Vảy nến thể mảng: Biểu hiện và phương pháp điều trị

Vảy nến thể mảng là thể thường gặp của bệnh vảy nến. Bệnh đặc trưng bởi sự xuất hiện của các mảng da đỏ, kích thước lớn, nổi cộm và có ranh giới rõ so với những vùng da lành. Thể bệnh này thường gây triệu chứng khu trú ở những vùng tỳ đè như mặt trước cẳng chân, cổ, ngực, khuỷu tay và đầu gối. Điều trị vảy nến thể mảng chủ yếu là sử dụng thuốc, áp dụng quang hóa trị liệu và xây dựng lối sống lành mạnh.

Vảy nến thể mảng là gì?

Theo Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan – chuyên gia da liễu có hơn 40 năm kinh nghiệm: Vảy nến thể mảng (Psoriasis en plaques) là thể thường gặp của bệnh vảy nến/ vẩy nến. Đây là thể bệnh mãn tính và chỉ xuất hiện ở những trường hợp đã phát bệnh từ vài năm trở lên.

Thể mảng đặc trưng bởi tổn thương da dạng mảng, kích thước lớn (dao động từ 5 – 10cm hoặc lớn hơn), giới hạn rõ ràng và nổi cộm hơn so với các thể khác. Thể bệnh này thường gây triệu chứng ở những vùng tỳ đè như mặt trước cẳng chân, đầu gối, khuỷu tay, ngực và lưng.

Tổn thương do vảy nến thực chất là hệ quả do quá trình tăng sinh tế bào thượng bì, tăng gián phân dẫn đến hiện tượng rút ngắn chu chuyển tế bào thượng bì còn 2 – 4 ngày (ở người bình thường kéo dài khoảng 20 – 27 ngày). Sự tăng sinh quá mức của lớp sừng dẫn đến triệu chứng da đỏ, viêm và bong nhiều vảy trắng.

Vảy nến thể mảng có tính chất dai dẳng và cố thủ. Tuy nhiên đây là thể bệnh lành tính và chỉ gây thương tổn ngoài da. Bệnh ảnh hưởng chủ yếu đến người trong độ tuổi từ 10 – 30 và tỷ lệ nam – nữ mắc bệnh tương đối đồng đều.

Biểu hiện điển hình của bệnh vảy nến thể mảng

Vảy nến thể mảng có hình thái tổn thương khá điển hình. Bạn có thể nhận biết thể bệnh này thông qua một số triệu chứng như sau:

• Xuất hiện các đám mảng đỏ có đường kính từ 5 – 10cm hoặc lớn hơn
• Tổn thương có giới hạn rõ với những vùng da xung quanh và nổi cộm hơn so với các thể vảy nến khác
• Bề mặt da xuất hiện nhiều vảy trắng bong mạnh
• Thể mảng thường gây triệu chứng khu trú ở những vùng tỳ đè như khuỷu tay, ngực, lưng, xương cùng, mặt trước cẳng chân và đầu gối
• Nếu xảy ra ở ngực, tổn thương có thể lan tỏa thành mảng rộng
• Có khoảng 20 – 40% trường hợp phát sinh triệu chứng ngứa nhẹ khi thân nhiệt tăng và da đổ mồ hôi
• Mức độ của các triệu chứng có thể giảm nhẹ hoặc tăng mạnh tùy vào giai đoạn phát triển

Một số hình ảnh vảy nến thể mảng

Nguyên nhân gây vảy nến thể mảng

Căn nguyên của bệnh vảy nến nói chung và thể mảng nói riêng chưa được xác định cụ thể. Tuy nhiên các nhà khoa học nhận thấy bệnh có mối liên hệ với yếu tố gen (di truyền) nằm ở nhiễm sắc thể số 6. Yếu tố này chỉ khởi phát khi có tác động của các tác nhân nội giới và ngoại giới như stress, rối loạn nội tiết, tác động cơ học, thuốc,…

Các yếu tố này cộng hưởng dẫn đến tình trạng bất thường ở màng tế bào thượng bì, gây rối loạn cAMP cGMP PG, dẫn đến hiện tượng tăng sinh thượng bì, tăng gián phân và gây ra bệnh vảy nến.

