Thấp khớp cấp: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp Điều trị

Thấp khớp cấp là một bệnh lý viêm khớp thường gặp, ảnh hưởng chủ yếu đến các khớp lớn như khớp gối, khớp cổ chân và khớp khuỷu. Bệnh khởi phát đột ngột với các triệu chứng như đau, sưng, đỏ, nóng tại khớp, thường đi kèm với sốt và mệt mỏi. Nguyên nhân chủ yếu là do sự kết tinh của axit uric trong khớp, dẫn đến viêm nhiễm. Đây là một tình trạng cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm. Việc kiểm soát chế độ ăn uống và sử dụng thuốc điều trị thích hợp đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu các triệu chứng và ngăn ngừa tái phát.

Định nghĩa và phân loại Thấp khớp cấp

Thấp khớp cấp là một bệnh lý viêm khớp cấp tính, xảy ra khi các tinh thể axit uric tích tụ trong các khớp, gây ra viêm, sưng, và đau dữ dội. Bệnh thường ảnh hưởng đến các khớp lớn như khớp gối, khớp cổ chân, khớp khuỷu, đặc biệt là ngón chân cái. Khi mức độ axit uric trong máu tăng cao, các tinh thể urat sẽ hình thành và lắng đọng tại các khớp, dẫn đến phản ứng viêm mạnh mẽ. Đây là một trong những dạng bệnh lý phổ biến nhất của bệnh gout, thường gặp ở người trưởng thành, đặc biệt là nam giới, và có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống nghiêm trọng.

Bệnh được phân loại chủ yếu dựa trên mức độ tổn thương và số lần tái phát. Có thể chia thành hai nhóm chính:

• Thấp khớp cấp đơn giản: Chỉ ảnh hưởng đến một khớp hoặc một số ít khớp, triệu chứng đau xuất hiện đột ngột và nhanh chóng thuyên giảm sau khi điều trị.
• Thấp khớp cấp tái phát: Là khi các đợt viêm khớp tái diễn nhiều lần, có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho các khớp nếu không được kiểm soát tốt.

Đặc điểm chung của bệnh là khả năng tái phát cao, nhất là khi không kiểm soát tốt chế độ ăn uống, lối sống, và việc sử dụng thuốc điều trị.

Triệu chứng của Thấp khớp cấp

Triệu chứng của thấp khớp cấp thường xuất hiện đột ngột và có thể diễn tiến nhanh, gây đau đớn cho bệnh nhân. Dưới đây là các triệu chứng chính của bệnh:

1. Đau khớp dữ dội: Triệu chứng đặc trưng nhất của thấp khớp cấp là cơn đau cấp tính ở một hoặc nhiều khớp. Cơn đau này thường xuất hiện vào ban đêm, khiến người bệnh thức giấc và khó chịu. Đặc biệt, khớp ngón chân cái là vị trí hay bị viêm nhất.

2. Sưng tấy và nóng đỏ tại khớp: Vùng khớp bị viêm có thể sưng to, căng bóng và nóng, cảm giác như có một cục u nóng tại đó. Điều này xảy ra do viêm gây ra sự tích tụ dịch trong các mô xung quanh khớp.

3. Giới hạn vận động khớp: Người bệnh sẽ cảm thấy khó khăn khi di chuyển khớp bị viêm, có thể gặp phải cứng khớp, đặc biệt là vào buổi sáng sau khi thức dậy. Điều này làm giảm khả năng vận động và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.

4. Sốt và mệt mỏi: Thấp khớp cấp còn có thể kèm theo các triệu chứng toàn thân như sốt nhẹ, mệt mỏi, và cảm giác ớn lạnh. Các triệu chứng này thường làm người bệnh cảm thấy kiệt sức và suy nhược.

5. Chảy dịch tại khớp: Trong một số trường hợp, khớp viêm có thể tiết ra dịch, tạo điều kiện cho các vi khuẩn phát triển, dẫn đến nguy cơ nhiễm trùng nếu không được điều trị kịp thời.

