương lai, nhiều bậc phụ huynh đã không ngừng đặt ra những yêu cầu có con của mình. Thậm chí trong một số trường hợp là can thiệp quá mức vào sở thích cá nhân và tự đưa ra quyết định thay con.

Chính những điều này đã khiến cho trẻ bị khó chịu và không có cảm giác được tôn trọng. Lâu dần hình thành những áp lực, nỗi ám ảnh và biến chứng thành trầm cảm.

Đối với một số trẻ có tính cách mạnh mẽ sẽ có xu hướng trở nên cáu gắt, bướng bỉnh và chống đối dữ dội lại ba mẹ. Khi tình trạng này bị kéo dài sẽ tạo thành rào cản lớn trong mối quan hệ giữa cha mẹ và bé. Khiến trẻ dần khép kín, không thích trò chuyện hay chia sẻ với bất kỳ ai. Từ đó làm gia tăng nguy cơ trầm cảm ở trẻ em.

Do chấn thương về tâm lý

So với người lớn, trẻ em có khả năng chịu đựng và đối mặt với những cú sốc trong cuộc sống rất kém. Chẳng hạn như: mất đi người thân, bị lạm dụng tình dục, thất bại trong học tập, cha mẹ ly hôn, thường bị ngược đãi,..

Nếu chúng không được trò chuyện, chia sẻ và có người hướng dẫn định hướng đúng đắn về tâm lý thì sẽ rất dễ có những suy nghĩ tiêu cực. Lâu dần dẫn đến tình trạng trầm cảm ở trẻ em.

Do bạo lực học đường

Bạo lực học đường là một trong những vấn nạn quen thuộc trong xã hội. Phần lớn những đứa trẻ khi bị bạn bè xa lánh, chế giễu và bắt nạt thường xuyên sẽ có xu hướng không muốn giao tiếp với bất kỳ ai. Đồng thời che giấu đi những vấn đề của bản thân để không bị người khác nắm được nhược điểm.

Bên cạnh đó, việc thờ ơ và thiếu quan tâm từ phụ huynh cũng khiến cho trẻ càng cảm thấy mình như bị bỏ rơi. Lâu dần bị mất niềm tin vào cuộc sống, khép mình lại và hình thành chứng trầm cảm ở trẻ em.

Do tác động từ gia đình

Có nhiều minh chứng cho thấy, những đứa trẻ được sinh ra và lớn lên trong một gia đình hạnh phúc, có đầy đủ tình yêu thương từ cha mẹ sẽ có tỷ lệ trầm cảm rất thấp.

Và ngược lại, những đứa trẻ thường xuyên bị đánh đập, bạo hành và đối mắt với những trận cãi vã từ bố mẹ sẽ có nguy cơ mắc bệnh rất cao.

Cách điều trị trầm cảm ở trẻ em

Tương tự như người lớn, điều trị trầm cảm ở trẻ em cũng được thực hiện theo các phương pháp như trị liệu tâm lý, sử dụng thuốc. Tùy vào mức độ và tình trạng của bệnh nhân mà bác sĩ sẽ đưa phương thức điều trị phù hợp nhất

Trị liệu tâm lý

Hiện nay, phương pháp trị liệu tâm lý được dùng nhiều nhất cho những bệnh nhân bị các hội chứng về tâm thần như trầm cảm hoặc rối loạn lo âu. Bên cạnh đó, phương pháp này mang lại hiệu quả rất tốt cho người bệnh và đảm bảo được sự an toàn hơn so với việc điều trị bằng thuốc.

Chính vì vậy, mà phù hợp cho nhiều đối tượng khác nhau. Như từ trẻ nhỏ cho đến người lớn tuổi, phụ nữ mang thai, sau sinh và cho con bú vẫn có thể áp dụng được.

Sau khi điều trị, trẻ không chỉ cải thiện và hồi phục hoàn toàn, mà còn học được cách đối mặt và khống chế tình trạng căng thẳng của mình. Qua đó dần hòa nhập tốt hơn với cuộc sống và cộng đồng.

Thông thường các chuyên gia sẽ áp dụng các liệu pháp về nhận thức hành vi như sử dụng hình ảnh hoặc tranh vẽ trong việc điều trị. Kèm theo đó là sự quan tâm và hỗ trợ từ gia đình cũng là yếu tố quan trọng giúp trẻ được hồi phục nhanh chóng.

Điều trị bằng thuốc

Khi các triệu chứng trầm cảm ở trẻ em bị kéo dài, nặng và có những diễn biến phức tạp hơn như có ý định làm hại bản thân hoặc muốn tự sát. Các chuyên gia, bác sĩ sẽ cân nhắc và dùng đến một số loại thuốc để điều trị.