Mặc dù chưa thể xác định được nguyên nhân chính xác gây bệnh. Tuy nhiên qua nghiên cứu mô bệnh học và dịch tễ học, các nhà khoa nhận thấy bệnh có liên quan đến các nguyên nhân và yếu tố sau:

• Gen/ Yếu tố di truyền: Hầu hết bệnh nhân bị vảy nến thể mảng nếu có gen di truyền bệnh nằm ở nhiễm sắc thể số 6.
• Nhiễm trùng: Vảy nến thể mảng có thể bùng phát mạnh do tình trạng nhiễm khuẩn khu trú ở đường hô hấp trên như viêm amidan và viêm mũi họng. Thống kê cho thấy, nhiễm trùng do liên cầu và virus ARN có men sao mã ngược có vai trò quan trọng trong cơ chế phát bệnh.
• Căng thẳng thần kinh: Bệnh nhân bị vảy nến nói chung và vảy nến thể mảng nói riêng thuộc tuýp thần kinh hay lo lắng và dễ bị kích thích. Tình trạng này có thể làm nghiêm trọng hóa tổn thương trên da và khiến bệnh bùng phát mạnh.
• Chấn thương cơ học: Có đến 14% trường hợp mắc bệnh có vai trò của chấn thương cơ học như chà xát, ma sát, cào và gãi lên da.
• Rối loạn chuyển hóa trên da: Nghiên cứu mô bệnh học cho thấy, da bị vảy nến có chỉ số sử dụng oxy cao hơn 400% so với làn da thông thường. Tình trạng này kích thích hoạt động gián phân và tổng hợp ADN ở lớp đáy tăng lên hơn 8 lần, dẫn đến hiện tượng rối loạn quá trình tạo sừng và gây ra các triệu chứng trên da.

Vảy nến thể mảng là bệnh da liễu có cơ chế miễn dịch. Xét nghiệm cận lâm sàng cho thấy da vảy nến xuất hiện IgG (kháng thể kháng lớp sừng), yếu tố kháng nhân và có hiện tượng tăng IgE, IgG và IgA trong huyết tương.

Chẩn đoán vảy nến thể mảng bằng kỹ thuật gì?

Đầu tiên, bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán xác định thông qua vị trí ảnh hưởng và tổn thương cơ bản. Sau đó có thể xét nghiệm mô bệnh học (nhận thấy hiện tượng xốp bào, á sừng, dày sừng) và phương pháp cạo vảy Brocq. Phương pháp cạo vảy Brocq là kỹ thuật chẩn đoán đặc hiệu đối với bệnh vảy nến. Chẩn đoán này được thực hiện bằng cách dùng thìa nạo vảy bong liên tục trong 20 – 100 lần nhằm quan sát biểu hiện của da.

Sau khi chẩn đoán xác định, bác sĩ có thể chẩn đoán phân biệt với một số bệnh da liễu có hình thái tổn thương tương tự như:

• Vảy nến phấn hồng Gibert
• Á vảy nến
• Sẩn giang mai II
• Chàm khô
• Á sừng liên cầu

Điều trị bệnh vảy nến thể mảng

Do chưa tìm được nguyên nhân trực tiếp gây bệnh nên quá trình điều trị vảy nến thể mảng còn nhiều nan giải. Các loại thuốc và phương pháp y tế chỉ có tác dụng cải thiện tổn thương lâm sàng và hạn chế tái phát. Vì vậy bên cạnh đó, cần xây dựng phác đồ điều trị duy trì và chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa.

Sử dụng thuốc bôi

Thuốc bôi trị vảy nến thể mảng được chỉ định luân phiên theo từng đợt. Nhóm thuốc này có tác dụng giảm bong vảy, ngứa ngáy và điều hòa hoạt động gián phân tại vùng da bị ảnh hưởng.

Các loại thuốc bôi thường được dùng trong điều trị bệnh vảy nến thể mảng, bao gồm:

• Thuốc chứa axit salicyclic: Axit salicylic là hoạt chất có tác dụng bong vảy và bạt sừng. Thuốc được bào chế ở dạng kem hoặc thuốc mỡ và được dùng cho hầu hết các trường hợp bị vảy nến. Nhóm thuốc này giúp làm giảm hiện tượng á sừng và cải thiện tình trạng bong vảy.
• Goudron: Đây là loại thuốc có tác dụng khử oxy, gồm có 2 loại chính (Goudron nguồn gốc từ than đá và Goudron được chiết xuất từ nhựa cây thông). Loại thuốc này có tác dụng giảm vảy bong, làm tan nhiễm cộm và ngứa ngáy. Tuy nhiên loại thuốc này có màu đen, mùi hắc, gây khó chịu khi sử dụng và có thể gây viêm nang lông nếu dùng lâu ngày.
• Thuốc mỡ corticoid: Nhóm thuốc này có tác dụng giảm viêm, ngứa và cải thiện tổn thương da. Thuốc hoạt động bằng cách ức chế bạch cầu đa nhân, ức chế tổng hợp AND, từ đó giảm hiện tượng viêm và chống gián phân. Tuy nhiên thuốc có thể gây teo da, giãn mạch, rạn da,… nên chỉ được dùng trong 20 – 30 ngày và bắt buộc phải sử dụng xen kẽ với các loại thuốc bôi khác.
• Thuốc bôi Anthralin: Thuốc Anthralin có tác dụng khử oxy, ức chế men 6-phosphate-deshydrogenase (enzyme điều hòa hoạt động sử dụng glucoza đỏ), từ đó làm tình trạng đỏ da, bong vảy và thâm nhiễm. Thuốc được sử dụng liên tục trong 2 tuần đầu và sau đó chuyển sang dùng duy trì 2 lần/ tuần. Tuy nhiên loại thuốc này có khả năng kích ứng da cao, vì vậy tránh để thuốc dây vào mắt và không tắm nước nóng trong ít nhất 1 tiếng sau khi thoa thuốc.
• Thuốc bôi chứa Calcipotriol: Calcipotriol là đồng đẳng của vitamin D3, có tác dụng kích thích quá trình biệt hóa tế bào sừng và ức chế quá trình tăng tế bào thượng bì. Do đó loại thuốc này có thể làm giảm tình trạng viêm và bong vảy mạnh ở bệnh nhân vảy nến. Thuốc được dùng 2 lần/ ngày với liều tối đa 100g/ tuần. Khi dùng thuốc, cần rửa sạch tay sau khi tiếp xúc và không thoa lên vùng da mặt.

Dùng thuốc uống

Trong trường hợp vảy nến thể mảng lan rộng và đáp ứng kém với điều trị tại chỗ, bác sĩ có thể cân nhắc về tình trạng sức khỏe và khả năng đáp ứng của từng trường hợp để chỉ định các loại thuốc uống như sau:

• Retinoid: Retinoid là dẫn xuất tổng hợp của vitamin A, có tác dụng biệt hóa tế bào, điều hòa tăng trưởng và làm chậm quá trình tăng sản biểu bì. Do đó thuốc có thể làm giảm thương tổn da do vảy nến và ngăn ngừa tiến triển của bệnh. Loại thuốc này được dùng với liều 10mg trong 7 ngày đầu, sau đó tăng lên 20 – 25mg ngày.
• Methotrexate: Methotrexate hoạt động bằng cách ức chế tổng hợp axit nucleic, dẫn đến tình trạng ức chế tăng sinh tế bào sừng và giảm hiện tượng dày sừng ở làn da bị vảy nến. Tuy nhiên loại thuốc này có thể gây ra các biến chứng nặng nề nên chỉ được sử dụng khi vảy nến thể mảng lan tỏa rộng và tiến triển phức tạp.
• Một số loại thuốc khác: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc khác như vitamin (A, B12, C, H3), thuốc kháng histamine tổng hợp,….

Trị vảy nến thể mảng tận gốc bằng phương pháp Đông Y

Trong Đông Y, bệnh vảy nến có tên gọi là tùng bình tiễn – một bệnh lý da liễu dai dẳng, mãn tính, khó chữa dứt điểm. Bệnh xảy ra do huyết nhiệt, phong hàn, khiến cho phế, can, thận hư yếu, khí huyết ngưng trệ,… da không được cung cấp đủ chất dinh dưỡng cần thiết nên sinh ra bệnh vảy nến.

Dựa trên căn nguyên gây bệnh, phương pháp Đông Y sẽ tập trung vào cái gốc gây bệnh, điều trị vảy nến từ trong ra ngoài chứ không chỉ xử lý triệu chứng bên ngoài như phương pháp Tây Y. Khi khí huyết ổn định, hệ miễn dịch hoạt động tốt, các tạng phế, tỳ, can phục hồi chức năng, bệnh sẽ được chữa khỏi hoàn toàn, giảm nguy cơ tái phát tối đa.

Quang hóa trị liệu

Quang hóa trị liệu là biện pháp sử dụng tia UV nhân tạo nhằm làm giảm tổn thương da và cải thiện một số triệu chứng cơ năng. Đối với bệnh vảy nến thể mảng, bác sĩ thường chỉ định PUVA trị liệu.

Phương pháp này sử dụng tia UVA với nước sóng 320 – 400nm chiếu trong 2 giờ kết hợp với uống thuốc cảm ứng ánh sáng. Ở giai đoạn bùng phát mạnh, quang trị liệu được thực hiện 3 lần/ tuần trong 30 ngày. Khi bước sang giai đoạn ổn định, chỉ thực hiện duy trì 1 lần/ tuần trong 60 ngày.