Các triệu chứng này có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần, nếu không được điều trị đúng cách, có thể dẫn đến các đợt tái phát và tổn thương khớp vĩnh viễn. Do đó, việc nhận diện sớm và điều trị kịp thời là rất quan trọng để hạn chế nguy cơ tái phát và bảo vệ sức khỏe khớp.

Nguyên nhân gây Thấp khớp cấp

Thấp khớp cấp chủ yếu xảy ra do sự kết tinh của axit uric trong các khớp, nhưng có nhiều yếu tố khác nhau có thể góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Dưới đây là các nguyên nhân chính dẫn đến sự phát triển của bệnh:

• Tăng axit uric trong máu: Khi lượng axit uric trong máu vượt quá mức bình thường, chúng sẽ tạo thành các tinh thể urat, lắng đọng trong các khớp và mô xung quanh, gây ra viêm. Đây là nguyên nhân chính gây thấp khớp cấp.

• Chế độ ăn uống không hợp lý: Tiêu thụ thực phẩm giàu purin như hải sản, thịt đỏ, và các thực phẩm chứa nhiều đường fructose có thể làm tăng sản xuất axit uric trong cơ thể, từ đó dẫn đến tình trạng viêm khớp.

• Lối sống thiếu vận động: Người ít vận động, béo phì sẽ có nguy cơ mắc thấp khớp cấp cao hơn, bởi vì trọng lượng cơ thể dư thừa gây áp lực lên các khớp, đồng thời ảnh hưởng đến quá trình bài tiết axit uric.

• Sử dụng thuốc: Một số thuốc, như thuốc lợi tiểu hoặc thuốc ức chế miễn dịch, có thể làm tăng mức độ axit uric trong cơ thể. Các thuốc này làm giảm khả năng thải axit uric qua thận, dẫn đến sự tích tụ trong cơ thể.

• Bệnh lý thận: Nếu chức năng thận suy giảm, khả năng thải axit uric ra ngoài qua nước tiểu cũng giảm, khiến cho lượng axit uric trong máu tăng cao và hình thành các tinh thể urat trong khớp.

• Chấn thương hoặc phẫu thuật khớp: Những chấn thương cũ hoặc phẫu thuật khớp có thể làm tăng khả năng phát triển thấp khớp cấp, do có sự thay đổi trong cấu trúc khớp hoặc ảnh hưởng đến khả năng bài tiết chất thải của cơ thể.

• Yếu tố di truyền: Di truyền cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển bệnh. Nếu gia đình có tiền sử mắc thấp khớp cấp hoặc gout, nguy cơ mắc bệnh của các thế hệ sau sẽ cao hơn.

• Sự thay đổi hormon: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng sự thay đổi hormon, đặc biệt là khi bước vào tuổi mãn kinh ở nữ giới, có thể làm tăng mức độ axit uric trong máu, từ đó dễ dẫn đến bệnh thấp khớp cấp.

Đối tượng dễ mắc Thấp khớp cấp

Dưới đây là các đối tượng có nguy cơ cao mắc phải bệnh thấp khớp cấp, cần đặc biệt chú ý để phòng ngừa và điều trị sớm:

• Nam giới trưởng thành: Thấp khớp cấp thường xảy ra ở nam giới, đặc biệt là trong độ tuổi trung niên. Lý do là nam giới có mức axit uric trong máu cao hơn nữ giới do sự khác biệt về nội tiết tố.

• Người thừa cân hoặc béo phì: Những người có chỉ số khối cơ thể (BMI) cao có nguy cơ bị thấp khớp cấp lớn hơn vì lượng mỡ thừa tạo áp lực lên các khớp và gây khó khăn trong việc thải axit uric ra ngoài.

• Người mắc bệnh thận: Những bệnh nhân bị suy thận hoặc các vấn đề liên quan đến thận có nguy cơ cao mắc thấp khớp cấp vì thận không thể lọc và bài tiết axit uric một cách hiệu quả.