Những loại thuốc chống trầm cảm hiện nay có tác dụng rất hiệu quả trong việc điều trị và kiểm soát bệnh. Tuy nhiên, lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây nên các tác dụng phụ không mong muốn. Chẳng hạn như đau đầu, mệt mỏi, chóng mặt,…

Chính vì vậy để đảm bảo sức khỏe và an toàn, bệnh nhân cần tuân thủ và làm theo đúng những chỉ định và hướng dẫn dùng thuốc của các bác sĩ chuyên khoa.

Phòng ngừa trầm cảm ở trẻ em như thế nào?

Để giúp trẻ được phát triển toàn diện, khỏe mạnh về mọi mặt và cải thiện các triệu chứng gây bệnh, các bậc phụ huynh cần thực hiện một số biện pháp phòng ngừa trầm cảm ở trẻ em như sau.

Thiết lập chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất

Đầu tiên, các phụ huynh cần thay đổi và cân bằng dưỡng chất cho trẻ qua những bữa ăn hàng ngày. Tốt nhất là nên chọn những loại thực phẩm tươi ngon, nhiều khoáng chất và giàu vitamin có lợi cho não bộ.

Bên cạnh đó là hạn chế những món ăn cay nóng, có nhiều dầu mỡ như chiên, xào. Hoặc những thực phẩm thức ăn nhanh, đồ đóng hộp được chế biến sẵn. Không nên dùng nhiều các gia vị như muối, đường và chỉ nên ăn thanh đạm.

Thường xuyên vận động

Hầu hết những đối tượng bị trầm cảm ở trẻ em thường có xu hướng thụ động. Không thích vận động và chỉ ở một mình một chỗ. Do đó, các bậc cha mẹ nên thường xuyên khuyến khích và cho trẻ tham gia nhiều hoạt động vui chơi hơn.

Hoặc đơn giản là cho trẻ làm một số bài tập thể dục đơn giản tại nhà. Điều này sẽ giúp trẻ cải thiện hiệu quả tình thụ động. Đồng thời gia tăng cường sức đề kháng và nồng độ hormone hạnh phúc trong cơ thể. Từ đó trẻ được vui vẻ và thoải mái hơn.

Đảm bảo giấc ngủ cho trẻ

Trầm cảm và giấc ngủ có mối quan hệ tương quan mật thiết với nhau. Do đó, để cải thiện tình trạng trầm cảm ở trẻ em, các phụ huynh nên tập thói quen ngủ sớm cho trẻ trước 23 giờ và đủ 8 tiếng mỗi ngày.

Bên cạnh đó, để chất lượng giấc ngủ được đảm bảo nên để trẻ ngủ ở nơi có không gian thoáng đãng, sạch sẽ và yên tĩnh. Nhiệt độ và ánh sáng phù hợp. Hoặc các cha mẹ có thể dùng thêm một số tính dầu thơm để giấc ngủ được thoải mái và hạn chế các vấn đề như gặp ác mộng, thức giấc giữa chừng.

Tâm sự và chia sẻ thường xuyên hơn với trẻ

Điều này sẽ giúp cho trẻ được cởi mở và thân thiết hơn với các thành viên trong gia đình. Sự quan tâm từ bố mẹ sẽ làm trẻ được cảm thấy an tâm và không có tâm lý cô đơn hay bị bỏ rơi. Thường xuyên có những lời khuyên và động viên cho trẻ. Bên cạnh và lắng nghe nhiều hơn để thấu hiểu được những tâm tư và nguyện vọng của trẻ.

Tránh gây áp lực

Với trẻ, việc học có rất nhiều áp lực và nó chiếm hầu hết thời gian mỗi ngày của chúng. Do đó, cha mẹ nên giúp trẻ sắp xếp thời gian hợp lý giữa học tập, vui chơi và nghỉ ngơi. Đồng thời hạn chế tạo sức ép đến việc học, tránh hiện tượng “con nhà người ta” và đặt mục tiêu quá cao cho trẻ.

Nên tạo tâm lý thoải mái và cho trẻ được tự do giải trí dựa trên sở thích. Điều này sẽ giúp trẻ cải thiện và xây dựng được các mối quan hệ bạn bè cùng trang lứa.

Trầm cảm ở trẻ em là một bệnh lý vô cùng nguy hiểm, gây ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và thể chất của trẻ. Nếu phát hiện con mình có những triệu chứng bất thường thì hãy tìm đến những chuyên gia, bác sĩ có kinh nghiệm để được hỗ trợ điều trị kịp thời.

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM:

• Trầm cảm tuổi vị thành niên: Gia đình có vai trò như thế nào?
• Các Loại Thuốc Chống Trầm Cảm An Toàn Cho Trẻ Em
• Viêm xoang ở trẻ em: Nguyên nhân và cách điều trị
• Viêm họng ở trẻ em: Nguyên nhân, điều trị và phòng ngừa