Phương pháp này có tác dụng chống phân bào, giảm hoạt hóa và giảm số lượng lympho T, từ đó ức chế tổng hợp ADN và giảm hiện tượng gián phân. Áp dụng quang trị liệu có thể làm giảm tổn thương da và ngăn ngừa tái phát bệnh.

Tuy nhiên liệu pháp này có thể gây đỏ da, ngứa, buồn nôn và nổi phỏng nước. Hơn nữa một số nghiên cứu cho thấy, lạm dụng quang trị liệu có thể gây lão hóa da và tăng nguy cơ ung thư.

 Biện pháp hỗ trợ tại nhà

Bên cạnh các phương pháp chuyên sâu, bạn nên phối hợp với một số mẹo hỗ trợ tại nhà để làm giảm tổn thương da và hạn chế tần suất sử dụng thuốc.

Một số biện pháp hỗ trợ tại nhà đối với bệnh vảy nến thể mảng, bao gồm:

• Ngâm tắm nước ấm: Tắm nước ấm giúp làm mềm da và giảm tình trạng bong vảy đáng kể. Hơn nữa nhiệt độ ấm còn giúp làm mềm da, giảm viêm và ngứa ngáy.
• Phơi nắng 5 phút/ ngày: Phơi nắng 5 phút trong thời điểm từ 6:00 – 9:00 sáng/ ngày có tác động tích cực đến tổn thương do vảy nến gây ra. Vitamin D trong ánh nắng mặt trời giúp điều hòa quá trình chuyển hóa và làm giảm tốc độ tăng sinh tế bào sừng.
• Tập yoga: Yoga không đơn thuần là bộ môn thể thao mà còn tác động đến hệ thần kinh trung ương. Như đã đề cập, bệnh vảy nến thể mảng có mối liên hệ mật thiết với căng thẳng thần kinh. Vì vậy luyện tập yoga thường xuyên có thể giảm áp lực lên não bộ, cải thiện quá trình trao đổi chất và hỗ trợ kiểm soát tiến triển của bệnh.

Phòng ngừa tái phát vảy nến thể mảng

Vảy nến là một dạng tổn thương da mãn tính, dễ tái phát nhưng hầu hết đều lành tính và không gây hại đến sức khỏe. Tuy nhiên thương tổn do bệnh có thể gây ngứa, làm giảm chức năng thẩm mỹ, ảnh hưởng đến chế độ sinh hoạt và ngoại hình của người bệnh.

Vì vậy bên cạnh việc điều trị, cần chủ động làm giảm nguy cơ bệnh tái phát với một số biện pháp phòng ngừa như:

• Có thể trao đổi với bác sĩ để được chỉ định phác đồ điều trị duy trì.
• Ngủ đủ giấc, tránh lo lắng và làm việc quá sức.
• Hạn chế các chất kích thích như rượu và cà phê.
• Chủ động phòng ngừa và điều trị triệt để các bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp.
• Xây dựng lối sống lành mạnh và tập luyện thường xuyên nhằm kiểm soát căng thẳng và hạn chế rối loạn nội tiết tố.
• Ăn uống khoa học và sinh hoạt điều độ nhằm nâng cao thể trạng và giảm hoạt động miễn dịch bất thường của cơ thể.

Vảy nến thể mảng là một dạng vảy nến thường gặp, tiến triển dai dẳng, dễ tái phát nhưng lành tính. Mặc dù chưa thể điều trị dứt điểm nhưng bạn có thể kiểm soát tổn thương da và phòng ngừa tái phát bằng cách sử dụng thuốc, áp dụng quang hóa trị liệu và xây dựng lối sống khoa học.

Tham khảo thêm: 

• Vảy nến da đầu – Dấu hiệu nhận biết sớm và cách điều trị
• Vảy nến thể giọt: Triệu chứng, mức độ nguy hiểm và cách điều trị
• Bệnh vảy nến thể mủ: Triệu chứng và cách điều trị
• Các loại thuốc chữa vẩy nến mới nhất của thế giới [cập nhật 2021]

Thông tin hữu ích

Nghe chuyên gia đầu ngành chia sẻ cách điều trị dứt điểm bệnh vảy nến an toàn, hiệu quả

Hành trình “thay da đổi thịt” đôi bàn tay vảy nến của chàng Giám đốc trẻ

XEM NGAY

[REVIEW] Hành trình chữa viêm da khỏi HOÀN TOÀN chỉ sau 2 tháng

Liệu trình thoát bệnh viêm da HIỆU QUẢ – Được chỉ định bởi BÁC SĨ CHUYÊN KHOA – CHI TIẾT theo từng thể bệnh