• Người có chế độ ăn uống không lành mạnh: Những người ăn nhiều thực phẩm chứa purin như thịt đỏ, hải sản, hoặc tiêu thụ quá nhiều rượu, bia, đặc biệt là đồ uống có đường fructose, có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

• Người ít vận động: Lối sống ít vận động làm giảm khả năng trao đổi chất của cơ thể, từ đó làm tăng mức axit uric và tạo điều kiện cho bệnh phát triển.

• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh gout: Những người có người thân bị bệnh gout hoặc thấp khớp cấp sẽ có nguy cơ cao hơn vì yếu tố di truyền ảnh hưởng đến khả năng xử lý axit uric trong cơ thể.

• Người sử dụng thuốc lợi tiểu: Các thuốc lợi tiểu thường được sử dụng trong điều trị cao huyết áp hoặc bệnh tim, nhưng chúng có thể làm giảm khả năng thải axit uric, tăng nguy cơ bị thấp khớp cấp.

• Người có bệnh lý chuyển hóa khác: Các bệnh lý như tiểu đường, bệnh tim mạch, hoặc rối loạn chuyển hóa lipid cũng làm tăng nguy cơ mắc thấp khớp cấp do ảnh hưởng đến việc điều chỉnh nồng độ axit uric trong cơ thể.

Biến chứng của Thấp khớp cấp

Nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả, thấp khớp cấp có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe của bệnh nhân. Dưới đây là những biến chứng thường gặp:

• Tổn thương khớp vĩnh viễn: Viêm khớp tái phát thường xuyên có thể làm tổn thương sụn khớp và các mô xung quanh, dẫn đến suy giảm chức năng khớp. Nếu không được kiểm soát tốt, bệnh có thể gây biến dạng khớp và làm giảm khả năng vận động.

• Gout mạn tính: Thấp khớp cấp nếu không được điều trị và kiểm soát đúng cách có thể tiến triển thành gout mạn tính. Gout mạn tính xảy ra khi các tinh thể urat tiếp tục tích tụ trong các khớp, gây ra các đợt viêm kéo dài và các cơn đau khớp liên tục.

• Hạt tophi: Trong những trường hợp nặng, các tinh thể urat có thể tạo thành các hạt tophi dưới da, chủ yếu quanh các khớp. Những hạt này có thể gây đau đớn, viêm nhiễm, thậm chí dẫn đến nhiễm trùng nghiêm trọng nếu vỡ ra.

• Suy thận: Mức axit uric trong máu quá cao trong thời gian dài có thể làm tổn thương thận, dẫn đến suy thận. Việc thận không thể bài tiết axit uric hiệu quả sẽ càng làm trầm trọng thêm tình trạng viêm khớp.

• Viêm khớp nhiễm trùng: Khi các khớp bị tổn thương do viêm kéo dài, chúng dễ bị nhiễm trùng. Viêm khớp nhiễm trùng có thể gây ra những cơn đau dữ dội và làm tăng nguy cơ phá hủy khớp nhanh chóng.

Những biến chứng này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn có thể gây tàn phế vĩnh viễn nếu không có biện pháp điều trị thích hợp.

Chẩn đoán Thấp khớp cấp

Chẩn đoán thấp khớp cấp cần dựa vào một số yếu tố bao gồm triệu chứng lâm sàng, xét nghiệm và các phương pháp cận lâm sàng. Dưới đây là các bước và phương pháp chẩn đoán cơ bản:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các triệu chứng của bệnh nhân, bao gồm tình trạng đau, sưng, đỏ và nóng tại các khớp. Khám lâm sàng giúp xác định các khớp bị ảnh hưởng và mức độ nghiêm trọng của tình trạng viêm.

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm mức độ axit uric trong máu là bước quan trọng trong việc chẩn đoán thấp khớp cấp. Mức axit uric cao trong máu thường chỉ ra sự kết tinh của urat trong khớp. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng mức độ axit uric có thể bình thường trong một số trường hợp thấp khớp cấp.

• Chọc dịch khớp: Phương pháp này bao gồm việc hút một lượng dịch từ khớp bị viêm để kiểm tra sự hiện diện của các tinh thể urat dưới kính hiển vi. Đây là phương pháp chính xác nhất để xác nhận chẩn đoán thấp khớp cấp.

• Chụp X-quang: Chụp X-quang khớp có thể giúp phát hiện những tổn thương xương do viêm kéo dài. Mặc dù không thể xác định chính xác tình trạng viêm khớp cấp, nhưng X-quang có thể hỗ trợ đánh giá mức độ tổn thương khớp.

• Siêu âm khớp: Siêu âm giúp phát hiện sự tích tụ dịch trong khớp và những dấu hiệu viêm nhiễm. Phương pháp này có thể giúp theo dõi sự tiến triển của bệnh và đánh giá mức độ viêm khớp.

• Các xét nghiệm khác: Các xét nghiệm để phát hiện dấu hiệu viêm như tốc độ lắng máu (ESR) và C-reactive protein (CRP) có thể giúp đánh giá mức độ viêm toàn thân. Tuy nhiên, các chỉ số này không đặc hiệu cho thấp khớp cấp và chỉ mang tính chất hỗ trợ trong quá trình chẩn đoán.

Việc chẩn đoán chính xác thấp khớp cấp cần sự kết hợp giữa các xét nghiệm lâm sàng và cận lâm sàng để đưa ra phương pháp điều trị thích hợp, giúp giảm thiểu các triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

Khi nào cần gặp bác sĩ về Thấp khớp cấp

Thấp khớp cấp là một tình trạng bệnh lý có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Do đó, việc gặp bác sĩ kịp thời là rất quan trọng khi có các dấu hiệu hoặc triệu chứng bất thường. Dưới đây là những trường hợp cần lưu ý để tìm sự tư vấn của bác sĩ:

• Đau khớp đột ngột và dữ dội: Nếu bạn bị đau khớp cấp tính, đặc biệt là vào ban đêm và không thể giảm đau bằng các biện pháp thông thường, đây có thể là dấu hiệu của thấp khớp cấp. Cơn đau có thể kéo dài và gây khó khăn trong việc vận động.

• Khớp sưng tấy, nóng đỏ: Khi khớp bị viêm và sưng, có cảm giác nóng và đỏ ở vùng bị ảnh hưởng, đặc biệt khi các triệu chứng này không thuyên giảm sau một vài ngày, bạn nên thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.

• Giới hạn khả năng vận động: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc di chuyển khớp hoặc cảm thấy cứng khớp vào mỗi sáng, điều này có thể là dấu hiệu của thấp khớp cấp. Bác sĩ sẽ giúp đánh giá mức độ tổn thương khớp và đưa ra phương án điều trị phù hợp.

• Có triệu chứng toàn thân như sốt, ớn lạnh, và mệt mỏi: Nếu bạn gặp phải các triệu chứng này kèm theo dấu hiệu viêm khớp, đây có thể là dấu hiệu cho thấy tình trạng viêm đang tiến triển và cần sự can thiệp y tế.

• Tiền sử gia đình bị gout hoặc bệnh lý khớp: Nếu trong gia đình bạn có người mắc bệnh gout hoặc các bệnh lý liên quan đến viêm khớp, nguy cơ mắc thấp khớp cấp của bạn sẽ cao hơn. Vì vậy, nếu xuất hiện các triệu chứng tương tự, bạn nên gặp bác sĩ để được tư vấn và kiểm tra.

Khi gặp các triệu chứng trên, đặc biệt nếu chúng kéo dài hoặc không giảm sau khi tự điều trị, bạn cần thăm khám bác sĩ để ngừng diễn tiến bệnh và tránh các biến chứng không mong muốn.

Phòng ngừa Thấp khớp cấp

Phòng ngừa thấp khớp cấp là một yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh cũng như hạn chế các đợt tái phát. Việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa đơn giản và thay đổi lối sống có thể giúp kiểm soát bệnh hiệu quả. Dưới đây là một số phương pháp phòng ngừa:

• Kiểm soát chế độ ăn uống: Hạn chế tiêu thụ thực phẩm chứa purin cao như thịt đỏ, hải sản, và nội tạng động vật. Thay vào đó, bạn nên ăn nhiều rau xanh, trái cây và các thực phẩm có lượng purin thấp để giảm sự tích tụ axit uric trong cơ thể.

• Giảm cân và duy trì cân nặng hợp lý: Người thừa cân có nguy cơ mắc thấp khớp cấp cao hơn. Vì vậy, duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và kết hợp với luyện tập thể dục thường xuyên giúp giảm nguy cơ mắc bệnh. Cải thiện thể trạng không chỉ giảm lượng axit uric trong cơ thể mà còn giảm áp lực lên các khớp.

• Tăng cường vận động thể chất: Luyện tập thể thao đều đặn giúp duy trì sức khỏe khớp, cải thiện lưu thông máu và tăng cường chức năng thải độc của thận, từ đó giảm khả năng tích tụ axit uric.

• Uống đủ nước: Uống đủ nước mỗi ngày giúp thận hoạt động hiệu quả hơn trong việc bài tiết axit uric. Đảm bảo cơ thể luôn đủ nước giúp ngăn ngừa sự kết tinh của các tinh thể urat trong khớp.

• Hạn chế rượu bia và đồ uống có đường: Rượu, bia và các đồ uống chứa fructose có thể làm tăng mức axit uric trong máu. Do đó, hạn chế tiêu thụ những loại đồ uống này có thể giúp giảm nguy cơ phát triển thấp khớp cấp.

• Thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ: Kiểm tra định kỳ mức độ axit uric trong máu và chức năng thận giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và có biện pháp điều trị kịp thời. Việc này đặc biệt quan trọng đối với những người có nguy cơ cao mắc bệnh.

• Tránh chấn thương khớp: Bảo vệ các khớp của bạn khỏi các chấn thương hoặc tổn thương không đáng có bằng cách duy trì một lối sống an toàn, tránh các hoạt động thể thao có tác động mạnh lên khớp.

Bằng cách duy trì những thói quen lành mạnh này, bạn sẽ giảm được nguy cơ mắc thấp khớp cấp và cải thiện sức khỏe khớp một cách bền vững.

Phương pháp điều trị Thấp khớp cấp

Điều trị thấp khớp cấp nhằm mục tiêu giảm đau, giảm viêm và ngăn ngừa các biến chứng liên quan đến bệnh. Phương pháp điều trị có thể bao gồm sử dụng thuốc Tây y, các biện pháp không dùng thuốc và thay đổi lối sống. Cùng tìm hiểu chi tiết từng phương pháp điều trị trong các phần dưới đây.

Sử dụng thuốc Tây y trong điều trị Thấp khớp cấp

Để giảm các triệu chứng của thấp khớp cấp như đau và viêm, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng các loại thuốc tây. Những loại thuốc này giúp kiểm soát nhanh chóng cơn đau và giảm thiểu tổn thương khớp.

• Thuốc giảm đau và kháng viêm không steroid (NSAIDs): Các thuốc NSAIDs là nhóm thuốc phổ biến được sử dụng để giảm đau và giảm viêm khớp. Một số thuốc NSAIDs thường được sử dụng trong điều trị thấp khớp cấp bao gồm Ibuprofen, Diclofenac, và Indomethacin. Các thuốc này giúp giảm nhanh các triệu chứng đau nhức, sưng viêm nhưng cũng có thể gây tác dụng phụ lên dạ dày và thận nếu sử dụng lâu dài.

• Colchicine: Đây là thuốc đặc trị cho bệnh gout và thấp khớp cấp, giúp giảm viêm khớp nhanh chóng. Colchicine giúp ngăn chặn sự kết tinh của các tinh thể urat trong khớp, từ đó giảm đau và sưng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng thuốc này có thể gây buồn nôn, tiêu chảy và có các tác dụng phụ nghiêm trọng nếu dùng quá liều.

• Corticosteroid: Trong những trường hợp viêm nặng hoặc khi các thuốc NSAIDs không hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng Prednisone hoặc các dạng thuốc corticosteroid khác để kiểm soát viêm mạnh mẽ hơn. Corticosteroid giúp giảm viêm nhanh chóng và hiệu quả, nhưng nếu sử dụng kéo dài có thể dẫn đến các tác dụng phụ như loãng xương và tăng huyết áp.

• Thuốc hạ axit uric: Các thuốc như Allopurinol và Febuxostat giúp giảm nồng độ axit uric trong máu, từ đó giảm nguy cơ tái phát các cơn đau thấp khớp cấp. Những thuốc này thường được chỉ định cho những người có mức axit uric cao hoặc bị gout mạn tính, giúp ngăn ngừa sự kết tinh của urat trong các khớp.

Các biện pháp điều trị không dùng thuốc

Bên cạnh việc sử dụng thuốc Tây y, các biện pháp không dùng thuốc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị thấp khớp cấp và giảm thiểu các triệu chứng.

• Chườm nóng hoặc lạnh: Việc sử dụng túi chườm lạnh hoặc nóng lên khớp bị viêm có thể giúp giảm đau và sưng. Chườm lạnh giúp giảm viêm ngay lập tức, trong khi chườm nóng giúp thư giãn cơ bắp và tăng cường lưu thông máu.

• Nghỉ ngơi và bảo vệ khớp: Khi bị thấp khớp cấp, việc nghỉ ngơi là cần thiết để khớp bị viêm có thể hồi phục. Tuy nhiên, không nên nằm quá lâu mà cần thực hiện các động tác nhẹ nhàng để tránh cứng khớp. Ngoài ra, việc bảo vệ các khớp bị ảnh hưởng khỏi các tác động bên ngoài cũng giúp hạn chế tổn thương.

• Vật lý trị liệu: Vật lý trị liệu giúp người bệnh duy trì phạm vi vận động của các khớp, giảm nguy cơ co cứng và cải thiện chức năng khớp. Những bài tập nhẹ nhàng được hướng dẫn bởi bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu có thể giúp giảm thiểu đau và cải thiện sự linh hoạt của khớp.

• Thực hiện chế độ ăn uống khoa học: Chế độ ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát mức độ axit uric trong cơ thể. Hạn chế các thực phẩm giàu purin như hải sản, thịt đỏ và thức uống có đường có thể giúp giảm nguy cơ tái phát bệnh.

Thay đổi lối sống để phòng ngừa và điều trị Thấp khớp cấp

Thực hiện các thay đổi về lối sống là điều cần thiết để ngăn ngừa và điều trị bệnh thấp khớp cấp một cách hiệu quả. Lối sống lành mạnh không chỉ giúp giảm thiểu các cơn đau mà còn hỗ trợ quá trình điều trị bền vững.

• Giảm cân: Người thừa cân có nguy cơ mắc thấp khớp cấp cao hơn vì sự dư thừa mỡ có thể làm tăng mức axit uric trong cơ thể. Giảm cân sẽ giúp giảm áp lực lên các khớp và cải thiện khả năng thải axit uric của thận.

• Tập thể dục đều đặn: Duy trì một chế độ luyện tập hợp lý giúp tăng cường sức khỏe khớp, giảm thiểu các triệu chứng của thấp khớp cấp và giúp kiểm soát cân nặng. Các bài tập nhẹ như đi bộ hoặc bơi lội là lựa chọn tốt cho người bệnh.

• Hạn chế rượu và các thực phẩm gây tăng axit uric: Hạn chế uống rượu, bia và tiêu thụ thực phẩm chứa purin cao như thịt đỏ, nội tạng động vật và hải sản sẽ giúp giảm mức axit uric trong cơ thể, từ đó ngăn ngừa cơn đau thấp khớp cấp.

Khi bị thấp khớp cấp, việc điều trị không chỉ dựa vào thuốc mà còn phụ thuộc vào việc duy trì lối sống lành mạnh và có chế độ chăm sóc hợp lý.